Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Yeni səhifə: '''Mötəzilik'''- Kəlam, əqidə sahəsinin ən tanınmış nümayəndələrinin mənsub olduğu bu məzhəb Əməvilər sülaləsinin hakimiyyəti zamanı yaranmış, Abbasi xəlif...
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
||
Sətir 1:
'''Mötəzilik'''- Kəlam, əqidə sahəsinin ən tanınmış nümayəndələrinin mənsub olduğu bu məzhəb Əməvilər sülaləsinin hakimiyyəti zamanı yaranmış, [[Abbasi]] xəlifələri dövründə isə inkişaf etmişdir.
=== Yaranması ===
Deyilənə görə, mötəzililiyin banisi [[Vasil ibn Əta]] tanınmış ilahiyyatçı [[Həsən əl-
Mötəziliyin yaranması müsəlmanların inkişafı və
[[Əməvi]] hakimiyyətinin ilk çağlarında mötəzilər siyasi aktivlik göstərməmişlər. Onlar yalnız elmi-fəlsəfi fəaliyyətlə məşğul olmuşlar. Əməvilərin idarəçiliyinin son dövründə isə onlar tədricən siyasətə qatılmağa başlamışlar. 739-cu ildə
[[Abbasilər]] hakimiyyətə gəldikdən sonra mötəzilərin mövqeyi daha da möhkəmlənmişdi. Abbasilər onların imkanlarından həm dövləti bürümüş təriqətçiliyə qarşı, həm də hakimiyyətlərinin gücləndirilməsi üçün istifadə etməyə başlamışdılar. Xəlifə
Mihnət zamanı Xəlifə Məmun (813-833) Quranın yaradılması haqqında mötəzili iddialarını dəstəkləmiş, bununla razılaşmayan din xadimlərini təqib edərək, bu inancı onlara zorla qəbul etdirmişdir. Lakin onların bəziləri ölümlə hədələndikdən sonra da bu inancı qəbul etməmişlər. Belə bir dözülməz durum xəlifə
Ümumiyyətlə, mötəzilikdə birliyin olmaması onların bir sıra təriqətlərə bölünməsi ilə nəticələnmişdir. Böyük İslam alimi Şəhristani təriqətlər haqqında kitabında mötəziliklə bağlı vasililərin, hüzeylilərin, nəzzamilərin, həbibilərin, bişrilərin, müəmmərilərin, hişamilərin və başqa təriqətlərin adlarını çəkmişdir.
Sətir 17:
=== İnanc sistemi ===
Mötəzilərə görə, inancın beş təməli vardır:
#Allahın birliyinə inanc (Tövhid). #İlahi ədalətə inanc. #Vəd və vaid (Allah tərəfindən vəd edilən Cənnət və Cəhənnəmə inam) #İnancla dinsizlik arasındakı orta vəziyyət. #İnsanları yaxşı işlər görməyə və pis işlərdən çəkinməyə dəvət etmək. Mötəzili təlimi dini düşüncənin dəlillərlə yanaşı, metodlarının işlənib hazırlanmasına və inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Kəlamçılarla mübarizədə ənənə tərəfdarları (əsasən sünnilər) da öz təlimlərini izah etmək üçün düşüncə metodlarından istifadə etməyə məcbur olmuşdular. Bunun nəticəsində müsəlman dünyagörüşü orta əsrlər dönəmində inkişaf etmişdir. Fəaliyyətlərinin ilk çağlarında mötəzilik çox mütərəqqi təlim olmuş, İslam dünyagörüşündə irəliləyişə təkan vermişdir. Ənənə tərəfdarları olan müsəlman mütəfəkkirləri də onlarla polemika zamanı öz düşüncə metodlarını işləyib hazırlamışdılar. Bu metodlardan mötəziliyin çöküşündən sonra da istifadə edilmişdi.
Sətir 23 ⟶ 29:
=== Özəllikləri ===
Mötəzili kəlamının ən böyük xidmətlərindən biri müsəlman apologetikasının (dinin məntiqi dəlillərlə müdafiə edilməsi) yaradılmasıdır. Onlar [[xristian]], [[yəhudi]], [[Zərdüşt]] və başqa dinlərin nümayəndələri ilə polemikalar aparmış, İslamın əsas müddəalarını düçüncə dəlilləri ilə müdafiə etmişdilər. Bununla yanaşı məntiqi düşüncəyə malik, yüksək təhsilli mötəzilər müsəlman cəmiyyətinin içində yayılmış bəzi mistik və xurafatçı təriqətlərə qarşı da mübarizə aparmışlar.
Mötəzilikdə mənfi məqamlar olsa da, bu təlim İslam tarixində layiqli yer tutaraq onu zənginləşdirmişdir. Onun sxolastik metodları isə dünya düşüncə tarixində öz izini qoymuşdur.
Sətir 30 ⟶ 36:
* '''Müəllif:''' ''Aydın Əlizadə''- "Cəmiyyət və din" qəzeti
[[Kateqoriya:Din]][[Kateqoriya:İslam]][[Kateqoriya:Mötəzilə]]
[[ar:معتزلة]]
|