Öjək (kənd)

Öjək kəndi Kür çayının sağ sahilində, indiki Samux rayonunun aşağı düzənlik hissəsində yerləşirdi. Kəndin dəqiq koordinatları su altında qalması səbəbindən müəyyən edilməsə də, sovet dövrünün topoqrafik xəritələrinə əsaslanan bərpaya görə 40.794° şimal enliyi və 46,143° şərq uzunluğu yaxınlığında yerləşdiyi ehtimal olunur. Bu koordinatlar kəndin Mingəçevir su anbarının şimal-şərq akvatoriyası altında qalan hissəsinə uyğundur.

Kənd suvarıla bilən münbit torpaqlara malik idi və əsasən çayboyu təsərrüfatının yayıldığı ərazidə salınmışdı. 1950–1953-cü illərdə Mingəçevir su anbarının yaradılması zamanı suyun səviyyəsinin yüksəlməsi nəticəsində kəndin bütün ərazisi su altında qalıb. Bu gün Mingəçevir su anbarının ortalarına doğru getdikcə Samux rayonunun su altında qalmış digər bir neçə yaşayış məntəqəsi kimi Öjək kəndinin də qalıları olan hündür ağacların su səthindən bir metrə qədər yüksəldiyini görmək mümkündür. Bu, kəndin coğrafiyası üçün hündür ağacların tipik olması barədə təsəvvür yaradır. Kəndin əsas landşaftı düzənlik, düzən meşə, əsas torpaq tipi şabalıdı, boz-qonur torpaq olmuşdur.

Öjək kəndinin yaranma dövrü haqqında dəqiq məlumat olmasa da, XX əsrin əvvəllərindən etibarən mövcud olduğu məlumdur. Kənd sakinləri uzun illər boyu əkinçilik, heyvandarlıq və çayboyu təsərrüfatı ilə məşğul olmuşlar.

Kənd sovet dövründə müxtəlif inzibati bölgülərin tərkibində olmuşdur:

• 1930–1954 — Qarayazı (sonradan Safaralıyev) rayonu

1953-cü ildə Mingəçevir su anbarı istifadəyə verilərkən Öjək kəndi su altında qalan yaşayış məntəqələri arasında idi və yaşayış funksiyasını tamamilə itirdi.

Kənddə əsasən azərbaycanlılar yaşayırdı. Tam əhali sayı haqqında rəsmi statistik məlumat qorunmamışdır, lakin şifahi mənbələrdə kənddə bir neçə onlarla ailənin yaşadığı göstərilir. Kəndin sakinləri su altında qalma səbəbilə 1951–1953-cü illərdə mərhələli şəkildə köçürülmüşdür. Onlar əsasən aşağıdakı bölgələrə yerləşdirilmişlər. Bu gün Mingəçevir şəhərində və Yevlax rayonunun Xanabad kəndində Öjək kəndindən köçürülmüş insanlar və onların övladları yaşayırlar.

Kəndin təsərrüfatı aşağıdakı sahələrdən ibarət idi:

• taxılçılıq
• heyvandarlıq
• tərəvəzçilik və bostançılıq
• bağçılıq və meyvəçilik
• çayboyu örüş və otlaq yerləri

Mingəçevir su anbarının tikintisi ilə bu təsərrüfat sahələri tamamilə dayandırılmışdır.

Öjək kəndi Kür çayı boyunca yerləşən digər Azərbaycan kəndləri kimi ənənəvi kənd məişətinə və mədəniyyətinə malik idi. Kənd həyatına dair məlumatlar əsasən köçürülmüş sakinlərin xatirələrində qorunmuşdur. Kəndin maddi-mədəni irsindən bu günümüzə hər hansı fiziki abidə və ya iz qalmamışdır.

Mingəçevir su anbarı istifadəyə verildikdə suyun səviyyəsi artırılmış və Öjək kəndinin yerləşdiyi ərazi tamamilə akvatoriya altında qalmışdır. Hazırda kəndin yeri su hövzəsinin mərkəzinə yaxın hissədə yerləşir və səthdən görünmür. Kəndin yerüstü qalıqları, yaşayış evləri və təsərrüfat strukturları su altında tam dağılıb.

Öjək kəndi inzibati vahid kimi mövcud deyil. Kəndin köhnə yeri yalnız sovet dövrünün topoqrafik xəritələri, arxiv planları və köhnə sakinlərin göstərdikləri məlumatlarla təxmini müəyyən edilə bilir. Bu gün həmin ərazi Mingəçevir su anbarının su səthinin bir hissəsini təşkil edir.

• Mingəçevir su anbarı haqqında ensiklopedik məlumatlar.
• Samux rayonu haqqında statistik və tarixi mənbələr.
• Köhnə sakinlərin şifahi xatirələri və yerli etnoqrafik materiallar.
• 1950–1953-cü illər su anbarı layihə sənədlərinə dair araşdırmalar.
• Sovet dövrü inzibati-ərazi bölgüləri üzrə arxiv materialları.
• Batmış şəhərin izi ilə — Mingəçevir su anbarının altında qalmış yaşayış məntəqələrimiz araşdırılacaq