Çəkilmə sindromu — dərman maddəsinin qəbulunun dayandırılması və ya dozunun azaldılması zamanı orqanizmdə yaranan bir reaksiyadır. Bu zaman xəstənin vəziyyəti pisləşir, müalicədən əvvəlki simptomlar geri qayıdır. Bəzi hallarda isə yeni simptomlar əmələ gəlir.[2]
| Çəkilmə sindromu | |
|---|---|
| XBT-9-KM | 292.0[1] |
| MeSH | D013375 |
Çəkilmə sindromu istənilən psixotrop maddənin intensiv istifadəsinin kəsilməsi nəticəsində də yarana bilir. Bu hal abstinensiya kimi də tanınır.[3] Bunlara hipotenziv dərmanların (təzyiq salan dərmanların) dayandırılmasından sonra arterial təzyiqin yüksəlməsini,[2][4] antianginal preparatların (məsələn, nitroqliserin) dayandırılmasından sonra stenokardiyanın (ürək ağrılarının) güclənməsini misal göstərmək olar. Ana hamiləliyin üçüncü trimestrində fenobarbital qəbul edibsə, doğulan uşaqda kəskin çəkilmə sindromunun əlamətləri müşahidə oluna bilər.[5]
Çəkilmə sindromu ilk növbədə orqanizmdən tez xaric olan preparatlar üçün xarakterikdir.[6][7] Dərman orqanizmdən nə qədər sürətlə xaric olunursa, çəkilmə sindromu bir o qədər güclü və aydın formada özünü göstərə bilər.[8]
Risk amilləri yalnız dərmanın qəbulunun tam dayandırılması ilə bağlı deyildir.[9][10][11]
- Çəkilmə sindromu müalicə zamanı dərmanın növbəti dozasının təsiri arasında olan fasilələrdə də ortaya çıxa bilər.[12][13][14] Çəkilmə sindromunun bir növü də "sıfır saat fenomeni"dir (ing. zero-hour phenomenon).[15]
Bu halda simptomlar növbəti dərman dozasının qəbulu arasında çox uzun fasilə olması səbəbilə baş verir. Məsələn, səhər saatlarında, xəstə hələ dərmanı qəbul etməmişkən, əvvəlki dozanın təsiri tam bitmiş olur və simptomlar yaranır.[16] Digər bir növ isə "rikoshet fenomeni" (ing. rebound effect) və ya "mənfi son təsir" fenomenidir. Bu vəziyyətdə çəkilmə sindromu çox sürətlə orqanizmdən çıxması nəticəsində meydana gəlir. Bu, qısa təsir müddətli bəzi preparatların qəbulu zamanı və ya dərmanın birdən-birə dayandırıldığı hallarda, məsələn, intravenoz (damar daxilinə) yeridilən dərmanın qəfil kəsilməsi ilə müşahidə oluna bilər.[17]
Çəkilmə sindromunun inkişaf riski yüksək olan dərmanlara aşağıdakılar aiddir:
- Bəzi antidepressantlar
- Antipsikotik dərmanlar
- Barbituratlar
- Benzodiazepinlər
- Opiatlar
- Psixostimulyatorlar
- ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- ↑ 1 2 Всемирная организация здравоохранения. "Lexicon of alcohol and drug terms published by the World Health Organization" (ingilis). 2004-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-04.
- ↑ Марцевич С. Ю., Кутишенко Н. П., Колтунов И. Е., Алимова Е. В. Синдром отмены антиангинальных препаратов. Клиническая значимость и меры предупреждения. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Стоименов Й. А., Стоименова М. Й., Коева П. Й. и др. С. отмены // Психиатрический энциклопедический словарь. К.: «МАУП». 2003. 936. ISBN 966-608-306-X.
- ↑ Огурцов П. П., Мазурчик H. В. Лечение хронического гепатита C у лиц с наркотической зависимостью // Гепатологический форум. № 3. 2007.
- ↑ Владислав Куликов. "Приговор отрезвит". Уголовное право. Российская газета. 2013-10-23. 2015-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-10-23.
- ↑ М. А. ЛЮБАВИНА. "ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ЛИЦ, СОВЕРШИВШИХ ПРЕСТУПЛЕНИЕ В СОСТОЯНИИ ОПЬЯНЕНИЯ". Криминалистъ. 2020-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-11.
- ↑ Федеральные клинические рекомендации по диагностике и лечению абстинентного синдрома Arxiv surəti 27 yanvar 2018 tarixindən Wayback Machine saytında// Российское общество психиатров, июнь 2014 — С.26
- ↑ Lejoyeux M, Adès J, Mourad S; və b. Antidepressant Withdrawal Syndrome // CNS Drugs . 5. № 4. 278—292. 2018-01-03 tarixində arxivləşdirilib. (#explicit_et_al)
- ↑ Therrien F, Markowitz J. Selective serotonin reuptake inhibitors and withdrawal symptoms: a review of the literature // Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental . 12. № 4. July/August 1997. 309—323. 2016-03-07 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Dilsaver S.C. Withdrawal phenomena associated with antidepressant and antipsychotic agents. . 10 (journal) (ingilis). № 2. — 1994. fevral. — 103—114. PMID 7912078.
- ↑ Жаркова Н.Б. Переход к терапии атипичными антипсихотическими средствами — вопрос стратегии или тактики психофармакотерапии? // Психиатрия и психофармакотерапия . 3. № 1. 2001. 2013-01-03 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Цукарзи Э.Э. Оптимизация тактики смены антипсихотической терапии на модели кветиапина // Психиатрия, психотерапия и клиническая психология. № 2. 2011. 76—85. 2015-09-21 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Снедков Е.В. Атипичные антипсихотики: поиск решения старых и новых проблем // Психиатрия и психофармакотерапия . 8. № 4. 2006. 2013-01-03 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Всемирная организация здравоохранения. "Lexicon of alcohol and drug terms published by the World Health Organization" (ingilis). 2004-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-04.
- ↑ Gerald A. Deehan, Sheketha R. Hauser, Jessica A. Wilden, William A. Truitt, Zachary A. Rodd. Elucidating the biological basis for the reinforcing actions of alcohol in the mesolimbic dopamine system: the role of active metabolites of alcohol // Frontiers in Behavioral Neuroscience . 7 (ingilis). 2013. doi:10.3389/fnbeh.2013.00104. ISSN 1662-5153.
- ↑ Дэвид Л. Нельсон, Майкл М. Кокс. Основы биохимии Ленинджера. Основы биохимии. Строение и катализ. Лучший зарубежный учебник. 1. Бином. Лаборатория знаний. 2012 [Leninger Principles of Biochemistry]. ISBN 978-5-94774-365-4.
- Lehmann, Peter. Coming off Psychiatric Drugs. — Germany: Peter Lehmann Publishing, 2002. — ISBN 1-891408-98-4.
- Sørensen A, Rüdinger B, Гётше, Петер|Gøtzsche PC, Toft BC. A practical guide to slow psychiatric drug withdrawal