Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.
 Kömək
Kitab yaradıcısı ( deaktiv et )
 Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin Kitabı göstər (0 səhifə) Səhifə təklif edin

Üç Dəniz Təşəbbüsü

  • Məqalə
  • Müzakirə

Üçdəniz Təşəbbüsü (3DT) (ing. Three Seas Initiative, 3SI, TSI), Baltik, Adriatik, Qara Dəniz Təşəbbüsü və ya sadəcə Üçdənizlilik (lit. Trimarium; pol. Trójmorze) — Mərkəzi və Şərqi Avropada Baltik dənizindən Adriatik və Qara dənizə qədər şimal-cənub oxu boyunca uzanan 13 dövlətin forumu.[1]

Üç Dəniz Təşəbbüsü
3SI, TSI
Three Seas Initiative
Yaranma tarixi 25 avqust 2016
Rəsmi dili İngilis dili
Mərkəzi Varşava
Yarandığı yer Varşava, Polşa
Üzvləri Avstriya, Bolqarıstan, Xorvatiya, Çexiya, Estoniya, Macarıstan, Latviya, Litva, Polşa, Rumıniya, Slovakiya, Sloveniya
3seas.eu
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bu Təşəbbüs üzv dövlətlərə təsir edən məsələlər üzrə regional dialoq yaratmaq məqsədi daşıyır[2].

Mündəricat

  • 1 Statistika
  • 2 Tarixi
    • 2.1 Birinci Zirvə Görüşü (Dubrovnik, 2016)
    • 2.2 İkinci Zirvə Görüşü (Varşava, 2017)
    • 2.3 Üçüncü Zirvə Görüşü (Buxarest, 2018)
    • 2.4 Beşinci Zirvə Görüşü (Tallin, 2020)
    • 2.5 Yeddinci Zirvə Gürüşü (Riqa, 2022)
    • 2.6 Səkkizinci Zirvə Görüşü (Buxarest, 2023)
    • 2.7 Doqquzuncu Zirvə Görüşü (Vilnüs, 2024)
    • 2.8 Onuncu Zirvə Görüşü (Varşava, 2025)
  • 3 Zirvə görüşləri cədvəli
  • 4 Layihələr
  • 5 Bəzi dövlətlərin münasibəti
    • 5.1 Azərbaycan
    • 5.2 Çexiya
    • 5.3 Finlandiya
    • 5.4 Xorvatiya
    • 5.5 Rusiya
    • 5.6 Ukrayna
  • 6 Həmçinin bax
  • 7 İstinadlar
  • 8

Statistika

On iki ölkə Avropa İttifaqı ərazisinin 29 faizini (1,210,000 km2) əhatə edir, Avropa İttifaqının əhalisinin 25 faizi (110 milyon) burada yaşayır və 2,3 trilyon avro və ya Aİ ÜDM-nin (nominal) yeddidə birini istehsal edir.[3]

Tarixi

Üçdəniz Təşəbbüsü "Üçdənizlilik məfkurəsi"nə əsaslanaraq 2015-ci ildə Polşa Prezidenti Andjey Duda və Xorvatiya Prezidenti Kolinda Grabar-Kitarovic tərəfindən başlanmışdır[4].

Birinci Zirvə Görüşü (Dubrovnik, 2016)

Təşəbbüsün ilk Zirvə Görüşü 25–26 avqust 2016-cı il tarixində 12 ölkənin (Avstriya, Bolqarıstan, Xorvatiya, Çexiya, Estoniya, Macarıstan, Latviya, Litva, Polşa, Rumıniya, Slovakiya və Sloveniya) nümayəndələrinin iştirakı ilə Xorvatiyanın Dubrovnik şəhərində keçirilmişdir. Həmin görüş nəticəsində energetika, nəqliyyat və kommunikasiya infrastrukturunda iqtisadi əməkdaşlıq barədə bəyanat imzalanmışdır. Polşa Prezidenti Andjey Duda təşəbbüsü “Avropanın birliyi və həmrəyliyini təşviq etmək üçün yeni bir konsepsiya” və “Adriatik, Baltik və Qara dəniz arasında 12 Mərkəzi Avropa ölkəsinin əməkdaşlıq ideyası” kimi qiymətləndirmişdir[5].

Bu görüşdə iştirak edən Çin Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Liu Haixing təşəbbüsün Çin Xalq Respublikasının “Bir Kəmər - Bir Yol” təşəbbüsü ilə əlaqələndirilməsi barədə danışmışdır. ABŞ Prezidentinin Milli Təhlükəsizlik Məsələləri üzrə sabiq köməkçisi General James L. Jones isə təşəbbüsün Avropanın inkişafı və təhlükəsizliyindəki rolunu vurğulamışdır[6][7].

Bu görüşdə Təşəbbüsün biçimi (görüş formatları) müəyyən olunub[8][9].

