'''Saxurlar''' və ya '''[[Saxurlar|Saxur Ləzgiləri]]'''<ref>[http://samurpress.net/print.php?sid=2190]</ref> ([[Saxur dili|sax.]] yixbı (''йихъбы – yixbı və'') ya/ tsaxbı (''цIаIхбы – tsaxbı'')) — [[Azərbaycan]]ın [[Qax rayonu|Qax]],<ref>Qax rayon İcra Hakimiyyəti: [http://www.qax-ih.gov.az/page/12.html Rayon haqqında: Əhalisi]</ref> [[Zaqatala rayonu|Zaqatala]]<ref>Zaqatala Rayon Məhkəməsi: [http://courts.gov.az/zaqatala/ Zaqatala rayonu haqqında qısa məlumat] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130525041250/http://courts.gov.az/zaqatala/ |date=2013-05-25 }}</ref> və [[Balakən rayonu|Balakən]]<ref>Balakən Rayon Məhkəməsi: [http://courts.gov.az/balakan/ Balakən rayonu haqqında qısa məlumat] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130525034438/http://courts.gov.az/balakan/ |date=2013-05-25 }}</ref> rayonlarında, eləcə də [[Dağıstan]]ın Şəki-Zaqatala bölgəsi ilə həmsərhəd olan [[Rutul rayonu]]<nowiki/>nda yaşayırlar. Sayları 30 mindən çoxdur.<ref name="ReferenceA">"Jurnalist Əhməd İsayev-Həyatda qalan izlər" kitabı. səh. 9</ref><ref name="ReferenceB">Цахурский язык - Гарун Ибрагимов 1990. страница 3</ref> [[Ləzgi dilləri|LəzgiQafqaz dillərinin]]SamurDağıstan qolunun cənub-şərq qrupuna aid olan [[saxur dili]]<nowiki/>ndə, danışırlar. Eləcəeləcə də ikinci dil olaraq [[Azərbaycan dili|Azərbaycan]] dilində və [[Rus dili|Rus]] dilində<nowiki/>ndə danışırlar.<ref name="mmm">Azərbaycan Respublikası Xarixi İşlər Nazirliyi: Milli Azlıqlar: [http://www.mfa.gov.az/?options=content&id=114 Azərbaycan Respublikasında mədəni müxtəliflik: Ümumi məlumat]</ref> Dini baxımdan [[Sünnilər|sünni müsəlman]]<nowiki/>dırlar.
Hazırda 12 məktəbdə saxur dilində dərslər keçirilir. Həmin məktəblərdə ümumilikdə 105 sinif var və 2500-ə yaxın şagird təhsil alır.
Sətir 80:
== Tarixi==
Saxur Ləzgiləri diyərSaxurlar [[Qafqaz xalqları|LezgiQafqaz xalqlarınxalqlarına]] arasındabağlı tarixənbir mərkəzi Ləzgilər olaraq tanınırdı yani yixbı - mərkəzilərxalqdır. Saxurlar qədim Qafqaz Albaniyasının isə 26 tayfasından biridir. Onlar Alban tayfalarından olan "çiqbi" tayfasına uyğun gəlir.<ref name="ReferenceC">ИЛИСУЙСКОЕ СУЛТАНСТВО (Ilisu Sultanlığı)-E.M.Lətifova</ref> Özlərini "yıxiy" adlandırırlar. Alban tayfalarının tərkibi barədə məlumat verən Strabondan başlayaraq müasir tədqiqatçılara kimi hamı bu fikirdədir. Hətta Qəmərşah Cavadovanın konkret misallar əsasında yazdığı kimi "saxurların Qafqazın qədim xalqlarından olmasını qədim gürcü və erməni mənbələri də təsdiq edir."<ref>"Saxurların gözü Suvagil"(Bakı 2008)-Əhməd İsayev. səh. 12</ref>
Ulu tarixçi [[Strabon]] öz məşhur "Coğrafiya"-sında [[Qafqaz Albaniyası|Alban ərazisi]]<nowiki/>ndəki [[Qanıxçay|Qanıx]] çayı barədə bilgi verir və "xьan" adının saxur dilindəki su (çay) sözündən yarandığını söyləyir.<ref name="ReferenceC" /><ref>"Saxurların gözü Suvagil"(Bakı 2008)-Əhməd İsayev. səh. 14</ref> Strabonun məlumatına əsaslanan [[Qiyasəddin Qeybullayev|Q. Qeybullayev]] "Azərbaycanlıların etnogenizminə dair" adlı kitabında (Bakı 1991) belə bir qənaətə gəlir ki, "saxurların əcdadı Alazan ([[Qanıxçay|Qanıx]]) çayının, adı onların dilində olan qolunun (yəni Qanıxın) vadisində yaşayırdılar".<ref>"Saxurların gözü Suvagil"(Bakı 2008)-Əhməd İsayev. səh. 14</ref>