Öküz ilanı (lat. Pituophis catenifer sayi) — Şimali Amerikanın ən böyük və uzun ilanlarından biri. Zəhərsizdir. Xarici görünüşü və davranışları ilə kobraya bənzərliyi ilə tanınır.
| Öküz ilanı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Öküz ilanı |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
"Öküz ilanı" adı alt növün ingiliscə adından götürülmüşdür. Alt növün "sayi" adı ABŞ təbiətşünası Tomas Seyin şərəfinə verilmişdir. Meksikada bu ilanlar "qarğıdalı ilanı" (isp. cincuate) adlanır.[1]
Öküz ilanı Şimali Amerikanın geniş ərazilərində yayılmışdır. Kanada əyalətləri Saskaçevan və Albertadan başlayaraq, ABŞ-nin mərkəzi və qərb hissələrində, eləcə də Meksikanın Nuevo-Leon və Tamaulipas əyalətlərinə qədər uzanan bir coğrafiyada yaşayır. ABŞ-də bu ilanlara Kolorado, İllinoys, Kanzas, Texas, Oklahoma və digər ştatlarda rast gəlinir.[2][3][4][5]
Yetkin öküz ilanlarının uzunluğu adətən 1.2–1.8 metr arasında dəyişir, lakin bəzi fərdlər 2.5 metrə qədər uzana bilirlər. Bu ilanların çəkisi əsasən 1–1.5 kq arasında olur, lakin iri fərdlərdə bu göstərici 4.5 kq-a qədər çata bilər.[6] Öküz ilanlarının rəngi əsasən sarı fon üzərində qəhvəyi, qara və qırmızı rəngli ləkə və naxışlarla bəzənmişdir. Bu cinsin bəzi fərdlərində albinos və ağ rəngli variasiyalara da rast gəlinir ki, bu da onların xarici görünüşünə əlavə müxtəliflik qatır. Davranış baxımından öküz ilanları aqressiv təsir bağışlaya bilsələr də, bu davranışlar əsasən özlərini qorumaq məqsədilə sərgilənir. Təhdid altında olduqlarını hiss etdikdə, başlarını qaldırır və səs çıxararaq zəhərli ilanlara bənzər qorxuducu davranış nümayiş etdirirlər. Bu instinktiv reaksiya onların potensial düşmənlərini uzaqlaşdırmaq üçün istifadə etdiyi bir strategiyadır.[7][8][9][10]
Öküz ilanları güclü sıxma qabiliyyəti ilə tanınır və əsasən kiçik məməlilərlə, məsələn siçanlar və yer siçovulları ilə qidalanır. Onlar həmçinin, yerə yuva quran quşların yumurtalarını və balalarını yeyir, bəzən ağaclara dırmaşaraq quş yuvalarını talayırlar. Kiçik fərdlər qurbağalar, kiçik sürünənlər və siçan balaları ilə də qidalanır.[11][12][13]
Mart və aprel aylarında cütləşən öküz ilanları yumurtalarını aprel, may və ya iyun aylarında qoyurlar. Yumurtalar adətən qum və ya qorunan ərazilərə yerləşdirilir. Dişi ilan yumurtaları təkbaşına inkubasiya edir. Yumurtalardan çıxan balalar 20–46 sm uzunluğunda olur və ilkin rəngləri boz olur. Yumurtalar sərt və yapışqan xarakterlidir.[14]
- ↑ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). The Eponym Dictionary of Reptiles. Baltimore: Johns Hopkins university Press. xiii + 296 pp. ISBN 978-1-4214-0135-5. (Pituophis catenifer sayi, p. 234).
- ↑ Powell, Robert, Roger Conant, and Joseph T. Collins. 2016. Peterson Field Guide to Reptiles and Amphibians of Eastern and Central North America, 4th ed. Houghton Mifflin Co., Boston, Massachusetts. xiii, 494 pp. [page 391] ISBN 978-0-544-12997-9
- ↑ Stebbins, Robert C. and Samuel M. McGinnis. 2018. Peterson Field Guide to Western Reptiles and Amphibians, 4th ed. Houghton Mifflin Co., Boston, Massachusetts. xiii, 560 pp. [page 400] ISBN 9781328715500
- ↑ Uetz, Peter, Paul Freed, R. Aguilar, and J. Hošek (eds.). (2021) The Reptile Database, http://www.reptile-database.org Arxiv surəti 2 noyabr 2015 tarixindən Wayback Machine saytında, Pituophis catenifer Arxiv surəti 27 avqust 2023 tarixindən Wayback Machine saytında (accessed March 5, 2022)
- ↑ Government of Canada: Bullsnake (Pituophis catenifer sayi): COSEWIC assessment and status report 2017 Arxiv surəti 27 avqust 2023 tarixindən Wayback Machine saytında (accessed March 13, 2022)
- ↑ Roots, Clive. Hibernation. Greenwood Publishing Group. 2006. səh. 89. ISBN 978-0-313-33544-0.
- ↑ "Western North American Naturalist". 20 August 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- ↑ Ernst, Carl; Ernst, Evelyn (2003). Snakes of the United States and Canada. Washington, District of Columbia: Smithsonian Books. ISBN 1588340198
- ↑ Sterner RT, Petersen BE, Shumake SA, Gaddis SE, Bourassa JB, Felix TA, … Ames AD (2002). "Movements of a bullsnake (Pituophis catenifer) following predation of a radio-collared northern pocket gopher (Thomomys talpoides)". Western North American Naturalist 62 (2): 240–242.
- ↑ Kaufman GA, Gibbons JW (1975). "Weight-Length Relationships in Thirteen Species of Snakes in the Southeastern United States". Herpetologica 31 (1): 31–37.
- ↑ Schmidt KP, Davis DD (1941). Fieldbook of Snakes of the United States and Canada. New York: G. P. Putnam's Sons. 365 pp. (Pituophis sayi sayi, pp. 163–164 + Plate 18 + Figure 46 (map) on p. 161).
- ↑ Conant R (1975). A Field Guide to Reptiles and Amphibians of Eastern and Central North America, Second Edition. Boston: Houghton Mifflin. xviii + 429 pp. ISBN 0-395-19979-4 (hardcover), ISBN 0-395-19977-8 (paperback). ("Genus Pituophis", p. 198).
- ↑ Betty. "Bullsnakes vs Rattlesnakes". Have Snakes Will Travel (ingilis). 2009-07-10. 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-06.
- ↑ Wright AH, Wright AA (1957). Handbook of Snakes of the United States and Canada. Ithaca and London: Comstock Publishing Associates, a division of Cornell University Press. 1,105 pp. (in 2 volumes). (Pituophis catenifer sayi, pp. 604–609, Figure 175 + Map 46 on p. 589).