İkinci Zirvə Görüşü (Varşava, 2017)

Təşəbbüsün ikinci Zirvə Görüşü 6–7 iyul 2017-ci il tarixində Polşanın paytaxtı Varşava şəhərində keçirilmiş, qonaqlar arasında olan ABŞ Prezidenti Donald Trump, 3DT-nün inkişafına ABŞ tərəfindən dəstək verib[10][11][12]. Bu görüşdə iştirakçı ölkələr yekdilliklə Üçdəniz Biznes Forumunun qurulmasına qərar vermişlər[13][14][15].

Üçüncü Zirvə Görüşü (Buxarest, 2018)

Təşəbbüsün üçüncü Zirvə Görüşü 17–18 sentyabr 2018-ci il tarixində Rumıniyanın paytaxtı Buxarest şəhərində keçirilmişdir[16][17]. İştirakçılar nəqliyyat, energetika və rəqəmsal inkişaf sahələrində üç əsas əlaqələndirmə layihəsini təsdiq etmişlər. Qonaqlar arasında Avropa Komissiyasının Prezidenti Jan-Klod Yunker, Almaniyanın Xarici İşlər Naziri Heiko Maas və ABŞ Energetika Naziri Rick Perry[18] yer almışdır. Biznes Forumunun ilk versiyası təşkil edilmişdir. Həmçinin, 3DT ölkələrinin Ticarət Palataları Şəbəkəsi yaradılmış və Üçdəniz Təşəbbüsü İnvestisiya Fondunun qurulması ilə bağlı niyyət sazişi imzalanmışdır[19][20].

Beşinci Zirvə Görüşü (Tallin, 2020)

Koronavirus (Covid 19) səbəbindən beşinci Zirvə Görüşü Estoniyanın patyaxtı Tallin şəhərindən idarə olunsa da, İnternet üzrəindən telegörüş biçimində keçirilib[21][22][23].

Bu Görüşdə ABŞ Avropanın Rusiyadan energetik asılılığını azaldan layihələrə 1 milyard ABŞ dolları ayırmaq qərarını elan edib[24].

Yeddinci Zirvə Gürüşü (Riqa, 2022)

20 iyun 2022-ci ildə Riqada keçirilən yeddinci Zirvə Görüşündə Ukrayna 3DT-nin tərəfdaş ölkə statusu alıb, faktiki olaraq bu təşəbbüsün iştirakçısına çevrilib[21][25][26].

Səkkizinci Zirvə Görüşü (Buxarest, 2023)

2023-cü il səkkizinci Zirvə Görüşündə Yunanıstan üzv, Moldova isə tərəfdaş ölkə olub[27].

Bu görüşdə Yaponiyanın da Təşəbbüsdə iştirakı müzakirə olunub[28].

Doqquzuncu Zirvə Görüşü (Vilnüs, 2024)

11 Aprel 2024-cü ildə Litvanın paytaxtı Vilnüs şəhərində keçirilən doqquzunzu Zirvə Görüşündə Yaponiya Üçdəniz Təşəbbüsünün 4-cü strateji tərəfdaşı kimi qəbul edildi[29][30].

Bu görüşdə Andjey Duda qeyd edib ki, Monteneqro rəsmi çəkildə Təşəbbüs qrupuna müraciət edərək ona tərəfdaş (assosiativ) ölkə olmaq istədiyini bəyan edib[31].

Litva Prezidenti Qitanas Nauseda Vilnüsdə keçirilən Üç Dəniz Təşəbbüsü Zirvə Görüşündə təklif edib ki, Şimal-Cənub xətti boyunca hərbi mobillik infrastrukturu beynəlxalq təhlükəsizlik sisteminin mühüm tərkib hissəsi olduğuna görə bütün uzunluğu boyunca hərbi infrastruktur gücləndirilsin[32].

Bu görüşdə Aİ ölkələri tərəfindən Ukraynaya yardımla bağlı bir sıra sazişlər imzalanıb[33].

Onuncu Zirvə Görüşü (Varşava, 2025)

29 aprel 2025-ci il tarixli onuncu Zirvə Görüşündə Albaniya, Monteneqro bu Təşəbbüsün tərəfdaş ölkəsi, İspaniya ilə Türkiyə isə Strateji tərəfdaş kimi qəbul edilib[34][35][36][37]. Bu görüş Azərbaycandilli mediada geniş müzakirələrə səbəb olub[38], o cümlədən Təşəbbüs çərçivəsində fəaliyyətə hərbi əməkdaşlıq nöqteyi-nəzərindən baxılıb[39].

