Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
k vikiləşdirmə using AWB
|
||
|
Sətir 1:
{{Şəxs}}
'''Jan-Marten Şarko''' ({{Dil-fr|Jean-Martin Charcot}}; {{d.}}
Qütb tədqiqatçısı, okeanoqraf [[Jan-Batist Şarko]]nun atası olmuşdur.
== Bioqrafiya ==
O,
O, [[29 noyabr]] [[1825]]-ci il tarixində [[Paris]]də kasıb kareta ustası ailəsində anadan olmuşdur. Onun atası 3 oğlundan yalnız Jan-Martinə yaxşı təhsil verə bilmişdir. Onu Kondors liseyinə qoyurlar. [[1844]]-cü ildə o, Paris universitetinin tibb fakultəsinə daxil olur. Dörd ildən sonra o, [[1656]]-cı ildən bəri "qoca, epileptik və xəstə qadınar üçün sığınacaq" sayılan [[Salpetrier]] xəstəxanasında intern vəzifəsində çalışmışdır.
[[1858]]-ci ildə o, tibb doktoru, [[1860]]-cı ildə nevropatologiya professoru olmuşdur. 1862-ci ildə o, xəstəxanaya baş həkim qismində qayıdır və ona "psixi sayılmayan epileptik və isteriya"nı( o dövrdə isteriya psixi xəstəlik sayılmırdı) tədqiq edən bölmə verilir.
[[1866]]-cı ildə Şarko Salpetrierdə daxili, [[1870]]-ci ildən isə sinir xəstəlikləri haqda leksiya oxumağa başlayır. Onun leksiyaları o qədər məşhurlaşır ki, hətta tanınmış həkim və alimlər onun leksiyalarına qulaq asmağa gəlirdilər. [[1872]]-ci ildə o, Paris universitetinin tibb fakultəsində patoloji anatomiya professoru təyin olunur. Şarko sinir xəstəliklər sahəsində geniş miqyaslı tədqiqatların lazımı olmasını başa düşərək, Salpetrierdə psixi pozuntulu yeni xəstələri qəbul etməyə başladı. Bunun üçün Salpetrierdə yeni laboratoriyalar və patoloji-anatomik muzey yaradılmışdır. Bu dəyişikliklər nəticəsində ixtisaslaşmış patoloji institut yaradılır. [[1882]]-ci ildə Şarkonun dostlarının və özünün səyləri nəticəsində Salpetrierdə sinir xəstəlikləri üzrə yeni kafedra açılmış və bu kafedraya Şarko öz rəhbərlik etmişdir. [[1880]]-ci ildə onun tərəfindən "Nevrologiyanın arxivi" adlı jurnal yaradılmışdır.
[[1883]]-cü ildə Paris Elmlər Akademiyasının üzvü təyin olunur. Bu vaxta qədər o, artıq əcnəbi akademiyaların və elmi cəmiyyətlərin üzvü olmuşdur.
[[16 avqust]] [[1893]]-cü il tarixində Şarko Morvanda dünyasını dəyişmişdir. Onun dəfn mərasimi çox sakit şəkildə keçirilmişdir.Buna səbəb hələ sağlığında o, bildirmişdir ki, "onun tabutuna nə bir çələng qoyulsun, nə də danışıq nitqi söylənilməsin".
== Elmi-tədqiqat işi ==
Özünün tədqiqat fəaliyyətinin başlanğıcında Şarko daxili xəstəliklərlə ([[vərəm]],[[revmatizm]], [[pnevmaniya]], böyrək xəstəlikləri) məşğul olurdu. Sonra o beynin quruluşu, orada funksiyaların məhdudlaşması və beynin strukturunu pozan xəstəlikləri öyrənməyə başlamışdır. Şarko patomorfoloji dəlillərdən istifadə edərək, əzələlərin fəaliyyətdən qalması nəticəsində peyda olan poliomielit və bir neçə xəstəlik arasındakı əlaqəni yaratmışdır.
