Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8
Sətir 28:
}}
 
'''Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran''' və ya '''Lənkəran xanının vəzirinin sərgüzəştləri''' — Mirzə Fətəli Axundzadənin [[1850]]-ci ildə yazdığı [[komediya]]. Bu əsər müəllifin yazdığı 3-cü komediya sayılır və [[Azərbaycan teatrı]] səhnəsində qoyulmuş ilk dramatik əsərdir. Komediyada xanlıq idarə üsulu komik dillə ifşa olunur. Burda dramaturq lətifələrdən bacarıqla istifadə edir, xanın şikayətlərə baxarkən çıxardığı hökmlər [[Molla Nəsrəddin]] lətifələri qədər məna daşıyır. Ədib bu lətifələrdən istifadə etməklə səriştəsiz, boşbeyin və ağılsız xanı xalq gülüşü ilə öldürür.<ref name="Hekayənin məqsədi və s.">{{cite web|title=Hekayənin məqsədi|url=http://www.anl.az/down/meqale/medeniyyet/2012/aprel/245884.htm}}</ref>
 
Hekayənin sujeti [[1800]]-[[1801]]1800–1801 illərə təsdüf edir. [[Talış xanlığı]]nın vəziri Mirzə Həbib müstəbid kimi göstərilir, ancaq o, xanın qabağında qul kimi alçalır. Həmdə o, öz arvadları tərəfindən yalana və həqarətlərə məruz qalır. Komediyada saray və ailə intriqaları fonunda vəzirin baldızı Nisə xanım və qardaşı oğlu xan Teymur ağanın arasında fədakar məhəbbət göstərilib.
 
== Yaranma tarixi, tərcümələr və nəşri ==
Əsər [[Hicri-qəməri təqvim|Hicri-qəməri təqvimi ilə]] 1267-ci ildə yazılıb, yəni [[1851]]-də. Komediyanın ilk öncə adı "Sərab xanlığının vəzirinin macəraları" idi. Elə bu adla da 1853-cü ildə əsər "Qafqaz" qəzətində nəşr olunmuşdur. Elə bu ildə də ədəbin öz tərcüməsində [[Tiflis]] şəhərində komediya "''Mirzə Fət-Əli Axundovun hekayə toplumu"'' adlı toplumda çap edilmişdir.
 
[[1874]]-cü ildə Axundov bu komediyanı [[fars dili]]ndə yazmış və "Lənkəran xanlığının vəzirinin macəraları haqqında povest" adında əsərlər toplumuna əlavə etmişdi. Buna istinad edərək, bir sıra qərbi avropa şərqşünasları hesab edirdilər ki, əsərin adını əsərin tərcüməçisi Mirzə Məhəmməd Cəfər Qaracadağa dəyişib. Azərbaycanlı axundçularda uzun zaman bu fikirdə idilər. Amma bəzi tədqiqatlardan sonra sübüt olunduki Mirzə Məhəmməd Cəfər Qaracadağa adı bilavasitə Axundovun məsləhəti ilə dəyişdirib. Adını dəyişilməsinə səbəb onda idi ki, əsər dənizkənarında olan şəhərdə başlayır və bitir, [[Sərab|Sərab şəhəri]] isə dənizdən uzaqdadı. Bu məlumatın mənbəsi isə Axundovun publisist Mirzə Yusif xana 17 dekabr 1873-cü ildə göndərdiyi məktubundadı «"Əziz tərcüməçiyə deyinki, hər yerdə "Sərab xanlığının vəziri macəraları haqqında" adını "Lənkaran xanlığının vəzirinin macəraları haqqında" dəyişsin.. Sərab səhv yazılıb, Lənkaran yazmaq lazımdı, çünki Sərabda dəniz yoxdu.»". Mirzə Yusif xan bu istəyi tərcüməçiyə çatdırdı, və o, adını dəyişdi. Bundan sonra hekayə "Lənkaran xanlığının vəzirinin macəraları haqqında" adı ilə çap olunmağa başlandı.
 
[[1928]]-ci ildə əsər ayrıca kitab şəklində buraxılmışdır.
 
== Personajlar ==
*Lənkəran vilayətinin xanı
*Mirzə Həbib - onun vəziri
*Ziba xanım - vəzirin əvvəlimci hərəmi
*Şölə xanım - vəzirin istəkli ikimci hərəmi
*Nisə xanım - Şölə xanımın bacısıdır, qızdır, vəzirin evində yaşıyır
*Pərı xanım - Şölə xanımın anasıdır, vəzirin evində olur
*Teymur ağa - xanın qardaşı oğludur, Nisə xanıma aşiqdir
*Hacı Salah - tacir
*Ağa Bəşir - vəzirin nəziri
*Heydər - vəzirin fərraşı
*Kərim - vəzirin mehtəri
*Xacə Məsud Qara - vəzirin xacəsi
*Səlim bəy - xanın eşik ağası
*Qədir bəy Səlim bəy - onun naibi
*Səməd bəy - xanın fərraşbaşçısı
*Əziz ağa - xanın pişxidmətbaşçısı
*Vəzirin bir neçə başqa fərraşları və bir neçə bəyləri
*Xanın bir neçə başqa fərraşları
Sətir 62:
 
== Tamaşalar ==
[[ŞəkilFayl:Vizir of Sarab khanate.png|thumbnail|[[Cahangir Zeynalov]]un şərəfinə olan tamaşanın afişası ([[1910]]-cu il)]]
[[1852]]-ci ildən [[1853]]-cü ilə qədər uğurla [[Tiflis]] şəhərinin rus səhnəsində qoyulmuşdu.
 
