İntihar: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teq: 2017 viki-mətn redaktoru
Sətir 25:
 
=== Əvvəlki cəhdlər və özünə zərər ===
Əvvəlki intihar cəhdlərinin tarixi intiharın tamamilə dəqiq göstəricisidir. İntiharların təxminən 20%-ində əvvəlki cəhd etmiş, onların 1%-i bir il ərzində və 5%-dən çoxu isə 10 il ərzində intihar ediblər. Özünə zərər verən hərəkətlər adətən intihar cəhdi deyil və özünə zərər verənlərin əksəriyyətində intihar riski yüksək deyildir.<ref>{{cite journal|last=Greydanus|first=DE|author2=Shek, D |title=Deliberate self-harm and suicide in adolescents|journal=The Keio journal of medicine|date=September 2009|volume=58|issue=3|pages=144–51|pmid=19826208|doi=10.2302/kjm.58.144}}</ref> Bəzi özünə zərər verənlər intihar yolu ilə həyatlarını sona qoya bilər və ya özünə zərər və intihar riski üst-üstə düşə bilər.
 
=== Maddə istifadəsi ===
 
=== Qumarbazlıq ===
Qumarbazlıq intihar düşüncəsinin və cəhdlərinin artması ilə əlaqələndirilir.<ref>{{cite book |first1=Stefano |last1=Pallanti |first2=Nicolò Baldini |last2=Rossi |first3=Eric |last3=Hollander |chapter=11. Pathological Gambling |editor1-first=Eric |editor1-last=Hollander |editor2-first=Dan J. | editor2-last=Stein |title=Clinical manual of impulse-control disorders |url=https://books.google.com/books?id=u2wVP8KJJtcC&pg=PA253 |year=2006 |publisher=American Psychiatric Pub |isbn=978-1-58562-136-1 |page=253}}</ref> Patoloji qumarbazların 12-2412–24%-i intihar cəhdləri edirlər. Qumarbazların arvadlarının intihar nisbəti ümumi əhalidən üç dəfə yüksəkdir.<ref>{{cite journal|last=Oliveira|first=MP|author2=Silveira, DX |author3=Silva, MT |title=Pathological gambling and its consequences for public health|journal=Revista de saude publica|date=June 2008|volume=42|issue=3|pages=542–9|pmid=18461253|doi=10.1590/S0034-89102008005000026}}</ref> Digər riski artıran faktorlara qumarbazların psixi xəstəlik, içki və narkotik maddə istifadəsi daxildir.<ref>{{cite journal|last=Hansen|first=M|author2=Rossow, I |title=Gambling and suicidal behaviour|journal=Tidsskrift for den Norske laegeforening : tidsskrift for praktisk medicin, ny raekke|date=Jan 17, 2008|volume=128|issue=2|pages=174–6|pmid=18202728}}</ref>
 
=== Tibbi şərtlər ===
Sətir 41:
 
== Üsullar ==
İntiharın aparıcı üsulu hər ölkədə fərqlidir. Müxtəlif bölgələrdə aparıcı üsullara asmaq, odlu silah və pestisid zəhərlənməsi daxildir. Bu fərqliliklər müxtəlif üsulların mövcudluğuna görə qismən hesab olunur. 56 ölkənin nəzərdən keçirilməsindən sonra qeyd olunub ki, asmaq<ref>{{cite journal|last1=Ajdacic-Gross|first1=V|last2=Weiss|first2=MG|last3=Ring|first3=M|last4=Hepp|first4=U|last5=Bopp|first5=M|last6=Gutzwiller|first6=F|last7=Rössler|first7=W|title=Methods of suicide: international suicide patterns derived from the WHO mortality database.|journal=Bulletin of the World Health Organization|date=September 2008|volume=86|issue=9|pages=726–32|pmid=18797649|doi=10.2471/BLT.07.043489|pmc=2649482}}</ref> ən ümumi intihar üsuludur və kişi intiharlarının 53%-i və qadın intiharlarının 39%-ni təşkil edir.<ref>{{cite book |editor1-first=Rory C. |editor1-last=O'Connor |editor2-first=Stephen |editor2-last=Platt |editor3-first=Jacki |editor3-last=Gordon |title=International Handbook of Suicide Prevention: Research, Policy and Practice |url=https://books.google.com/books?id=3fDGLWQtwFkC&pg=PA34 |date=1 June 2011 |publisher=John Wiley and Sons |isbn=978-1-119-99856-3 |page=34 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160419073804/https://books.google.com/books?id=3fDGLWQtwFkC&pg=PA34 |archivedate=19 April 2016 |df= }}</ref>
 
Ümumdünya intiharlarının 30%-i pestisid zəhərlənməsindən baş verir, və bunlardan əksəriyyəti inkişaf etməkdə olan ölkələrdə baş verir.
 
