Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
|
||
Sətir 3:
|orijinal_adı = {{Dil-ru|Российская Империя}}
|statusu = İmperiya
|himni = «Боже, Царя храни!» <br
|bayrağı = Flag_of_Russian_Empire.svg
|gerbi = Lesser Coat of Arms of Russian Empire.svg
Sətir 18:
|x1 = Rusiya Respublikası
|x1_bayrağı = Flag_of_Russia.svg
|şüarı = «Съ нами Богъ!»<br
|paytaxtı = [[Sankt-Peterburq]]<br
|rəsmi_dilləri = [[Rus dili]] və regional dillər
|valyutası =
|ərazisi = 23,700,000 km² (1866) <br
|təxmini_əhalisi = 125,640,021 (1897)
|idarəetmə_forması = [[Mütləq Monarxiya]]<br
|rəhbərin_titulu1 = İlk [[İmperator]]
|rəhbərin_adı1 = [[I Pyotr]] <small>(1721–1725)</small>
Sətir 41:
|hadisə_tarixi3 = 3 mart 1861
|hadisə4 = [[Rusiyada 1905-1907-ci illər inqilabı|1905-1907-ci illər inqilabı]]
|hadisə_tarixi4 = 22 yanvar 1905–<br
|hadisə5 = Konstitusiyanın qəbulu
|hadisə_tarixi5 = 6 may 1906
Sətir 50:
|hadisə8 = [[Rusiya müvəqqəti hökuməti|Müvəqqəti hökumət]] tərəfindən respublikanın qurulması
|hadisə_tarixi8 = 14 sentyabr 1917
|qeydlər = <small>''a''. 1866-cı ildən sonra [[Alyaska]] [[ABŞ]]-a [[Alyaskanın satın alınması|satıldı]], lakin [[Batumi|Batum]], [[Qars]], [[Pamir dağları|Pamir]] və [[Zakaspiysk vilayəti|Zakaspiysk]]i əldə edildi. <br
}}
[[
'''Rusiya İmperiyası''' ({{Dil-ru|Российская империя}}) — 1721-ci ildə [[Şimal müharibəsi (1700-1721)|Şimal müharibəsinin]] sona çatmasından 1917-ci il [[Fevral burjua-demokratik inqilabı|Fevral inqilabı]] nəticəsində hakimiyyətə gələn [[Rusiya müvəqqəti hökuməti|müvəqqəti hökumət]] tərəfindən [[Rusiya Respublikası|Respublika]] qurulana qədər [[Avrasiya]] və [[Şimali Amerika]] boyunca mövcud olmuş imperiya.<ref>. Swain says, "The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals." {{cite book |author=Geoffrey Swain |title=Trotsky and the Russian Revolution |url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15 |year=2014 |publisher=Routledge |page=15 }}; also see {{cite book |author=Alexander Rabinowitch |title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd |url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1 |year=2008 |publisher=Indiana UP |page=1 }}</ref>
Dünya tarixində üçüncü böyük imperiya olmaqla, üç qitə boyunca uzanan Rus İmperiyası ərazi ölçüsünə görə yalnız [[Britaniya İmperiyası|Britaniya]] və [[Monqol İmperiyası]]ndan geri qalırdı. Rusiya imperiyasının yüksəlişi
Rusiya İmperiyasını 1721-ci ildən 1762-ci ilə qədər [[Romanovlar sülaləsi|Romanovlar ailəsi]], 1762-ci ildən sonra bu ailənin alman əsilli qolu Holşteyn-Qottorp ailəsi idarə edirdi. 19-cu əsrin əvvəllərində Rusiya İmperiyası şimaldan [[Şimal Buzlu okean]]dan cənubda [[Qara dəniz]]ə, qərbdən [[Baltik dənizi]]ndən şərqdə [[Sakit okean]]a və 1867-ci ilə qədər [[Şimali Amerika|Amerika]]da [[Alyaska]]ya qədər uzanırdı.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/in-pictures-17449958 In pictures: Russian Empire in colour photos], BBC News Magazine, March 2012.</ref> 1897-ci ildə əhalinin siyahıya alınması ilə qeydiyyata alınan 125.6 milyon nəfər ilə həmin dövrdə [[Tzin sülaləsi|Böyük Tzin]] və Hindistandan sonra dünyada əhalisinin sayına görə üçüncü yerdə idi. Rusiya bütün imperiyalar kimi iqtisadiyyat, etnik və dini mənsubiyyət fərqliliklərini özündə birləşdirirdi. İmperiyada çoxsaylı üsyan və sui-qəsd cəhdləri həyata keçirən müxalif qüvvələr var idi. Onlar gizli polis tərəfindən yaxından izlənilir və minlərlə insan [[Sibir]]ə sürgün edilirdilər.