22 mart 1873 ildə bu komediya [[Bakı]]da Azərbaycanın ilk həvəskar tamaşası üçün seçilmişdir.<ref>{{Cite web |title=AZƏRBAYCANDA TEATR SƏNƏTİNİN YARANMASI VƏ İNKİŞAFI |url=http://www.azerbaijan.az/portal/Culture/Theatre/theatre_01_a.html |access-date=2014-11-22 |archive-date=2016-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307042612/http://www.azerbaijan.az/portal/Culture/Theatre/theatre_01_a.html |url-status=dead }}</ref> [[Həsən bəy Zərdabi]]nin rəhbərliyi altında və [[Nəcəf bəy Vəzirov]]un aktiv iştirakı sayəsində komediyanın səhnəyə qoyulması mümkün olmuşdur. Bununla da [[Azərbaycan teatrı]]nın əsası qoyuldu.<ref name="Məhz bu dramaturqun “Sərgüzəşti"Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran”Lənkəran" komediyasının 1873-cü il martın 20-də Realnı məktəbdə oynanılması günündən Azərbaycan peşəkar teatrının tarixi hesablanır">{{cite web|title=Azərbaycan teatrının əsası|url=http://news.day.az/culture/357183.html}}</ref>Axundov bu xəbəri "Qafqaz" jurnalından bildi və Həsən bəy Zərdabiyə göndərdiyi məktubunda demişdi: «"Mən artıq qocalmışam və ölümümü gözlüyürdüm, amma bu xəbər mənim ömrümü 10 il daha uzatdı»".
 
[[1897]]-ci ildə [[Cahangir Zeynalov]]un evində komediya səhnəyə qurulmasına hazırlananda pyesin bəzi epizodik rollarına aktyor çatışmazlığı var idi. Onda [[Sultan Məcid Qənizadə|Sultan Məcid Hanizadə]] və [[Həbib bəy Mahmudbəyov]] öz şagirdləri [[Hüseyn Ərəblinski]]ni və [[Mirmahmud Kazımovski|Mir Mahmud Kazımov]]<nowiki/>u tamaşada iştirak etmək üçün çağırmışdılar,<ref name="İlk rollar">{{cite web|title= 12 yaşlı Hüseynqulu ilk dəfə teatr tamaşasına baxır: bu həvəskarların ifasında "Xan Sarabi" adı ilə qoyulmuş Mirzə Fətəli Axundovun "Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran" komediyası idi|url=http://www.musigi-dunya.az/new/added.asp?action=print&txt=475}}</ref> sonralar onlar Azərbaycan səhnəsinin böyük xadimləri olmuşdular.
 
[[2009]]-cu ildə [[Mərdan Feyzullayev]] bu pyesi [[Moskva]]da "Jar Ptitsa" teatrının səhnəsində nümayiş etdirmişdir.<ref name=" M.Feyzullayev M.F.Axundzadənin “Sərgüzəşti"Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran”Lənkəran" və Xalq Yazıçısı Elçinin “Şekspir”"Şekspir" əsərlərini rus dilində səhnəyə qoymuş, hər iki tamaşa Rusiya paytaxtında uğurla nümayiş etdirilmişdir.">{{cite web |title=Moskvada tamaşa |url=http://arxiv.az/az/azertag.az/2947404/Hemyerlimiz+Rusiyanin+ali+mukafatinalayiq+gorulmushdur }}{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
 
[[2012|2012-ci ilin]] [[26 dekabr|26 dekabırında]] Axundovun 200 iliyi şərəfinə komediya Qriboyedov adına Tiflis rus dram teatrının səhnəsində nümayiş edilmişdi.<ref name="Dekabrın 26-da Gürcüstan paytaxtının Qriboyedov adına Rus Dram Teatrında Mirzə Fətəli Axundovun 200 illiyinə həsr olunan “Sərgüzəşti"Sərgüzəşti Vəziri Xani Lənkəran”Lənkəran" komediyası oynanılıb">{{cite web|title=Tiflisdə “Sərgüzəşti-Vəziri-Xani- Lənkəran” tamaşası oynanılıb|url=http://news.lent.az/news/112094}}</ref>
 
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references/>
 
== Xarici keçidlər ==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023