Çində pestisidlərin istifadəsi ən yayılmış üsuldur.<ref>{{cite book|last=Krug|first=Etienne|title=World Report on Violence and Health, Volume 1|year=2002|publisher=World Health Organization|location=Genève|isbn=978-92-4-154561-7|page=196}}</ref> Yaponiyada [[seppuku]]ya hələ rast gəlinsə də, asma və tullanmaq ən çox yayılmışdır.<ref>{{cite journal|last1=Yoshioka|first1=E|last2=Hanley|first2=SJ|last3=Kawanishi|first3=Y|last4=Saijo|first4=Y|title=Time trends in method-specific suicide rates in Japan, 1990-2011.|journal=[[Epidemiology and Psychiatric Sciences]]|date=6 November 2014|pages=1–11|pmid=25373686|doi=10.1017/S2045796014000675|volume=25}}</ref> Özünü tullanmaqla öldürmək [[Honqkok]] və [[Sinqapur]]da çox yayılmışdır və intiharların 50% və 80%-ini təşkil edir.
 
== Patofizyalogiya ==
İntihar və ya depressiyanın əsas patofizyalogiyanın birləşdirməsin aid heç bir məlumat yoxdur. Buna baxmayaraq, güman edilir ki, intihar — davranış, sosial-ekoloji və psixiatrik faktorların qarşılıqlı təsirindən gəlir.
 
== Qarşısının alınması ==
Sətir 69:
 
=== Qanunvericilik ===
[[ŞəkilFayl:Seppuku-2.jpg|thumb|right|210px|Kunikazu Utaqavanın çəkdiyi [[ukiyo-e]]də [[samuray]] [[seppuku]] etməyə hazırlaşır.]]
 
Bəzi Qərb ölkələrində intihar artıq cinayət deyl. Bununla belə, orta əsrlərdən ən azı 1800-cü ilə qədər Qərbi Avropanın əksər ölkələrində intihar cinayət sayılırdı. Müsəlman ölkələrin əksəriyyətində intihar cinayyət olaraq qalır.
 
=== Dini baxışlar ===
[[İslam]]ın dini baxışları intihara qarşıdır. [[Quran]]da intihar "öldürməyin və ya özünüzü öldürməyin" kimi qeyd olunaraq qadağan olunur.<ref>{{cite journal|last1=Gearing|first1=RE|last2=Lizardi|first2=D|title=Religion and suicide.|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-religion-and-health_2009-09_48_3/page/332|journal=Journal of religion and health|date=September 2009|volume=48|issue=3|pages=332–41|pmid=19639421|doi=10.1007/s10943-008-9181-2}}</ref> [[Hədis]]lərdə də qeyd olunur ki, fərdi intihar qanunsuz və günahdır.
 
[[Xristianlıq|Xristianlığın]] əksəriyyətində intihar əsasən Orta əsrlərdəki nüfuzlu xristian mütəfəkkirlərin yazılarına əsaslanan günah sayılsa da, intihar, məsələn [[Codex Justinianus|Justinianın Bizans xristian kodu]] altında günah sayılmırdı.<ref>{{cite web |author=Ronald Roth, D.Acu. |url=http://www.acu-cell.com/suicide.html |title=Suicide & Euthanasia – a Biblical Perspective |publisher=Acu-cell.com |accessdate=2009-05-06 |archive-date=2009-04-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090418073913/http://acu-cell.com/suicide.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.clas.ufl.edu/users/nholland/suicide.htm |title=Norman N. Holland, Literary Suicides: A Question of Style |publisher=Clas.ufl.edu |accessdate=2009-05-06}}</ref> Katolik doktrinasında arqument "Öldürməyin" əmrinə əsaslanır və həm də həyat Allah tərəfindən verilmiş bir hədiyyədə olduğundan, intihar "təbii qaydaya" qarşı çıxır və dünyada Allahın usta planına mane yaratdığı qeyd olunur.<ref>{{cite web |url=http://www.scborromeo.org/ccc/p3s2c2a5.htm#2280 |title=Catechism of the Catholic Church – PART 3 SECTION 2 CHAPTER 2 ARTICLE 5 |publisher=Scborromeo.org |date=1941-06-01 |accessdate=2009-05-06}}</ref>
 
