1739-cü il Çənab döyüşü — Cassa Sinqh Ahluvaliyanın başçılıq etdiyi siqh qüvvələri ilə Nadir şahın başçılıq etdiyi Əfşar qüvvələri arasında kiçikmiqyaslı döyüş. Bu, Nadir şah Dehlini qarət edib Hindistanı tərk edərkən baş vermişdir.[1][2][3][4][5][6]
| Çənab döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Nadir şah Əfşarın Hindistanı ələ keçirməsi | |||
| Tarix | 5 may 1739 | ||
| Yeri | Çənab çayı, Pəncab | ||
| Nəticəsi | Siqhlərin bir qədər qənimət və azad edilmiş kölələr ilə geri çəkilməsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
| İtkilər | |||
|
|||
|
|
|||
Moğol imperiyası korrupsiya səbəbindən üçün zəifləmişdi və Maratha tərəfindən işğal edilirdi. Hindistan o dövrdə ən varlı ölkələrdən biri olmuş, bu da əvvəllər bir çox işğalçılarda olduğu kimi Nadır şahı Hindistana cəlb etmişdir.[7] O dövrdə 3 əsas müsəlman imperiyası Osmanlı imperiyası, Əfşarlar sülaləsi və Moğol imperiyası idi. Moğollar üçündən ən varlısı idi.[4] Hücumlardan sonra Nadir şah üçün sonuncusu ən zəngin şəhər olan Dehli olmuşdur. Kuh-i-Nur və bəzi kölələr də daxil olmaqla Dehlinin hamısını qarət etdikdən sonra Nadir şah İrana qayıtmağa qərar vermişdir.[8][9]
Nadir şah Hindistanı tərk etmək üçün Şimali Pəncabdakı dağlardan keçməyə qərar vermişdi.[10][11][12] Bunu öyrənən siqhlər öz tükənmiş ehtiyatlarını zənginləşdirmək üçün yüngül süvari dəstələri toplamağa başlamışdılar.[13] Onlar külli miqdarda qənimət ələ keçirmişdilər. Əfşar qoşunları qənimətlərlə çox yüklənmiş və may ayının dəhşətli istisində əzilmiş olduqları üçün onları müvəffəqiyyətlə təqib edə bilməmişdilər. Siqhlər çoxlu qulları da azad etmişdilər.[14]
Nadir şah qənimətdəki itkiləri xəbərini aldığı Lahorda dayanmışdır.[14][15][16] O, son dərəcə qəzəblənmiş və qənimətlər haqqında soruşdu. Orada onu Zəkəriyyə xan müşayiət etmiş və ondan fitnə-fəsad törədənlərin kim olduğunu soruşmuşdur. Siqhlər haqqında məlumat əldə etdikdən sonra Zəkəriyyə xana bu üsyançıların bir gün ölkəni idarə edəcəklərini söyləmişdir.
Siqhlər Nadir şahın qənimətini qarət etdikdən sonra da o qədər çox şey qalmışdı ki, İranda vergiləri tam 3 il dayandırmağa kifayət etmişdi.[17][18] 1747-ci ildə Nadir şahın öldürülməsindən sonra onun varisi Əhməd Şah Abdali daha sonra 20 ildən çox müddətə siqhlərə hücuma keçmişdir.
- ↑ Gupta, Hari Ram. History of the Sikhs: Evolution of Sikh confederacies, 1708-69. Munshiram Manoharlal. 1999. 54. ISBN 9788121502481.
- ↑ Vidya Dhar Mahajan. Modern Indian History. S. Chand Limited. 2020. 57. ISBN 9789352836192.
- ↑ Paul Joseph. The SAGE Encyclopedia of War: Social Science Perspectives. SAGE Publications. 2016. ISBN 9781483359908. 2023-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-08.
- ↑ 1 2 Axworthy, 2009
- ↑ Bhangu, Rattan Singh. Panth Prakash Vol.2 English Translation. 1914.
- ↑ Bhangu, 1914. səh. 127-129
- ↑ "When the dead speak". Hindustan Times. March 7, 2012. 13 April 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 March 2012.
- ↑ Singh, Khuswant. A History Of The Sikhs. 1963.
- ↑ Singh, 1963. səh. 124-125
- ↑ "Amar Singh: The Real Heroic History Of Sikhs At "12 O'Clock"". 2023-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-08.
- ↑ Singh, 1963. səh. 125
- ↑ Gupta, 1999. səh. 5
- ↑ Singha,Bhagata (1993). A History of the Sikh Misals. Patiala, India:Publication Bureau, Punjabi University.
- ↑ 1 2 Gupta, 1999
- ↑ Bhangu, 1914
- ↑ Singh, 1963
- ↑ "Nadir Shah". Britannica.com. 2021-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-08.
- ↑ Axworthy pp.1–16, 175–210
- Axworthy, Michael. The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B.Tauris. 2009.