“Füyuzat”ın məlumatına görə, Varşava Kral Qalasında dövlət və hökumət başçılarının qatıldığı Üç Dəniz Təşəbbüsünün 10-cu Zirvə Toplantısının əsas plenar iclasında Türkiyəni nəqliyyat və infrastruktur naziri Abdulkadir Uraloğlu təmsil edib. “Üç Dəniz Təşəbbüsü 10 il ərzində regional inkişaf və Avropaya inteqrasiya baxımından iddialı bir ideyadan real nəqliyyat gücünə çevrildi”, – Uraloğlu əlavə edib[40].

Zirvə görüşləri cədvəli

Tarix Yer Ev sahibi Qeydlər
1 25–26 Avqust 2016-cı il Dubrovnik,  Xorvatiya Kolinda Grabar-Kitarović Biçim (görüş formatları) müəyyən olundu[8][9]
2 6–7 İyul

2017-ci il

Varşava,

 Polşa

Andjey Duda ABŞ Prezidenti Donald Trump iştirak edərək, Üçdəniz Təşəbbüsünün inşikafına ABŞ tərəfindən dəstək verib[10][11][12].

Bu görüşdə iştirakçı ölkələr yekdilliklə Üçdəniz Biznes Forumunun qurulmasına qərar vermişlər[13][14][15].

3 17–18 Senyabr

2018-ci il

Buxarest,

 Rumaniya

Klaus Yohannis Nəqliyyat, energetika və rəqəmsal inkişaf sahələrində üç əsas əlaqələndirmə layihəsini təsdiq edilib. Həmçinin, 3DT ölkələrinin Ticarət Palataları Şəbəkəsi yaradılmış və Üçdəniz Təşəbbüsü İnvestisiya Fondunun qurulması ilə bağlı niyyət sazişi imzalanıb[19][20]
4 5–6 İyun

2019-cu il

Lyublyana,

 Slovenia

Borut Pahor Aİ Komissiyasının Prezidenti Jan-Klod Yunker, Almaniya Prezidenti Frank-Valter Ştaynmayer və ABŞ Energetika Naziri Rik Perri iştirak ediblər[41][42].
5 19 Oktyabr

2020-ci il

Tallin,

 Estonia

Kersti Kalülayd Koronavirus səbəbindən telegörüş biçimində keçirilib[21][22][23]Bu Görüşdə ABŞ Avropanın Rusiyadan energetik asılılığını azaldan layihələrə 1 milyard ABŞ dolları ayırmaq qərarını elan edib[24].
6 8–9 İyul

2021-ci il

Sofiya,

 Bolqarıstan

Rumen Radev Yunanıstan Prezidenti Katerina Sakellaropulu iştirak edib[21][43].
7 20–21 İyun

2022-ci il

Riqa,

 Latviya

Eqils Levits Ukrayna 3DT-nin tərəfdaş ölkə statusu alıb, faktiki olaraq bu təşəbbüsün iştirakçısına çevrilib[21][25][26].
8 6-7 Sentyabr

2023-cü il

Buxarest,

 Rumıniya

Klaus Yohannis Beynəlxalq Valyuta Fondunun icraçı direktoru Kristalina Georgieva iştirak edib.
Yunanıstan 3DT-nün 13-cü üzvü, Moldova isə tərəfdaş ölkə olaraq 3DT-yə qəbul ediliblər.

Bu görüşdə Yaponiyanın da Təşəbbüsdə iştirakı müzakirə olunub[28].

9 11 Aprel

2024-cü il

Vilnüs,

 Litva

Qitanas Nauseda Yaponiya 3DT-nün 4-cü strateji tərəfdaşı kimi qəbul edildi[29][30]. Bu görüşdə Andjey Duda qeyd edib ki, Monteneqro rəsmi çəkildə Təşəbbüs qrupuna müraciət edərək ona tərəfdaş (assosiativ) ölkə olmaq istədiyini bəyan edib[31].

Litva Prezidenti Qitanas Nauseda Vilnüsdə keçirilən Üç Dəniz Təşəbbüsü Zirvə Görüşündə təklif edib ki, Şimal-Cənub xətti boyunca hərbi mobillik infrastrukturu beynəlxalq təhlükəsizlik sisteminin mühüm tərkib hissəsi olduğuna görə bütün uzunluğu boyunca hərbi infrastruktur gücləndirilsin[32]. Bu görüşdə Aİ ölkələri tərəfindən Ukraynaya yardımla bağlı bir sıra sazişlər imzalanıb[33].

10 28-29 Aprel

2025-ci il

Varşava,

 Polşa

Andjey Duda Albaniya və Monteneqro tərəfdaş ölkələr kimi, İspaniya ilə Türkiyə isə Strateji tərəfdaş kimi qəbul edildi[34][35][36][37]. Bu görüş Azərbaycandilli mediada geniş müzakirələrə səbəb olub[38][40], o cümlədən Təşəbbüs çərçivəsində fəaliyyətə hərbi əməkdaşlıq nöqteyi-nəzərindən baxılıb[39].