[[Hinduizm]]də intihar ümumiyyətlə pislənir və müasir Hindu cəmiyyətində başqa birinin öldürülməsi kimi bərabər günah sayılır. Hindu Müqəddəs Yazılarda qeyd olunur ki, intihar edən ruh dünyasının bir hissəsi olacaq, öz ölümü ilə nəticələnən vaxta kimi yer kürəsini gəzməlidir.<ref> [http://www.hinduwebsite.com/hinduism/h_suicide.asp Hinduism and suicide]</ref> Lakin hinduizm, bir insanın ömrünün qeyri-şiddətsiz tətbiq etməsi ilə həyatını sona çatdırmasını haqqını qəbul edir, [[Prayopavesa]] olaraq adlandırılır.<ref>{{cite web |url= http://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/hinduethics/euthanasia.shtml|title= Hinduism – Euthanasia and Suicide|date= 2009-08-25|publisher= BBC}}</ref> Lakin Prayopavesa istək və ya həsrəti və bu həyatda heç bir məsuliyyət olmayan insanlar üçün məhduddur. [[Caynizm]]də [[Santhara]] adlanan bənzər bir təcrübə var. [[Sati]], ya da dul qadınlar tərəfindən özünü yandırmaq, [[Orta əsrlər]]də Hindu cəmiyyətində yayılmışdır.<ref>BBC News, [http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/5273336.stm "India wife dies on husband's pyre"], Aug. 22, 2006.</ref>
Sətir 85:
 
=== Təbliğatı ===
[[ŞəkilFayl:Japan 280316 Kamikaze Yasukuni 03.jpg|thumb|[[Yasukuni məbədi]]ndə [[kamikadze]]lərə həsr olunmuş abidə]]
 
İntihar təbliğatı bir çox mədəniyyət və submədəniyyətdə mövcuddur. [[İkinci Dünya müharibəsi]]ndə [[Yaponiya]]da [[kamikadze]]lər ən cəsur qəhrəmanlar kimi təqdim olunur, məbədlərdə onların ruhuna dualar oxunur, validyenləri isə ölkənin ən hörmətli insanları sayılırdı.<ref>{{cite web|last1=Parry|first1=Richard Lloyd|title=China furious at Japan’s plan to ‘glorify’ kamikaze pilots|url=https://www.thetimes.co.uk/article/china-furious-at-japans-plan-to-glorify-kamikaze-pilots-qcwjsl6ptg7|website=www.thetimes.co.uk|accessdate=5 avqust 2017}}</ref> Ümumi olaraq Yapon cəmiyyəti "intiharlara qarşı tolerant" adlanırdı.<ref>{{cite journal|last=Ozawa-de Silva|first=C|title=Too lonely to die alone: internet suicide pacts and existential suffering in Japan|journal=Culture, medicine and psychiatry|date=December 2008|volume=32|issue=4|pages=516–51|pmid=18800195|doi=10.1007/s11013-008-9108-0}}</ref>
 
İnternetdə intihar haqqında axtarışların 10-3010–30%-i intihar cəhdlərini təşviq edir və ya asanlaşdırır. Bu cür saytların intihara meylli olanları təkzib edə bilməsi narahatlıq yaradır. Bəzi insanlar onlayn olarkən forumlarda yaxud [[çat]]larda əvvəllər mövcud olan dostları ilə [[intihar paktı]] formalaşdırır. İnternet, eyni zamanda, təcrid olunmuşlar üçün sosial qrupu təmin edərək intiharın qarşısını da ala bilər.<ref>{{cite journal|last=Durkee|first=T|author2=Hadlaczky, G |author3=Westerlund, M |author4= Carli, V |title=Internet pathways in suicidality: a review of the evidence|journal=International journal of environmental research and public health|date=October 2011|volume=8|issue=10|pages=3938–52|pmid=22073021|doi=10.3390/ijerph8103938|pmc=3210590}}</ref>
 
=== Yerlər ===
Bəzi yerlər intihar cəhdinin yüksək səviyyəsi olmasına görə tanınır. Bunlardan [[San Fransisko]]da [[Golden Gate körpüsü]]nü, [[Yaponiya]]da [[Aokiqahara]] meşəsini, [[İngiltərə]]nin [[Biçi Hed]] və [[Toronto]]nun [[Prins Edvard Viadukt]]unu qeyd etmək olar.<ref>{{cite book|last=Robinson|first=ed. by Peter|title=Research themes for tourism|year=2010|publisher=CABI|location=Oxfordshire [etc.]|isbn=978-1-84593-684-6|page=172|url=https://books.google.com/books?id=219aFMSRPqgC&pg=PA172|author2=Heitmann, Sine |author3=Dieke, Peter }}</ref><ref>{{cite book|last=Robinson|first=edited by David Picard, Mike|title=Emotion in motion : tourism, affect and transformation|publisher=Ashgate|location=Farnham, Surrey|isbn=978-1-4094-2133-7|page=176|url=https://books.google.com/books?id=PjuY_4Vy_UUC&pg=PT176|date=2012-11-28}}</ref><ref>{{cite book|last=Dennis|first=Richard|title=Cities in modernity : representations and productions of metropolitan space, 1840 – 1930|year=2008|publisher=Cambridge Univ. Press|location=Cambridge [u.a.]|isbn=978-0-521-46841-1|page=20|url=https://books.google.com/books?id=Gq9_uNNkmKUC&pg=PA20|edition=Repr.}}</ref>
 