Özünün tədqiqat fəaliyyətinin başlanğıcında Şarko daxili xəstəliklərlə ([[vərəm]],[[revmatizm]], [[pnevmaniya]], böyrək xəstəlikləri) məşğul olurdu. Sonra o beynin quruluşu, orada funksiyaların məhdudlaşması və beynin strukturunu pozan xəstəlikləri öyrənməyə başlamışdır. Şarko patomorfoloji dəlillərdən istifadə edərək, əzələlərin fəaliyyətdən qalması nəticəsində peyda olan poliomielit və bir neçə xəstəlik arasındakı əlaqəni yaratmışdır. [[1868]]-ci ildə o, sklerozun , 1869-cu ildə isə yan amiotrofik sklerozun ( '''Şarko xəstəliyi''' kimi də tanınır) ilk müfəssəl təsvirini vermişdir. Ş.Buşarla birlikdə beyinə qan axmanın səbəblərini vermişdir.
1870-ci ildən isə Şarko sinir sistemi xəstəlikləri ([[Parkinson xəstəliyi]]) ilə maraqlanmağa başlamışdır. O, Salpetrier klinikasında isteriya xəstələri ilə məşğul olan bölməyə rəhbərlik etmişdir. Özünün klinika praktikasında Şarko qadın xəstələrin beyin pozuntusu və bu cür orqanik pozuntuların olmadan iflic, korluq, şiş kimi bədən xəstəliklərindən əziyyət çəkdiyinə diqqət yetirmişdir. O, həmçinin, bu qadınların hipnoza yüksək hissiyatını müşahidə etmişdir. Tibb və psixopatologiya üzrə kütlə leksiyalarında Şarko hipnoz vasitəsilə eksperimentlər keçirərək xəstələrinin bədənin bir hissəsini iflic edirdi. Sonra Şarko onları hipnoz vasitəsilə yenidən əvvəlki sağlam vəziyyətlərinə qaytarırdı.
Nəticədə o belə qərara gəlmişdir ki, isteriya vəziyyətində olan insan adi həyatda hipnoz altında olur. Onun fikrincə bu cür insanlar bədənin hansısa bir hissəsinə güclü və yaxud zəif bir zərbədən iflic ola bilərdilər.
[[Fayl:Pr Charcot DSC09405.jpg|200px|thumbnail|left|Jan-Martin Şarko isteriya haqda leksiya oxuyur.Qadını Şarkonun şagirdi [[Jozef Babinski]] tutmuşdur.]]
Artıq Şarkonun ölümündən sonra
"Şəfaverici inamı dini və dünyəvi olmaqla iki hissəyə ayırmaq olmaz,bu eyni fəaliyyət göstərən eyni beyin prosesidir ".
Sətir 30 ⟶ 28:
Şarkonun başçılıq etdiyi Salpetrierdəki elmi məktəbi ilə yanaşı, Nansidə [[Ambruaz Ogust Lyebo]]nun başçılıq etdiyi məktəb var idi. Bu məktəb də klinikada yaradılmış və həmçinin hipnozun təbiətini və praktikada tətbiqini öyrənirdi. Nansi məktəbinin nümayəndələrinin fikrincə, müxtəlif insanlarda təsirlənmə qabiliyyəti müxtəlif dərəcədədir. Nansi məktəbinin fikrincə, hipnoz təbiətən psixolojidir, lakin Şarko hipnozu orqanik (üzvi) hesab edirdi. Hal-hazırda Nansi məktəbinin bu məsələdə düz olduğu aydınlaşdırılsa da, Şarkonun elmə verdiyi töhfələri unutmaq lazım deyil. Bu iki məktəb arasındakı diskussiyalar hipnotizm fəaliyyətinin öyrənilməsi üçün baza rolunu oynamaqla yanaşı, həm də sinir xəstəliklərinin tədqiqi və müalicəsi üçün real, effektiv vasitə olmuşdur.Onların tədqiqatların ən əsas nəticəsi, psixologiya və fiziologiya arasında sıx münasibətlərin yaranmasına gətirib çıxarması olmuşdur.
Şarko [[Ziqmund Freyd]]ə çox böyük təsir göstərmişdir.
Şarkonun Salpetrierdə çalışması nəticəsində xəstəxana dünya əhəmiyyətli tədqiqat instituna çevrilmişdir. Şarkonun Rişe, P.Jane, A.Bine kimi onun işini davam etdirən şagirdləri olmuşdur.
| |||