Çiyo Nakamura (yap. 中村チヨ; 1906, Saxalin adası, Yaponiya imperiyası – 1969, Abaşiri, Hokkaydo prefekturası) — yaponiyalı Nivx şamanı, sənətkarı, ifaçısı və Nivx folkloru mahnılarının yazıçısı.
| Çiyo Nakamura | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1906 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1969 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | folklorşünas, şaman, sənətkar, yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 1947–1969 |
Çiyo Nakamura anadan olmamışdan bir il əvvəl, Portsmut Müqaviləsinə əsasən Saxalin adasının şimal paraleldən aşağı hissəsi Yaponiyanın ərazisi oldu.[1]
Çiyo Yaponiyanın Karafuto prefekturasının Şisuka şəhərində anadan olmuşdur.[2] Onun atası Saxalində doğulmuş və Asiya materikində böyümüş Santan mənşəlidir.[3] O, gənc yaşlarında Şisukaya köçərək Nivx qadını ilə evlənmişdir. Çiyo doğulduqda "Ço" adı verilmiş və Nivx Kenvnq klanının üzvü olmuşdur.[4] Çiyo həmçinin yapon dilində adını 千代 və ya daha uzun formada 千代子 (Çiyoko) kimi yazmışdır.[5] Çiyonun doğulduğu vaxt Poronay hövzəsinin cənub hissəsi, o cümlədən Şisuka, Saxalin Aynu və Orok yaşayış məntəqələrinin arasında Nivx anklavı idi.[6]
Çiyo orta yaşlarında olarkən, Sovet İttifaqı Karafutoya hücum edərək qısa müddət ərzində oranı ələ keçirdi.[5] Müharibə zamanı evakuasiya olunmayan yapon sakinlər (o cümlədən yaponlaşmış yerli xalqlar) iki ölkə arasındakı razılaşmaya əsasən Yaponiyaya deportasiya edildi.[7] Çiyo ailəsi ilə birlikdə Saxalinin Otasu şəhərindən Hokkaydoya köçdü. Əvvəlcə İvanaidə yaşadılar, sonra isə Abasiriye köçdülər. Burada bir neçə Nivx və Orok ailəsi də məskunlaşmışdı. Çiyonun üçüncü övladı da var idi. O, ən böyük oğlu İqrain ilə Hokkaydoda yenidən birləşməyi ümid edirdi, lakin o, Sibirdə sürgün olunmuş və sovet düşərgəsində vəfat etmişdir. Çiyo Abasiridə vəfat etmişdir.[2][8][9]
Abasiridə Çiyo həvəskar ifa ansamblına rəhbərlik etmişdir.[10][11][12] Hokkaydo Şimal Xalqları Muzeyində Çiyonun ifa etdiyi tədbirlərin fotoları, üç taxta bütü, şaman kəməri, çıngıraq və dəf çubuğu qorunub saxlanılır. Onun digər sənət nümunələri, o cümlədən əl işi olan ənənəvi xəz geyimlər, Hokkaydo Universitetinin Botanika Bağları Muzeyində və Hokkaydo Adası Tarix Muzeyində sərgilənmişdir.[10][13] Çiyo həmçinin Abasiri Şəhər Yerli Muzeyinin direktoru Yonemura Kioe ilə dil tədqiqatları sahəsində əməkdaşlıq etmişdir.
Çiyonun əsas yazılı əsəri "Gilyak Folkloru"dur. O, bu əsəri tədqiqatçı Robert Austerlitə diktə etmiş və sonradan kitab çap olunmuşdur.[14] Çiyonun digər hekayələri arasında "Qorxaq Santan", "Köhnə Aynu Hekayələri", Aynu tülküsü haqqında iki hekayə, "Spirtli İçkiləri Sevən Aynu Tanrısı", Oroklar haqqında iki hekayə və Aynu ilə Orok arasındakı müharibə haqqında iki hekayə yer alır.[15]
- ↑ Richard Zgusta. The Peoples of Northeast Asia through Time: Precolonial Ethnic and Cultural Processes along the Coast between Hokkaido and the Bering Strait. Brill. 2015. 93–94. ISBN 978-9004300439.
- ↑ 1 2 "保谷民博関係人名録" [Directory of People Related to the Hoya Folk Museum] (PDF) (Japanese). 国立民族学博物館フォーラム型情報ミュージアム [National Museum of Ethnology Forum Information Museum]. 2021-07-28. 142–43. İstifadə tarixi: 2024-02-22.
- ↑ "Text of Treaty; Signed by the Emperor of Japan and Czar of Russia". The New York Times. 1905-10-17. səh. 6.
- ↑ Osahito Miyaoka; Osamu Sakiyama; Michael E. Krauss, redaktorlar The Vanishing Languages of the Pacific Rim. Oxford University Press. 2007. səh. 376. ISBN 978-0199266623.
- ↑ 1 2 Kojima Kyōko. "山丹交易とカラフト諸民族の状況" [Some Aspects of Peoples in Sakhalin Under the Influence of Santan Trade] (PDF) (Japanese). 1996. 11–12, 16–17. İstifadə tarixi: 2024-04-19.
- ↑ Immanuel Ness. Peter Bellwood (redaktor). The Global Prehistory of Human Migration. John Wiley & Sons 2014. 10 November 2014. səh. 227. ISBN 978-1118970591.
- ↑ Ealey, Mark. "As World War II entered its final stages the belligerent powers committed one heinous act after another". History News Network. 2006-02-26. İstifadə tarixi: 2024-04-25.
- ↑ Carson, Cameron. "Karafuto 1945: An examination of the Japanese under Soviet rule and their subsequent expulsion". Western Michigan University. 2015. İstifadə tarixi: 2024-04-20.
- ↑ Chaussonnet, Valerie. Crossroads Alaska: Native Cultures of Alaska and Siberia. Washington, D.C.: Smithsonian Institution, Arctic Studies Center. 1995. səh. 35. ISBN 1-56098-661-1.
- ↑ 1 2 Chuner Taksami. Siro Sasaki (redaktor). "Культурное наследие нивхов : Этнографические коллекции нивхов в музеях Японии" [Cultural heritage of the Nivkhs: Ethnographic collections of the Nivkhs in museums in Japan] (PDF). 国立民族学博物館調査報告(SER) [SENRI Ethnological Reports] (Russian). 国立民族学博物館 [] (52). 2004: 37–38, 41, 45–46, 64. İstifadə tarixi: 2024-04-20.
- ↑ 国文学年次別論文集: 平成5(1993)年. 近代 [Annual Collection of Essays on Japanese Literature: 1993. Modern] (Japanese). 2003. Hōbun Shuppan. 1993. 132–33.
- ↑ Tanaka Ryō. サハリン北緯 50度線 [Sakhalin at the 50th Parallel North] (Japanese). 草の根出版会 (Grassroots Press). 1993. səh. 38. ISBN 9784876480975.
- ↑ "昭和22年（1947年）～昭和50年（1975年）" [From 1947 to 1975] (Japanese). City of Abashiri. İstifadə tarixi: 2024-04-20.
- ↑ Shigeru Matsuura. 清朝のアムール政策と少数民族 [Amur Policy and Ethnic Minorities in the Qing Era] (Japanese). ja:京都大学学術出版会 (Kyoto University Academic Press). February 2006. səh. 219. ISBN 9784876985272.
- ↑ Nakamura Chiyo; Robert Austerlitz. Murasaki Kyōko (redaktor). ギリヤークの昔話 [Gilyak Folklore] (Japanese). 北海道出版企画センター [Hokkaidō Publication Planning Center]. 1992-11-10. ISBN 4832892061.