Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Xəzərin hüquqi statusu ilə bağlı 12 Avqust 2018-ci il Aktau bəyannaməsi və imzalanan müqavilə haqqında bir iki cümlə əlavə etdim. Dənizin bölgüsü ilə bağlı rəsm var amma necə əlavə edəcəyimi bilmirəm,
|
k Rusiya İmperiyası → Rusiya imperiyası using AWB
|
||
Sətir 1:
'''Xəzərin hüquqi statusu''' — [[Xəzər dənizi]] dünyanın ən böyük qapalı su hövzəsi hesab olunur. Xəzər dənizinin strateji önəmini artıran amillər onun zəngin [[karbohidrogen]] ehtiyatlarına malik olmasıdır. Uzun illərdir 5 Xəzəryanı dövlət - [[Azərbaycan]], [[Qazaxıstan]], [[Türkmənistan]], [[İran]] və [[Rusiya]] dənizin hüquqi statusunu müəyyən edə bilmirlər. Əsas mübahisə dənizin milli sektorlara bölünmə prinsipinin razılaşdırılmamasıdır. Keçmişdə Xəzər dənizi [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]] və İranın daxili su hövzəsi hesab olunurdu. Beynəlxalq hüquq doktrinası da SSRİ - İran razılaşmasını qəbul edirdi.<ref name="Xəzərin hüquqi statusu – tərəflər nə istəyir?">{{cite web |url=http://modern.az/az/news/73649#gsc.tab=0 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171019215230/http://modern.az/az/news/73649#gsc.tab=0 |archivedate=2017-10-19 |title=Xəzərin hüquqi statusu – tərəflər nə istəyir? |author=modern.az |date=07-03-2015 |publisher=Vüqar İsmayılov |accessdate=2017-10-20 |language=az |url-status=dead }}</ref> Bu müqavilələr [[1921]]-ci il fevralın 26-da və [[1940]]-cı il martın 25-də imzalanan ''"[[SSRİ və İran arasında ticarət və dənizçilik haqda müqavilə]]"'' hesab olunur. Bu gün Xəzərin yekun statusu hələ müəyyən olunmadığı üçün 1921 və 1940-cı illər müqavilələri hələ də qüvvəsini itirməyib. [[1991]]-ci ildə Sovet İttifaqının dağılması və sahil dövlətlərinin sayının 2-dən 5-ə qədər artması ilə Xəzərin hüquq statusu məsələsi yeni mərhələyə qədəm qoydu.
== Tarixi ==
[[Şəkil:Caspian sea region RU.png|thumb|[[Xəzər dənizi|Xəzər]] sahili dövlətlər|320x320px]]
[[Xəzər dənizi|Xəzər]]in hüquqi statusunun ilkin müddəaları [[Peterburq müqaviləsi (1723)|Peterburq]] ([[1723]]), [[Rəşt müqaviləsi|Rəşt]] ([[1731]]), [[Gülüstan müqaviləsi|Gülüstan]] ([[1813]]), [[Türkmənçay müqaviləsi|Türkmənçay]] ([[1828]]) müqavilələrində öz əksini tapmışdır. Lakin həmin sənədlərdə də hüquqi baxımdan ''"status"'' anlayışı olmamışdır. Bu müqavilələrlə [[Rusiya
[[1970]]-ci ildə isə ilk dəfə olaraq Xəzər dənizinin SSRİ-yə məxsus hissəsinin sektorlara bölünməsi məsələsi müzakirə edilməyə başlanmış və [[SSRİ-nin Neft Sənayesi Nazirliyi]] tərəfindən həyata keçirilmişdir. Bu bölgüyə əsasən Xəzər dənizi müvafiq olaraq [[Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası|Rusiya SFSR]], [[Qazaxıstan Sovet Sosialist Respublikası|Qazaxıstan SSR]], [[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası|Azərbaycan SSR]], [[Türkmənistan Sovet Sosialist Respublikası|Türkmənistan SSR]] habelə SSRİ-nin quru sərhədi ilə müəyyən edilən İran sektoruna bölünmüşdür. Bu bölgü zamanı Xəzərin hüquqi, coğrafi vəziyyətindən irəli gələn, beynəlxalq-hüquqi təcrübədə hamı tərəfindən qəbul edilmiş orta xətt prinsipi əsas götürülmüşdür.<ref name="CaspianStatus"/>
Sətir 35:
{{Xəzər dənizi ölkələri}}
[[Kateqoriya:Xəzər dənizi]]
|