Layihələr

Təşəbbüs üzv dövlətlərin əhatə etdiyi bölgədə (Üçdəniz bölgəsində) iki əsas infrastruktur layihəsi ilə sıx bağlıdır[44]:

  • Şimal-Cənub avtomobil yolu (Karpat dağlarından keçir) – Litvanın Klaypeda şəhərini Yunanıstanın Saloniki şəhəri ilə birləşdirən yol.
  • Mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) infrastrukturunun (Gas Shipping) yaradılması – Polşa və Xorvatiyada dəniz terminalı, təkrar qazlaşdırma qurğuları və birləşdirici boru kəməri.

Digər layihələr arasında "Baltik-Adriatik Dəhlizi" (Baltic–Adriatic Corridor[45][46]), "Baltikadan avtomobil yolu" (Başda adı: Avropa E67 marşrutu[47]), "Baltika Dəmir Yolları" və "Kəhraba Yük Dəmiryol Dəhlizi[48]" yer alır[49]. Başqa bir layihə isə "Rail-2-Sea" (Dəmiryol-2-Dəniz[50][51][52]) layihəsidir ki, bu layihə Baltik dənizinin Qdansk limanını Qara dəniz limanı olan Konstansa 3,663 km (2,276 mil) uzunluğunda dəmiryol xətti ilə birləşdirməyi hədəfləyir [53][54].

  • Üçdəniz Təşəbbüsü İnvestisiya Fondu (3DTİF)

Polşa və Rumıniyanın ilkin iki qurucu institutu 500 milyon avrodan çox ödəniş etməyi öz üzərilərinə götürmüşdür. Fond digər Üçdəniz Təşəbbüsü ölkələri üçün açıqdır və bu ölkələr müvafiq icazələri aldıqdan sonra ona qoşula bilərlər[55]. Fondun nəzarət şurası Polşa, Rumıniya, Latviya və Çex Respublikasının inkişaf banklarının nümayəndələrindən ibarətdir[56][57].

2019-cu ildə Polşanın Gospodarstwa Krajowego və Rumıniyanın İdxal-İxrac Bankı[58] 3DTİF-nun qurulmasına dair təsis aktını imzaladılar[59]. Fondun əsas diqqət mərkəzi Üçdəniz bölgəsində nəqliyyat, energetika və rəqəmsal sahələrdə infrastruktur yaratmağa yönələn layihələrdir. Fond, həmçinin, pensiya fondları, özəl investisiya fondları və digər qurumlardan olan özəl investorları da cəlb edəcək. Məqsəd 3-5 milyard avro arasında vəsait toplamaqdır.

Üçdəniz bölgəsinin ehtiyacları 570 milyard avrodan çox qiymətləndirilsə də[60], Fond ümumi dəyəri 100 milyard avroya qədər olan infrastruktur layihələrinə qatılacaq[61][62].

2020-ci ildə Tallinn zirvə görüşündən əvvəl ABŞ Dövlət Katibi Mike Pompeo 3DTİF üçün bir milyard dollar məbləğində maliyyə dəstəyi verəcəklərini vəd etsə də[63], bu investisiya həyata keçirilməmişdir[64].

2023-cü ildə Fondun aktivləri 900 milyon avro olaraq qiymətləndirilmişdir[65]. Fond "Amber Infrastructure Group" şirkəti ilə kapital artırma və investisiyaların idarə edilməsi sahəsində əməkdaşlıq edir[66].

Bəzi dövlətlərin münasibəti

Azərbaycan

Rusiya-Ukrayna müharibəsi nəticəsində Avropa ölkələri Rusiyadan qaz almaqdan imtina etdikdə, Azərbaycan Respublikasından qaz alan Avropa ölkələrin əksəriyyəti Üçdəniz təşəbbüsünün üzvləri idilər[67][68]. 2025-ci ildə Türkiyənin 3DT ilə strateji tərfdaşlığı Azərbaycan üçün də həmin təşəbbüslə əməkdaşlığına zəmin yaratmışdır.

Çexiya

Çexiya ekspertləri və diplomatları ilk mərhələdə Üçdəniz Təşəbbüsünü daha çox mənfi cəhətdən təsvir edilərək, Polşanın öz təsir dairəsini yaratma cəhdi kimi qəbul qiymətləndirdilər. Eyni zamanda, Aİ-də Sərq-Qərb bloklarına bölgünün dərinləşməsi və Almaniyanın layihədən kənarda buraxılması Çexlərin narazılığına səbəb oldu. Çexiyanın əsas etirazı Üçdəniz bölgəsində Avropa İttifaqını zəiflədə biləcək rəqabətli geosiyasi layihələrin olmaması ilə əsaslandırıldı. Sonralar bu etirazların bəziləri Vişeqradt Qrupu üzrə infrastruktur layihələrində əməkdaşlıqdan əldə olunan müsbət təcrübə ilə qismən aradan qaldırılsı[69]. Çexiyanın Təşəbbüsə münasibətinin yaxşıya doğru dəyişməsi Prezident Milos Zemanın səlahiyyət müddətinin bitməsi ilə baş verdi.