1937-ci ildən 2010-cu ilə kimi, Golden Gate körpüsündən 1300-dən çox insan intihar edib.<ref>{{cite book|last=McDougall|first=Tim|title=Helping children and young people who self-harm : an introduction to self-harming and suicidal behaviours for health professionals|year=2010|publisher=Routledge|location=Abingdon, Oxon|isbn=978-0-415-49913-2|page=23|url=https://books.google.com/books?id=2VfP1-o0BgcC&pg=PA23|author2=Armstrong, Marie |author3=Trainor, Gemma }}</ref> İntiharın yayıldığı bir çox yerlərdə bunun qarşısını almaq üçün maneələr qurulmuşdur. Bunlara [[Paris]]in [[Eyfel qülləsi]] və [[Nyu-York]]un [[Empayr Steyt Bildinq]]i daxildir.<ref>{{cite book|last=Miller|first=David|title=Child and Adolescent Suicidal Behavior: School-Based Prevention, Assessment, and Intervention|year=2011|isbn=978-1-60623-997-1|page=46|url=https://books.google.com/books?id=bAHcIUDoVEoC&pg=PA46}}</ref> 2011-ci ildə Golden Gate körpüsündə yaradılan maneə intiharlara qarşı effektiv sayılır.
 
=== Görkəmli hallar ===
Kütləvi intihar hadisələrindən 1978-ci ildə Qayanada [[Constaun]] qəsəbəsində [[Xalqlar məbədi]]nin 909 nəfər üzvünün intihar etməsini qeyd etmək olar.<ref> [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/18/newsid_2540000/2540209.stm Mass Suicide Leaves 900 Dead]". Retrieved 9 November 2011.</ref> [[Cim Cons]] tərəfindən rəhbərlik edilən dini cərəyanın üzvləri, öz həyatlarına üzüm dadlı "Flavor Aid", [[sianid]] və müxtəlif reseptli dərmanlar ilə son qoymuşdular.<ref>Hall 1987, p.282</ref> ''Alternative Considerations of Jonestown and Peoples Temple''. San Diego State University.<ref>{{cite web |url=http://jonestown.sdsu.edu/AboutJonestown/Tapes/Tapes/DeathTape/death.html |title=Archived copy |accessdate=2011-11-10 |deadurl=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/5vybbZjSY?url=http://jonestown.sdsu.edu/AboutJonestown/Tapes/Tapes/DeathTape/death.html |archivedate=2011-01-24 |df= }}</ref> [[Saypan döyüşü]]nün son günlərində minlərlə Yapon vətəndaşı intihar etmiş, bəziləri özlərini "İntihar uçurumu" və "Banzay uçurumu"ndan atmışlar.<ref>[[John Toland (author)|John Toland]], ''[[The Rising Sun: The Decline and Fall of the Japanese Empire 1936–1945]]'', Random House, 1970, p. 519</ref>
 
[[Bobbi Sends]]in rəhbərlik etdiyi [[1981-ci il irland aclıq aksiyası]]nda 10 nəfər vəfat etmişdir.<ref>{{cite book | last = Meehan | first = Mairtin Óg | title = Finely Tempered Steel: Sean McCaughey and the IRA | publisher = Republican Publications | year = 2006 | page = 78 | isbn = 0-9542946-3-7}}</ref> İkinci Dünya müharibəsi dövründə [[Ervin Rommel]] [[Adolf Hitler]]ə qarşı sui-qəsdin təşkilatçısı olsa da zabit şərəfini üstün tutaraq məhkəməyə çıxmaqdan imtina edib. Öz cəzası barədə özü qərar verib və sianid zəhəri içərək intihar edib.<ref>{{cite book |last=Watson |first=Bruce|title=Exit Rommel: The Tunisian Campaign, 1942–43 |publisher=Stackpole Books |year=2007 |page=170|isbn=978-0-8117-3381-6}}</ref>
 
== Digər növlərdə ==
Sətir 107:
 
== Xarici keçidlər ==
 
[[Kateqoriya:İntihar]]
[[Kateqoriya:Ölüm səbəbləri]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/İntihar"

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023