Çakma dili — Hind-Avropa dil ailəsinin Hind-İran qolu daxilində yer alan, əsasən Banqladeşin cənub-şərqində, Hindistanın Tripura və Mizoram ştatlarında və Myanmaın bəzi sərhəd bölgələrində danışılan dildir. Bu dil Çakma xalqına məxsusdur və onların əsas ünsiyyət vasitəsidir.[6][7]
| Çakma dili | |
|---|---|
| Orijinal adı |
Changmha Bhach 𑄌𑄋𑄴𑄟𑄳𑄦 𑄞𑄌𑄴 |
| Ölkələr | |
| Danışanların ümumi sayı |
|
| Təsnifatı | |
| Yazı | latın əlifbası[1] |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | ccp |
| Ethnologue | ccp |
| IETF | ccp |
| Glottolog | chak1266 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.png)
Çakma dili xüsusilə Benqal dili ilə yaxın qohumdur və bəzi linqvistlər tərəfindən Benqal dilinin dialekti kimi də qiymətləndirilmişdir. Lakin fonetik və morfoloji fərqlər onu müstəqil dil kimi təsnif etməyə imkan verir. Əhali sayı ilə bağlı dəqiq məlumatlar müxtəlifdir, lakin dilin daşıyıcılarının ümumi sayı 300.000-500.000 arasında qiymətləndirilir. Çakma dili üçün Çakma əlifbası (Ajhā Pāṭh) adlı qədim və orijinal yazı sistemi mövcuddur. Bu yazı sistemi Brahmi əsaslıdır və Şimal-Şərqi Hindistan regionunun digər qədim əlifbaları ilə oxşarlıq göstərir. Əvvəllər istifadə sahəsi daralmış olsa da, son dövrlərdə dilin dirçəldilməsi təşəbbüsləri çərçivəsində məktəblərdə və dini mətnlərdə təkrar istifadə edilməyə başlanmışdır. Bundan əlavə, bəzi yazılı mətnlərdə Benqal əlifbası da istifadə olunur.[8] Çakma dili bir çox sosial və siyasi səbəblərə görə təzyiq altında qalmış dillər sırasına daxildir. Banqladeşdə rəsmi dillər arasında yer almaması və Benqal dilinin dominant mövqeyi Çakma dilinin istifadəsini məhdudlaşdırır. Hindistanda isə bəzi bölgələrdə ibtidai siniflərdə ana dilində təhsil almaq imkanı yaradılmışdır. Çakma diasporası və hüquq müdafiəçiləri tərəfindən dilin qorunması və tədrisi üçün kampaniyalar keçirilir.[9]
- ↑ Ethnologue (ing.): Languages of Asia. / G. F. Simons, C. D. Fennig 21 Dallas: SIL International, 2018. 612, 603 p. ISBN 978-1-55671-418-4
- ↑ 1 2 ScriptSource - Bangladesh.
- ↑ 1 2 ScriptSource - India.
- ↑ 1 2 ScriptSource - Myanmar.
- ↑ Ethnologue (ing.). 25, 19 Dallas, Texas: SIL International, 1951. ISSN 1946-9675
- ↑ Chakma, Jyotirmoy. "Origin and Evolution of Chakma Language and Script" (PDF). Kriti Rakshana. National Mission for Manuscripts. April–July 2010.
- ↑ Ganguly, Siddhartha; Talukdar, Sakya Prasad. A Linguistic Description of Chakma Language (PDF). Pan-Asiatic linguistics : proceedings of the Fourth International Symposium on Languages and Linguistics, January 8–10, 1996. Thailand: Institute of Language and Culture for Rural Development, Mahidol. 1996. OCLC 35320776.
- ↑ Bradley, David. The Subgrouping of Tibeto-Burman // Beckwith, Christopher I. (redaktor). Medieval Tibeto-Burman Languages. Brill. 2002. səh. 83. ISBN 978-90-04-12424-0.
- ↑ "Languages: Online Activism To Save Chakma Language". Rising Voices. 29 November 2011. İstifadə tarixi: 2 September 2012.
- "Honour for writers". The Telegraph – Calcutta (Kolkata). 7 January 2009. 4 January 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 September 2012.