2023-cü ildə Çexiya hökuməti Danub-Odra-Labe kanalının mübahisəli layihəsini Çexiyanın prioritetlər siyahısından çıxara bilmiş, Xarici İşlər Nazirliyi isə yeni öncül layihələr olan Polşanın STORK II qaz layihəsi və sürətli dəmiryol xətləri layihələri üzrə təklifini irəli sürmüşdülər. Buna baxmayaraq, Çexiya hələ də Üçdəniz Təşəbbüsü İnvestisiya Fonduna qoşulmaq və ya Zirvə Görüşünə ev sahibliyi etməyə maraq göstərmir[70].

Finlandiya

“Finns” partiyası Finlandiyanın bu təşəbbüsə qoşulmasını dəstəkləyib[71].

Xorvatiya

Xorvatiya Prezidenti Zoran Milanovic təşəbbüsün Xorvatiya üçün zərərli olduğunu bəyan etmişdir[72].

Rusiya

Bəzi Rusiya mütəxəssisləri hesab edirlər ki, bu Təşəbbüs Polşanın yüz illdir ki, üzərində çalışdığı Avropa liderliyi məqsədlərinin həyata keçirilməsi vasitəsidir[73] və aşağıdakı layihələrdən ilham alıb: "Karpat Avropası[74]", "Demokratik seçim birliyi[75]" (Community of democratic choice), "Şərq Tərəfdaşlığı".

Ukrayna

2016-cı ildə Ukrayna Dubrovnikdə keçirilən birinci Zirvə Görüşünə dəvət edilsə də, heç bir dövlət nümayəndəsi həmin görüşə qatılmayıb[76].

2019-cu ilin avqustunda Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Polşaya səfəri zamanı Ukraynanın Üçdəniz Təşəbbüsü də daxil olmaqla Polşadakı regional layihələrdə və təşəbbüslərdə fəal iştirak etməyə maraqlı olduğunu bildirib. Həmçinin, qeyd edilib ki, Ukrayna artıq Avropa İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilən trans-avropa “Via Carpatia” magistral yolunun inşasında əməkdaşlıq edir və Ukraynanın E-40 su yolu layihəsi üzərində danışıqlar aparılır[77].

2019-cu ilin oktyabrında Polşanın Xarici İşlər Naziri Yasek Çaputoviç bəyan edib ki, Ukrayna hazırda Üçdəniz Təşəbbüsünə qoşula bilməz, çünki bu təşəbbüs Avropa İttifaqı üzvü olan mərkəzi və cənub-şərqi Avropa ölkələrini əhatə edir. O, əlavə edib ki, Üçdəniz Təşəbbüsü geosiyasi məsələlərlə əlaqələndirilməməli, yalnız infrastruktur layihəsi olmalıdır[78].

2019-cu ilin noyabrında Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Estoniyaya etdiyi səfəri zamanı Ukraynanın Üçdəniz Təşəbbüsünə qoşulmaqda maraqlı olduğunu və bu məsələnin Estoniyalı tərəfdaşlarla müzakirə etmək istədiyini vurğulayıb[79].

2022-ci ildə Rusiya-Ukrayna müharibəsi başladıqdan sonra Polşa Prezidenti Andrjey Duda 22 may 2022-ci il tarixində Ukrayna Ali Radasında etdiyi çıxışında qeyd edib ki, Ukrayna Üçdəniz Təşəbbüsünə qoşulmalıdır[80]. Daha sonra – 7 iyun 2022-ci ildə Polşanın Baş naziri Mateuş Yakub Moraveçkiy Lublin şəhərində keçirilən Üçdəniz Təşəbbüsünün Zirvə Görüşündə bildirib ki, Üçdəniz Təşəbbüsü müstəqil və suveren Ukrayna olmadan mümkün deyil[81].

2022-ci ilin 20 iyun tarixində Riqa şəhərində keçirilən yeddinci Zirvə Görüşündə Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski videomüraciətində bildirib ki, Ukrayna Üçdəniz Təşəbbüsünə üzv olmalıdır[82]. Zelenski bu çərçivədə əməkdaşlığın gücləndirilməsini təklif edərək nəqliyyat sahəsində əməkdaşlığın vacibliyini vurğulayıb. Energetika sahəsində əməkdaşlıq haqqında danışarkən o, Ukraynanın Üçdəniz bölgəsində ən böyük qaz anbarlarından birinə sahib olduğunu xatırladıb. Həmin Zirvə Görüşündə Ukrayna Üçdəniz Təşəbbüsünün tərəfdaş iştirakçısı statusunu alıb və faktiki olaraq bu təşəbbüsdə iştirakçıya çevrilib.

