Ölümsüzlük (daosizm)

Ölümsüzlük (çin. 仙/僊) — Daosizmin və Çin ənənəsinin fərqli xüsusiyyəti insanın ölümsüzlüyə çatmaq imkanının olması fikridir.

Ölümsüzlük elminə və ölümsüzlüyə nail olmaq təcrübəsinə həsr olunmuş çoxlu kitablar mövcuddur.^[1] Ölümsüzlüyə çatmaq üçün reseptlər min illər ərzində toplanmış və qədim dövrlərə gedib çıxmışdır. Ədəbiyyatda uzunömürlülər və ilahi varlıqlar haqqında şahidliklərə rast gəlmək mümkündür. Ölümsüzlük mövzusu miflərdə və əfsanələrdə əks olunmuşdur, bu sahədə tədqiqatlar çox qədim zamanlardan aparılmışdır, imperatorlar müxtəlif üsullarla ölümsüzlüyə çatmağa çalışmışlar. Xüsusilə, imperator Sin Şi Xuandinin ölümsüzlük axtarışları məşhurdur.^[2]^[3]^[4] Ölümsüzlüyün mahiyyəti və onun dərk edilməsi əsrlər boyunca çox dəyişmişdir. Ölümsüzlük axtarışları Çin təbabətini də irəli aparmış və bu nailiyyətlər indiyə qədər istifadə olunur.^[5]

Öncəki tarixi əsaslar

Qərbi Çjou dövrünün tunc yazılarında ən populyar xeyir-dua formulu şou (çin. 寿) idi. O dövrdə əcdadların ölüm sonrası varlığı bütün nəslə aid idi və onların maraqlarına xidmət edirdi.^[4]^[6] Lakin Şərqi Çjou dövründə (e.ə. VIII əsrdən başlayaraq) fərdi səylərlə ölümsüzlüyə nail olmaq üçün yeni bir dini "standart" meydana çıxdı və artıq bu, nəsil kultu ilə bağlı deyildi.^[2] Ven İdonun fikrincə, bu yeni təcrübə, ölülərin yandırılması ənənəsinə malik olan syan xalqının inanc sistemindən qaynaqlana bilərdi. Çünki bu cür dəfn adətləri Orta Krallığın (Çinin) sakinlərinə xas deyildi.^[7]

Ölümsüzlüyə nail olmaq tarixi şəxsiyyətlərə retrospektiv şəkildə aid edilirdi.^[8] Məsələn, daoist əfsanələrdə məşhur bir fiqur kimi Şərqi Çjou şahzadəsi Vantszı Tsyao (王子喬) tanınır. Diqqətçəkən məqam budur ki, Tsay Yun onu ümumiyyətlə tarixi şəxsiyyət kimi görmür, əksinə, onun "kamilləşmiş insan" (ölümsüzlük statusu) olduğunu, lakin hansı dövrdə yaşadığının məlum olmadığını bildirirdi.^[9]

İstinadlar

↑ Palmer, Martin. The Elements of Taoism. United States: Barnes & Noble Books. 1999. səh. 89. ISBN 0-7607-1078-3.
↑ ¹ ² Zürcher, Erik. "Buddhist Influence on Early Taoism: A Survey of Scriptural Evidence". T'oung Pao. 66 (1/3). 1980: 109. doi:10.1163/156853280X00039. ISSN 0082-5433. JSTOR 4528195.
↑ Wilson, Andrew, redaktorWorld Scripture: A Comparative Anthology of Sacred Texts (1st paperback). St. Paul, Minnesota: Paragon House Publishers. 1995. səh. 20. ISBN 978-1-55778-723-1.
↑ ¹ ² Stevenson, Jay. The Complete Idiot's Guide to Eastern Philosophy (ingilis). Indianapolis: Alpha Books. 2000. 13, 224, 352. ISBN 978-0-02-863820-1.
↑ Wilkinson, Philip. Spilling, Michael; Williams, Sophie; Dent, Marion (redaktorlar ). Illustrated Dictionary of Religions (First American). New York: DK. 1999. 67–68, 70, 121. ISBN 0-7894-4711-8.
↑ Willard Gurdon Oxtoby, redaktorWorld Religions: Eastern Traditions (2nd). Don Mills, Ontario: Oxford University Press. 2002. səh. 401. ISBN 0-19-541521-3. OCLC 46661540.
↑ The Secrets of the Universe in 100 Symbols. New York: Chartwell Books. 2022. səh. 105. ISBN 978-0-7858-4142-5.
↑ Clayre, Alasdair. The Heart of the Dragon (First American). Boston: Houghton Mifflin. 1985. səh. 43. ISBN 978-0-395-35336-3.
↑ Carlson, Kathie; Flanagin, Michael N.; Martin, Kathleen; Martin, Mary E.; Mendelsohn, John; Rodgers, Priscilla Young; Ronnberg, Ami; Salman, Sherry; Wesley, Deborah A. Arm, Karen; Ueda, Kako; Thulin, Anne; Langerak, Allison; Kiley, Timothy Gus; Wolff, Mary (redaktorlar ). The Book of Symbols: Reflections on Archetypal Images. Köln: Taschen. 2010. səh. 280. ISBN 978-3-8365-1448-4.

