Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Ömər Xəlvəti (XIV əsr, Avaxıl – 1409, Avaxıl) — mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan məşhur sufi alimi, xəlvətilik təriqətinin banisi.
| Ömər Xəlvəti | |
|---|---|
| Əbu Abdulla Siracddin Ömər Xəlvəti | |
| Doğum tarixi | XIV əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1409 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
Əxi Məhəmməd Xəlvətinin xəlifəsi və qardaşı oğlu, xəlvətilik təriqətinin banisi, piri və mürşidi Əbu Abdulla Siracddin Ömər Xəlvəti şeyx nəslindən olub, soyu Şirvanın məşhur şeyx ailələrinə dayanır. Atası Şeyx Əkmələddindir. Pir Ömər Avaxıl kəndində dünyaya göz açmış və burada böyümüşdür. Daha sonra Xarəzmə getmiş və orada Məhəmməd Xəlvətinin söhbətlərində yetişmişdir. Daha sonra əmisi ilə birgə Heriyə gəlmiş, ölümündən sonra onun yerinə səccadəyə oturmuşdur. Öncə Xoy şəhərində, sonra Misirdə, daha sonra Hicazda elm öyrənmişdir. Sultan Üveysin dəvəti ilə Təbrizə gəlmiş, orada bir versiyaya görə 1349-cu ildə, digər bir versiyaya görə isə 1397-ci ildə vəfat etmişdir. Mehmet Rıhtım birinci tarixi daha çox həqiqətə uyğun hesab edir. Ləmazatda onun qəbrinin Təbriz yaxınlığında, Mir Əli türbəsi adlanan yerdə olduğu bildirilir.
Azərbaycanın Şamaxı rayonunun[1][2][3] Avaxıl kəndində[4] Pir Ömər Sultan ziyarətgahı var[5]. 2020-ci ilin iyun ayında xəbər yayıldı ki, oradakı tədqiqatlar başa vurulmuş, tədqiqat nəticəsində Pir Ömər Avaxıli Şirvaninin türbəsi aşkar edilərək öyrənilmişdi. Tədqiqat zamanı aşkar edilmiş türbə kitabəsindən bəlli olur ki, Pir Ömər 1409-cu ilin iyul ayında vəfat etmişdi.[4][6]
Pir Ömərin xəlvətilik təriqətində sahib olduğu mövqe böyükdür. Xəlvətiliyin bir çox prinsipləri onun tərəfindən qoyulmuşdur. Bunlardan biri təriqətin ad atası olmasıdır. Bir digəri də təriqətin əlaməti saylan tacın (papaq, əmmamə) formasının onun tərəfindən müəyyənləşdirilməsidir.
Şeyxin xəlvət məsələsində göstərdiyi israr xəlvətilikdə xəlvətin ən mühüm cəhətlərindən biri, bəlkə də birincisi halına gəlməsinə səbəb olmuşdur. Beləliklə təriqətin adı da Xəlvətilik kimi müəyyənləşmişdir. Zahidiliyin digər qolu olan səfəvilik təriqəti daha sonralar xəlvəti tərk edərək cəlvəti üstün tutmuşdur. Yəni xəlvətiliyin əksinə olaraq, xalqla birlikdə olmağa üstünlük vermiş, cəlvətiliyə çevrilmişdir.
Onun hər hansı bir əsərinin olması barədə mənbələrdə məlumat verilmir. Ancaq mənqəbənamələrdə onun bəzi sözləri nəql edilmişdir.
- ↑ "İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı, 2024". www.azstat.org (az.). 7 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ İNZİBATİ ƏRAZİ BÖLGÜSÜ TƏSNİFATI, 2024 (PDF). BAKI: AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT STATİSTİKA KOMİTƏSİ. Təsnifat T.Y.Budaqovun rəhbərliyi ilə Y.X.Yusifov, V.H.Məmmədəlizadə, L.H.Salamzadə və F.E.Qocayev tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. 2024. Səhifə 92.
- ↑ "İNZİBATİ ƏRAZİ BÖLGÜSÜ TƏSNİFATI , 2024". Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Hüquqi aktların vahid elektron bazası (az.). 2024. 16 may 2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 "Pir Ömər Sultan ziyarətgahında tədqiqatlar başa çatıb (FOTO)". Trend (az.). 17 iyun 2020. 31 may 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 avqust 2025.
- ↑ "İlham Əliyev Şamaxıda Pir Ömər Sultan ziyarətgahında olub". Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəsmi internet saytı (az.). 25 may 2020. 13 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 may 2020.
- ↑ Xəlilli, Fariz. "Pir Ömər Sultan türbəsi". agsunews.az. 18-6-2020. 2025-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-08-30.