Həmçinin bax

Üçdənizlilik məfkurəsi

İstinadlar

  1. ↑ "Dubrovnik Forum adopts declaration called "The Three Seas Initiative"". EBL News. 25 avqust 2016. 16 yanvar 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2017.
  2. ↑ "Üç Dəniz Təşəbbüsü". Voice of America (ingilis). 29 oktyabr 2020. 17 iyul 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  3. ↑ "Gross domestic product at market prices (Current prices and per capita)". Eurostat. 15 dekabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2023.
  4. ↑ "Building closer connections - The Three Seas region as an economic area" (PDF). 5 mart 2021 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 avqust 2020.
  5. ↑ "President of the Republic of Poland / News / Minister Szczerski: Three Seas initiative to boost European unity". Prezydent.pl. 4 may 2017. 13 iyun 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2017.
  6. ↑ "The Three Seas Initiative: Central and Eastern Europe takes charge of its own destiny". Visegrád Post. 28 avqust 2016. 18 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2017.
  7. ↑ Ansley, Rachel. "Making the Three Seas Initiative a Priority for Trump". Atlantic Council. 23 iyul 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2017.
  8. ↑ 1 2 "Dubrovnik Forum adopts declaration called "The Three Seas Initiative"". EBL News. 25 avqust 2016. Archived from the original on 16 yanvar 2017. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  9. ↑ 1 2 "The Three Seas Initiative: Central and Eastern Europe takes charge of its own destiny". Visegrád Post. 28 avqust 2016. 18 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  10. ↑ 1 2 "Read Donald Trump's Remarks at the Three Seas Initiative Summit in Poland". Time. 11 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  11. ↑ 1 2 "Trump trip to Poland forces 3 Seas summit change". Fox News. 13 iyun 2017. 22 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2017.
  12. ↑ 1 2 CNBC. "FACTBOX-Three Seas Initiative summit in Warsaw". CNBC. 4 iyul 2017. 4 iyul 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2017.
  13. ↑ 1 2 "The Three Seas Business Forum". forum.3seasbc.com (ingilis). 13 avqust 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  14. ↑ 1 2 "President Rumen Radev in Warsaw: the Joint Projects and Investments of the Central and Eastern European Countries will Make the European Union Stronger". President.bg. 18 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 iyul 2017.
  15. ↑ 1 2 "2018 Summit – Three Seas Initiative". Three-seas.eu. 6 sentyabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 sentyabr 2018.
  16. ↑ "The Three Seas Initiative-Priority Interconnection Projects" (PDF). Three-seas.eu. 6 oktyabr 2018 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2018.
  17. ↑ "Three Seas summit in Bucharest seeks backing from Western Europe". Deutsche Welle. 17 sentyabr 2018. 23 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  18. ↑ "Rick Perry". Energy.gov (ingilis). İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  19. ↑ 1 2 "Press releases". Three Seas Initiative. 4 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2018.
  20. ↑ 1 2 "Croatian President at Third Three Seas Initiative Summit". Croatia Week. 19 sentyabr 2018. 30 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2018.
  21. ↑ 1 2 3 4 5 "Three Seas Summit and Business Forum". 3seas.eu. 7 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2023.
  22. ↑ 1 2 "Foreign Minister Reinsalu: we are ready to host the Three Seas Initiative summit in Estonia". Ministry of Foreign Affairs of Estonia. 26 iyun 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2019.
  23. ↑ 1 2 "2020 Three Seas Virtual Summit, Tallinn, Estonia". Three Seas Initiative. 9 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyul 2021.
  24. ↑ 1 2 Yol, Bizim. "ABŞ Avropanın energetikasına 1 milyard vəsait ayıracaq". Bizim Yol. 21 may 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  25. ↑ 1 2 "Ukraine has received the status of a partner in the Three Seas Initiative". eurointegration.com.ua (ukrayna). 21 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 iyun 2022.
  26. ↑ 1 2 "Maya Sandu: Moldova Üç Dəniz Təşəbbüsündə fəal iştirak etmək istəyir". azertag.az (az.). İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  27. ↑ "Three Seas Initiative to enlarge with Greece says Romanian president". Euractiv. 30 avqust 2023. 4 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2023.
  28. ↑ 1 2 Yol, Bizim. "Baş nazir: "Gözümüzün önündə yeni geosiyasi nizam yaranır"". Bizim Yol. 19 may 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  29. ↑ 1 2 "Three Seas Summit Vilnius 2024". Three Seas Summit Vilnius 2024. 11 aprel 2024. 7 dekabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2023.