İqtisadi cəhətdən, imperiyanın əsas bazasını kənd təsərrüfatı təşkil edirdi. Böyük əmlaklarda təhkimli kəndlilərin çalışması ([[Rusiyada kəndli islahatı|1861-ci ildə azad olunanadək]]) ilə məhsuldarlıq göstəriciləri aşağı idi. Dəmir yolu və fabriklərdə xarici sərmayələrin qoyulması hesabına iqtisadiyyat yavaş-yavaş sənayeləşdirildi. Torpaqlar 10-cu əsrdən 17-ci əsrə qədər zadəganlar ([[boyar]]lar), sonralar isə imperator tərəfindən tərəfindən idarə olunurdu. Çar III İvan (
[[II Yekaterina|Böyük Yekaterina]] (
Rusiya İmperiyası 1905-ci il inqilabına qədər mütləq bir monarxiya kimi idarə olundu və daha sonra [[de-yure]] [[konstitusiyalı monarxiya]]ya çevirildi. İmperiya, 1917-ci ilin [[Fevral burjua-demokratik inqilabı|Fevral İnqilabı]] və Birinci Dünya müharibəsində iştirakında kütləvi uğursuzluqları səbəbindən süqut etdi.
== Tarixi ==
İmperiyanı [[I Pyotr]] rəsmən Niştad sülh sazişindən sonra elan etsə də bəzi tarixçilər onun yaranmasını ya III İvanın 1478-ci ildə [[Veliki Novqorod]]u işğalı ilə, ya da [[IV İvan Qroznı|İvan Qroznı]]nın 1552-ci ildə [[Qazan xanlığı]]nın varlığına son qoyması ilə əlaqələndirirlər. Başqa bir fikrə görə, 1547-ci ildə IV İvana tacqoymadan sonra istifadə olunan
=== Əhalisi ===
[[
Rusiyanın genişlənməsi əsasən 17-ci əsrdə baş verdi. Belə ki, 17-ci əsrin ortalarında Sakit okeanın birinci dəfə Rus müstəmləkəçiliyi altına salınması, [[Rusiya - Polşa müharibəsi (1654 - 1667)]] nəticəsində Ukraynanın sol sahilinin birləşdirilməsi və Rusiyanın Serbiyanı işğalı ilə bu, pik həddə çatdı. Polşa
[[XVII əsr]]də [[ruslar]] öz dili ilə fərqlənən xalqların qarışığı idi. Bunlar əsasən böyük [[hind-avropa dil qrupu]]nun [[slavyan ailəsi]]nə məxsus idilər. [[Velikorus]]lar və [[moskovit]]lər [[Moskva]] ətrafında yaşayırdılar. Onlar şimal meşələrinə nüfuz edib, çoxlu fin və digər aborigen tayfaları [[assimilyasiya]] etmişdilər. [[Qara dəniz]] sahili həmin vaxtadək [[Türkiyə]]nin himayəsində olan tatar xanlarının əlində idi. Tatarlarla ruslar arasındakı sərhəd torpaqlarında yarımmüstəqil [[kazak]]lar yaşayırdılar, onlar əsasən miqrasiya edən ruslardan əmələ gəlmişdilər.
Sətir 82:
|-
|-
| width="60" | İl
| width="240pt" | Rusiyanın əhalisi (milyon)<ref>Brian Catchpole, ''A Map History of Russia'' (1974) s 25.</ref>
| width="300pt" | Qeydlər
|-
| 1720 || 15.5
|-
| 1795 || 37.6
|-
| 1812 || 42.8 || Finlandiya daxil olmaqla
|-
| 1816 || 73.0
|-
| 1914 || 170.0 || Yeni Asiya əraziləri daxil olmaqla
Sətir 98:
|}
=== Xarici əlaqələri ===
=== XVIII əsr ===
==== I Pyotr(1672–1725) ====
1724 cü ildə Salyanda Rusiya əleyhinə, 1727 ci ildə isə Qarabağda Osmanlı hakimiyyətinə qarşı üsyanlar oldu.
==== II Yekaterina (1762–1796) ====
Şahzadə [[II Yekaterina]] [[III Pyotr]] ilə evli alman şahzadəsi idi. [[Yelizaveta Petrovna|İmperatriça Yelizaveta]] öldükdən sonra o həyat yoldaşını qarşı çevriliş həyata keçirərək hakimiyyəti ələ keçirdi.
Sətir 117:
== Həmçinin bax ==
{{Rusiya imperiyasının inzibati bölgüsü}}
|