Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
||
|
Sətir 35:
[[Şah İsmayıl Xətayi]] tərəfindən Şirvanşahların tabe edilməsindən sonra xəlvətiliyin burada fəaliyyəti zəifləmiş və XVI əsrin ortalarna yaxın yox olmağa başlamşdır. XVI əsrdə yarandığı torpaqlardan uzaqlaşdırılan, [[Şirvan]] təsəvvüf məktəbi olan xəlvətilik hələ XV əsrin ortalarında Seyid Yəhyanın müridləri tərəfindən [[Anadolu]]da yayılmağa başlamışdı. Şah İsmayılnın [[Təbriz]]də taxta çıxdığı və [[Azərbaycan]]da [[Səfəvilər]] sülaləsi hakimiyyətə gəldiyi tarixdə xəlvətilik [[Anadolu]]dan sonra [[İstanbul]]a yetişmiş və daha sonra o, yönümə öz adını verən [[Qoca Mustafa Paşa xanəgahı]]nda fəaliyyət göstərmişdir.
Xəlvətilik səfəvilərin hakimiyyəti dövründən [[Şirvan]]da varlığını qoruya bilsə də ,[[Təbriz]]də fəaliyyətini davam etdirə bilmədi.
[[İslam mədəniyyəti]] tarixində türklük rəngi qabarıq olan xəlvətilik təsəvvüf məktəbi Hz.[[Əli]] və [[əhli-beyt]] sevgisini daşıyan [[sünni]] bir təriqətdir. Xüsusilə xəlvətiliyə aid qol və şöbələrin qurucuları incələndiyi zaman hamısının türk mənşəli olmasının şahidi oluruq. Tarixə nəzər saldıqda xəlvətiliyin [[Azərbaycan]]da xüsusilə [[Bakı]], [[Şamaxı]], [[Qarabağ]] və [[Təbriz]] kimi mərkəzlərdə, [[Anadolu]], Şimali [[Afrika]] və [[Balkan]]larda etnik baxımdan tamamilə türk olan şəxslər tərəfindən yayılması və inkişaf etdirilməsini görürük.
Qaynaq və məcmuələrdə bu təriqətə aid təkyələrin sayının göstərilməsi və digər təriqətlərlə müqayisəli təqdim edilməsi bu təriqətin kəmiyyət baxımandan da türk cəmiyyətində təsirləri haqqında müəyyən təsəvvür yarada bilər. Məsələn XVII əsrdə [[Övliya Çələbi]] özünün Səyahətnaməsində [[Bursa]]da 17 xəlvəti,9 qadiri,3 nəqşibəndi,1 qələndəri,1 sədi,1 bədəvi təkyəsinin varlığından bəhs edir.
XIX əsrdə yazılan Məcmueyi-təkaya adlı əsərə görə, [[İstanbul]] daxilindəki xəlvəti təkyələrinin sayı 89, nəqşibəndi təkyələrinin 65, qadiri təkyələrinin 57, rifai təkyələrinin 35, cəlvəti təkyələrinin 22, mövləvi təkyələrinin 5, şazeli təkyələrinin isə 3-dür.
[[II Əbdülhəmid]] dövründə hazırlanmış bu məcmuədə cəmi 305 təkyə olduğu nəzərə çarpır və bütün təkyə sayına nisbətlə xəlvətiliyin 89 təkyə ilə birinci sırada durması, o dövrdə xəlvətilik təriqətinin olduqca geniş yayılması baxımından önəmlidir. Xəlvətilik, [[qadirilik]] və [[cəlvətilik]] təkyələrinin birlikdə sayı 168 edir ki, bu da son dövrdə təriqətlərin 60 faizə qədərinin [[Azərbaycan]] mənşəli olduğunu göstərir.
Ümumilikdə Xəlvətilik və [[Səfəvilik]] təriqətləri arasındakı ortaq yönləri aşağıdakı kimi qeyd etmək olar:
| |||