  30. ↑ 1 2 "Three Seas Initiative Summit in Vilnius". 11 aprel 2024. 25 yanvar 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  31. ↑ 1 2 "Üç Dəniz Təşəbbüsü beynəlxalq quruma çevriləcək". OxuMeni.Az (az.). 11 aprel 2024. 25 may 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  32. ↑ 1 2 "Litva Prezidenti: Şimal-Cənub xətti boyunca hərbi mobillik gücləndirilməlidir". ikisahil.az (az.). 16 aprel 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  33. ↑ 1 2 Aziz, Murad. "Latviya Ukrayna ilə uzunmüddətli dəstək haqqında saziş imzalayacaq". Füyuzat Jurnalı (az.). 4 aprel 2024. 14 iyun 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  34. ↑ 1 2 "Address by the President Andrzej Duda opening the session of the 10th Three Seas Initiative Summit". President.Pl. 29 aprel 2025. İstifadə tarixi: 30 aprel 2025.
  35. ↑ 1 2 "Türkiyə Üç Dəniz Təşəbbüsündə "strateji tərəfdaş" olub". azertag.az (az.). 19 may 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  36. ↑ 1 2 "Three Seas Summit Warsaw 2025". Three Seas Summit Vilnius 2024 (ingilis). 29 aprel 2025. 8 avqust 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  37. ↑ 1 2 "Türkiyə Üç Dəniz Təşəbbüsündə "strateji tərəfdaş" olub". 12 may 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  38. ↑ 1 2 "Duda və Fiko Zaqrebdə: Üç Dəniz Təşəbbüsü daha çox qiymətləndiriləcəkmi? | BALK jurnalı" (az.). 16 aprel 2025. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  39. ↑ 1 2 "Facebook". www.facebook.com. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  40. ↑ 1 2 Aziz, Murad. "Türkiyə Üç Dəniz Təşəbbüsünün strateji tərəfdaşına çevrilir". Füyuzat Jurnalı (az.). 30 aprel 2025. 30 aprel 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  41. ↑ "Pobuda Tri morja", Wikipedija, prosta enciklopedija (sloven), 5 iyun 2019, 5 mart 2021 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 5 iyun 2019
  42. ↑ "Czech and Croatian Presidents Advocate Stronger Central Europe". Total Croatia News. 7 noyabr 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 aprel 2019.
  43. ↑ "2021 Summit and Business Forum". 11 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  44. ↑ "Poland hopes to tap Trump's business acumen at regional summit". Business Insider. 29 iyul 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul 2017.
  45. ↑ "Corridor -". 24 iyul 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 aprel 2012.
  46. ↑ "Mobility and transport". 12 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  47. ↑ Baltic ministers sign Via Baltica 5G agreement Arxiv surəti 29 sentyabr 2018 tarixindən Wayback Machine saytında Eesti Rahvusringhääling 29.09.2018
  48. ↑ "Amber Rail Freight Corridor". Rfc-amber.eu. 5 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  49. ↑ "From Warsaw to Bucharest - The Way Forward for the Three Seas Initiative". Viacarpatia.eu. 13 avqust 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 aprel 2019.
  50. ↑ Mutler, Alison. "Rail-2-Sea and Via Carpathia, the US-backed highway and rail links from the Baltic to the Black Sea". Universul.net. 12 oktyabr 2020. 10 noyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  51. ↑ "Gdansk-Constanta rail route proposed under the Three Seas Initiative". Railway PRO. 24 avqust 2018. 29 avqust 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  52. ↑ Lewkowicz, Łukasz. "The Three Seas Initiative as a new model of regional cooperation in Central Europe: A Polish perspective". UNISCI Journal. 18 (54). 2020: 177–194. doi:10.31439/UNISCI-101. 1 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  53. ↑ Mutler, Alison. "Rail-2-Sea and Via Carpathia, the US-backed highway and rail links from the Baltic to the Black Sea". Universul.net. 12 oktyabr 2020. 10 noyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  54. ↑ Lewkowicz, Łukasz. "The Three Seas Initiative as a new model of regional cooperation in Central Europe: A Polish perspective". UNISCI Journal. 18 (54). 2020: 177–194. doi:10.31439/UNISCI-101. 1 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2025.
