Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Çərkəz Həsən bəy (türk. Çerkes Hasan Bey; 1850, Silivri, İstanbul ili – 1876, İstanbul) — Çərkəz əsilli Osmanlı əsgəri, Sultan Əbdüləzizin qaynı.
| Çərkəz Həsən bəy | |
|---|---|
| türk. Çerkes Hasan Bey | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1850 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1876 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | edam edilib |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Atası | İsmayıl bəy Bərəkə |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Qoşun növü | piyada |
| Xidmət illəri | 1870-ci ildən |
| Rütbəsi | kapitan |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hüseyn Avni Paşanı Əbdüləzizi öldürməkdə günahlandıraraq, 15 iyun 1876-cı ildə hökumət iclasına basqın edib, iki vəzir (Müdafiə naziri Hüseyn Avni Paşa və Xarici İşlər naziri Rəşid Paşa), iki əsgər və bir xidmətçini öldürərək, bir vəziri (Kayseri Dəniz Qüvvələri naziri Əhmət Paşanı) yaraladı. 17 iyun 1876-cı il səhər saatlarında edam edilib.
O, 1850-ci ildə Çərkəz aristokratiyasının nümayəndəsi İsmayıl bəyin ailəsində dünyaya gəlib. Ailənin Çərkəz Həsəndən başqa, sonradan Sultan Əbdüləzizin həyat yoldaşı olan və Nəsrin adını alan Neşərək Qadınəfəndi adlı böyük bir qızı da var idi. Qızı Sultanın hərəminə, Həsən isə əsgərliyə getdikdən sonra İsmayıl bəy qalan ailə üzvləri ilə birlikdə Silivridə yaşamağa davam etdi.
Çərkəs Həsənin həyatı ilə bağlı məlumatların çoxu onun bacısı Nəsrin Qadınəfəndinin tərcümeyi-halını özündə əks etdirən mənbələrdən alınmışdır. Memuarist Harun Açbanın "Sultanların arvadları: 1839-1924" kitabında Həsənin doğum tarixinin 1850-ci il,[1][2] doğulduğu yerin - müasir Soçi ərazisi olduğu göstərilir.[1]
Türk tarixçisi Necdət Sakaoğlu İsmayıl Haqqı Danişmendin "Osmanlı tarixinin xronologiyası" adlı əsərinə əsaslanaraq "Bu mülkün sultanları" kitabında Nəsrinin çərkəz knyazlığı Ceyş ailəsinə mənsub olduğunu yazır. Atası Qazi İsmayıl bəy idi və ondan başqa ailəsində Hasan bəy adlı oğlu da vardı. Bundan əlavə, Sakaoğlu Nəsrinin Əbdüləzizin ikinci həyat yoldaşı Heyranıdil Qadınəfəndinin qardaşı qızı olduğunu da yazıb. Sakaoğlu Nəsrinin, Hayranidil və Çərkəs Həsənin uzaq qohumu olduğu versiyanı da vurğulayıb. Açba, Ubix aristokratiyasına Ceyş şahzadələrinə daxil edilir və Şahzadə İsmayıl bəyi Ceyş-Bərəkəyə aid edərək (1812-1876), Çərkəs Həsən və Nəsrinin atası adlandırır. Ailənin bu iki uşaqdan başqa Sultan II Əbdülhəmidin adyutantı olan Osman Paşa (1851-1892) adlı daha bir oğlu da olub. Bundan əlavə, Harun Açbaya görə, Həsən və Nəsrinin adı açıqlanmayan xalası Kaptan-ı dərya Atəş Mehmed Paşanın (ö. 1866) həyat yoldaşı olub. Həsən İstanbulda xidmət edərkən Cibalidə bu xalasının evində yaşayıb.
Harun Açban yazır ki, 1859-cu ildə Xuşt Həsən bəyin şapsuqları, Qustanokyu İsmayıl bəyin natahuyları, Barasbi Hacı Hacıbəyin abazinləri və İsmayıl bəy Ceyş-Bərəkənin ubıxlarından ibarət Çərkəz icması İstanbula getdilər. Həmin vaxt taxtda olan I Əbdülməcid onlara geniş torpaq sahələri ayıraraq onlara Osmanlı ərazisində qalmağı təklif etdi. Həsənin atası İsmayıl bəy Silivridə torpaq aldı və tezliklə ailəsini də buraya gətirdi. İsmayıl bəy uzun müddət Böyükçəkməcə valisi vəzifəsini tutub.
1864-cü ildə Həsən qardaşı Osmanla birlikdə dənizçilik məktəbinə daxil olur, sonra onun piyada şöbəsinə keçirərək, buradan leytenant rütbəsini alır. Məktəbi bitirdikdən sonra yüzbaşı (kapitan) rütbəsinə qədər yüksələrək, Sultanın mühafizəsinə keçir, burada da polkovnik rütbəsi alır. Həsənin böyük bacısı 1868-ci ildə Sultan Əbdüləzizin həyat yoldaşı olduqdan sonra özü padişahın böyük oğlu, gənc şəhzadə Yusif İzzəddin Əfəndinin adyudantı olur.[1][3][4]
.jpg)
1876-cı ilə qədər Əbdüləzizin hakimiyyətinə qarşı narazılıqlar pik həddə çatdı və ona qarşı sui-qəsd təşkil olundu.
- ↑ 1 2 3 Açba, 2007. səh. 91 (note 53)
- ↑ Öztuna, 1966. səh. 80
- ↑ Farwell, 1886. səh. 761
- ↑ Reid, 2000. səh. 313