Ədəbiyyat

Akahori, Akira. 1989. "Drug Taking and Immortality", in Taoist Meditation and Longevity Techniques, ed. Livia Kohn. Ann Arbor: University of Michigan, pp. 73–98. ISBN 0-89264-084-7.
Blofeld, John. 1978. Taoism: The Road to Immortality. Boston: Shambhala. ISBN 1-57062-589-1.
Campany, Robert Ford. To Live As Long As Heaven and Earth: Ge Hong's Traditions of Divine Transcendents. Berkeley: University of California Press. 2002. ISBN 0-520-23034-5.
DeWoskin, Kenneth. 1990. "Xian Descended: Narrating Xian among Mortals." Taoist Resources 1.2:21–27.
The Book of Lieh-tzǔ: A Classic of Tao. Graham, A.C. tərəfindən tərcümə olunub. New York City: Columbia University Press. 1990. ISBN 0-231-07237-6.
The Songs of the South: An Anthology of Ancient Chinese Poems by Qu Yuan and Other Poets. Hawkes, David tərəfindən tərcümə olunub. Penguin Books. 1985. ISBN 0-14-044375-4.
Komjathy, Louis. Daoist texts in translation (PDF). 2004. 26 May 2005 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 25 May 2021.
Loewe, Michael. "Man and Beast: The Hybrid in Early Chinese Art and Literature". Numen. 25 (2). 1978: 97–117.
Robinet, Isabel. 1986. "The Taoist Immortal: Jesters of Light and Shadow, Heaven and Earth". Journal of Chinese Religions 13/14:87–106.
Wallace, Leslie V. "BETWIXT AND BETWEEN: Depictions of Immortals (Xian) in Eastern Han Tomb Reliefs". Ars Orientalis. 41. 2001: 73–101.
The Complete works of Chuang Tzu. Watson, Burton tərəfindən tərcümə olunub. New York City: Columbia University Press. 1968. ISBN 0-231-03147-5.
Welch, Holmes. Taoism: The Parting of the Way. Boston: Beacon Press. 1957. ISBN 0-8070-5973-0.
Wong, Eva. 2000. The Tao of Health, Longevity, and Immortality: The Teachings of Immortals Chung and Lü. Boston: Shambhala.

Vikilüğətdə 仙 mövzusuna dair məlumatlar var.

Vikianbarda Ölümsüzlük ilə əlaqəli mediafayllar var.

"Transcendence and Immortality", Russell Kirkland, The Encyclopedia of Taoism
Chapter Seven: Later Daoism, Gregory Smits, Topics in Premodern Chinese History
Xian, Encyclopedia of Religion

[1] Palmer, Martin. The Elements of Taoism. United States: Barnes & Noble Books. 1999. səh. 89. ISBN 0-7607-1078-3.

[:7-2] ¹ ² Zürcher, Erik. "Buddhist Influence on Early Taoism: A Survey of Scriptural Evidence". T'oung Pao. 66 (1/3). 1980: 109. doi:10.1163/156853280X00039. ISSN 0082-5433. JSTOR 4528195.

[:9-3] Wilson, Andrew, redaktorWorld Scripture: A Comparative Anthology of Sacred Texts (1st paperback). St. Paul, Minnesota: Paragon House Publishers. 1995. səh. 20. ISBN 978-1-55778-723-1.

[:10-4] ¹ ² Stevenson, Jay. The Complete Idiot's Guide to Eastern Philosophy (ingilis). Indianapolis: Alpha Books. 2000. 13, 224, 352. ISBN 978-0-02-863820-1.

[:14-5] Wilkinson, Philip. Spilling, Michael; Williams, Sophie; Dent, Marion (redaktorlar ). Illustrated Dictionary of Religions (First American). New York: DK. 1999. 67–68, 70, 121. ISBN 0-7894-4711-8.

[:100-6] Willard Gurdon Oxtoby, redaktorWorld Religions: Eastern Traditions (2nd). Don Mills, Ontario: Oxford University Press. 2002. səh. 401. ISBN 0-19-541521-3. OCLC 46661540.

[:52-7] The Secrets of the Universe in 100 Symbols. New York: Chartwell Books. 2022. səh. 105. ISBN 978-0-7858-4142-5.

[8] Clayre, Alasdair. The Heart of the Dragon (First American). Boston: Houghton Mifflin. 1985. səh. 43. ISBN 978-0-395-35336-3.

[9] Carlson, Kathie; Flanagin, Michael N.; Martin, Kathleen; Martin, Mary E.; Mendelsohn, John; Rodgers, Priscilla Young; Ronnberg, Ami; Salman, Sherry; Wesley, Deborah A. Arm, Karen; Ueda, Kako; Thulin, Anne; Langerak, Allison; Kiley, Timothy Gus; Wolff, Mary (redaktorlar ). The Book of Symbols: Reflections on Archetypal Images. Köln: Taschen. 2010. səh. 280. ISBN 978-3-8365-1448-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]