  55. ↑ w3Bstudio. "Three Seas Initiative Summit urges EU to consider its goals". Slovenia Times. 7 iyun 2019. 4 noyabr 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  56. ↑ "Three Seas Initiative Gets Investment Fund". total-croatia-news.com. 4 noyabr 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  57. ↑ "The Three Seas Initiative Investment Fund officially established". media.bgk.pl (polyak). 4 noyabr 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  58. ↑ "Iohannis at the summit of the Three Seas Initiative :The US economic presence in the region is a true catalyst for co-operation". actmedia.eu. 4 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  59. ↑ "Three Seas Initiative Investment Fund established". Central Europe Energy Partners. 28 fevral 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  60. ↑ "New fund to supplement EU infrastructure project financing". Institutional Real Estate, Inc. 12 iyun 2019. 4 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  61. ↑ Editorial Staff. "Polish Briefing: The Three Seas Fund will finance energy investments". BiznesAlert EN. 21 avqust 2018. 4 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  62. ↑ Patricolo, Claudia. "Polish and Romanian banks establish Three Seas investment fund". Emerging Europe. 11 iyun 2019. 4 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2019.
  63. ↑ "US commits $1 billion dollars to develop Central European infrastructure". 15 fevral 2020. 4 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  64. ↑ Bonner, Brian. "The ebb and flow of the Three Seas Initiative". GIS Reports. 9 oktyabr 2023. 23 dekabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 dekabr 2023.
  65. ↑ "Europe's Three Seas Initiative needs $690bn in infrastructure: banker". Nikkei Asia. 23 oktyabr 2023. 20 dekabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 dekabr 2023.
  66. ↑ Mirbabaeva, Nigina. "EBRD invests in R.Power in Poland". www.ebrd.com. 23 oktyabr 2023. 25 noyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  67. ↑ modern.az. "Azərbaycanın qaz satdığı 12 ÖLKƏ - SİYAHI". Modern.az (az.). İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2025.
  68. ↑ FED.az. "Azərbaycanın Avropa İttifaqının qaz bazarındakı payı 7 %-ə çatıb - FED.az". FED.az (az.). 18 iyun 2024. İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2025.
  69. ↑ "Poláci odhalili projekt Trojmoří. Propojení Pobaltí s jihovýchodem EU přitahuje americké miliardy" (çex). Hospodářské noviny. 6 oktyabr 2020. 31 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2020.
  70. ↑ "Náhrada za 'Zemanovu oblíbenou hračku'. Kanál Dunaj–Odra–Labe vystřídají hned dva projekty". iROZHLAS (çex). 12 iyul 2023. 12 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 iyul 2023.
  71. ↑ "Finland to join the Three Seas Initiative (3SI)". Intermarium. 10 dekabr 2019. 23 yanvar 2022 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 aprel 2021.
  72. ↑ "Milanović protiv Inicijative triju mora: Nepotrebno i potencijalno štetno zbog mogućeg zamjeranja Berlinu i Moskvi". 19 oktyabr 2020. 14 mart 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  73. ↑ Шишелина Л. Н. Идея «Триморья»: от возникновения до сегодняшнего дня Arxiv surəti 26 iyul 2019 tarixindən Wayback Machine saytında // Научно-аналитический вестник Института Европы РАН. — 2018, № 5
  74. ↑ Мария РУСАКОВА. "ПОЛЬША И НОВЫЕ ТЕНДЕНЦИИ В ЦЕНТРАЛЬНОЕВРОПЕЙСКОМ РЕГИОНАЛЬНОМ СТРОИТЕЛЬСТВЕ" (PDF). www.sov-europe.ru (ру). 4 sentyabr 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 29 sentyabr 2025.
  75. ↑ "Ukraine: Regional Leaders Set Up Community Of Democratic Choice - Radio Free Europe / Radio Liberty". 24 iyul 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 sentyabr 2025.
  76. ↑ "Trójmorze a Ukraina: Współpraca (Nie)możliwa". 24 avqust 2020. 11 avqust 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2025.
  77. ↑ "Zelenskyi in Poland: in addition to history – sanctions, borders, energy, transport plus the Three Seas". novynarnia.com (ukrayna). 31 avqust 2019. 16 fevral 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 iyun 2022.
  78. ↑ "Poland has explained why Ukraine cannot join the Three Seas yet". eurointegration.com.ua (ukrayna). 25 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 iyun 2022.
  79. ↑ "Ukraine is interested in joining the Three Seas Initiative - Zelenskyi". ukrinform.ua (ukrayna). 26 noyabr 2019. 15 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 iyun 2022.
  80. ↑ Zaxid.net. ""Russia has destroyed Ukraine, Russia must pay for it"". ZAXID.NET (ukrayna). 22 may 2022. 20 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 iyun 2022.
  81. ↑ "The Three Seas are impossible without a free and sovereign Ukraine - Mateusz Morawiecki". ukrinform.ua (ukrayna). 7 iyun 2022. İstifadə tarixi: 20 iyun 2022.
  82. ↑ "Zelenskyi supported Ukraine's accession to the Three Seas". eurointegration.com.ua (ukrayna). İstifadə tarixi: 20 iyun 2022.

  • Vikianbarda əlaqəli media-fayllar
  • 2020-ci ilin veb-saytı
  • 2019-cu ilin veb-saytı
  • 2018-ci ilin veb-saytı
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Üç_Dəniz_Təşəbbüsü&oldid=8341995"
Informasiya Melumat Axtar