Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Solavirum tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
|
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
|
||
Sətir 55:
[[Fayl:Flag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg|thumb|130px|Rusiya İmperiyası bayrağı, 1914-cü ilədək (Romanov sülaləsinin bayrağı)]]
'''Rusiya İmperiyası''' ({{Dil-ru|Российская империя}}) — 1721-ci ildə [[Şimal müharibəsi (1700-1721)|Şimal müharibəsinin]] sona çatmasından 1917-ci il [[Fevral burjua-demokratik inqilabı|Fevral inqilabı]] nəticəsində hakimiyyətə gələn [[Rusiya müvəqqəti hökuməti|müvəqqəti hökumət]] tərəfindən [[Rusiya Respublikası|Respublika]] qurulana qədər [[Avrasiya]] və [[Şimali Amerika]] boyunca mövcud olmuş imperiya.<ref>. Swain says, "The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals." {{cite book |author=Geoffrey Swain |title=Trotsky and the Russian Revolution |url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15 |year=2014 |publisher=Routledge |page=15 |access-date=2018-06-11 |archive-date=2015-09-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150919081708/https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15 |url-status=live }}; also see {{cite book |author=Alexander Rabinowitch |title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd |url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1 |year=2008 |publisher=Indiana UP |page=1 |access-date=2018-06-11 |archive-date=2015-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150910221609/https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1 |url-status=live }}</ref>
Dünya tarixində üçüncü böyük imperiya olmaqla, üç qitə boyunca uzanan Rus İmperiyası ərazi ölçüsünə görə yalnız [[Britaniya İmperiyası|Britaniya]] və [[Monqol İmperiyası]]ndan geri qalırdı. Rusiya imperiyasının yüksəlişi rəqib qonşularının — İsveç, [[Reç Pospolita]], İran və Osmanlı imperiyalarının zəifləməsi sayəsində baş verdi. Bu, 1812–1814-cü illərdə [[Napoleon Bonapart|Napoleonun]] Avropanı idarə etməklə qərbə və cənuba doğru genişlənmək istəyinin dəf edilməsində böyük rol oynadı.
Rusiya İmperiyasını 1721-ci ildən 1762-ci ilə qədər [[Romanovlar sülaləsi|Romanovlar ailəsi]], 1762-ci ildən sonra bu ailənin alman əsilli qolu Holşteyn-Qottorp ailəsi idarə edirdi. 19-cu əsrin əvvəllərində Rusiya İmperiyası şimaldan [[Şimal Buzlu okean]]dan cənubda [[Qara dəniz]]ə, qərbdən [[Baltik dənizi]]ndən şərqdə [[Sakit okean]]a və 1867-ci ilə qədər [[Şimali Amerika|Amerika]]da [[Alyaska]]ya qədər uzanırdı.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/in-pictures-17449958 In pictures: Russian Empire in colour photos] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20180820055545/https://www.bbc.co.uk/news/in-pictures-17449958 |date=2018-08-20 }}, BBC News Magazine, March 2012.</ref> 1897-ci ildə əhalinin siyahıya alınması ilə qeydiyyata alınan 125.6 milyon nəfər ilə həmin dövrdə [[Tzin sülaləsi|Böyük Tzin]] və Hindistandan sonra dünyada əhalisinin sayına görə üçüncü yerdə idi. Rusiya bütün imperiyalar kimi iqtisadiyyat, etnik və dini mənsubiyyət fərqliliklərini özündə birləşdirirdi. İmperiyada çoxsaylı üsyan və sui-qəsd cəhdləri həyata keçirən müxalif qüvvələr var idi. Onlar gizli polis tərəfindən yaxından izlənilir və minlərlə insan [[Sibir]]ə sürgün edilirdilər.
İqtisadi cəhətdən, imperiyanın əsas bazasını kənd təsərrüfatı təşkil edirdi. Böyük əmlaklarda təhkimli kəndlilərin çalışması ([[Rusiyada kəndli islahatı|1861-ci ildə azad olunanadək]]) ilə məhsuldarlıq göstəriciləri aşağı idi. Dəmir yolu və fabriklərdə xarici sərmayələrin qoyulması hesabına iqtisadiyyat yavaş-yavaş sənayeləşdirildi. Torpaqlar 10-cu əsrdən 17-ci əsrə qədər zadəganlar ([[boyar]]lar), sonralar isə imperator tərəfindən tərəfindən idarə olunurdu. Çar III İvan (1462–1505), daha sonra ortaya çıxacaq olan imperiyanın təməlini qoymuşdur. O, dövlətin ərazisini üç dəfə artırmış, [[Qızıl Orda]]nın ağalığına son qoymuş, Moskva [[Kreml]]ini bərpa etdirmiş və Rusiya dövlətinin bünövrəsini qoymuşdur. [[I Pyotr|Çar Böyük Pyotr]] (1682–1725) çoxsaylı müharibələr aparmış və onsuz da böyük olan imperiyanı daha da böyüdərək Avropanın əsas güclərindən birinə çevirmişdir. O, paytaxtı [[Moskva]]dan yeni şəhər modeli olan [[Sankt-Peterburq]]a köçürmüş və ənənəvi, orta əsrlərdən qalma bəzi ictimai və siyasi baxışları müasir, elmi, Avropayönümlü və rasionalist bir sistemlə əvəz edən mədəni inqilab həyata keçirmişdir.
|