|
|adı = Ağa Əlizadə
|orijinal adı = Ağa Cavad oğlu Əlizadə
|şəkil = AğaAkhund ƏlizadəAgha Alizade.jpg
|titul = [[Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi|Qafqazın]] VIII şeyxülislamı
|dövr əvvəl = (Birinci dəfə) [[1918]] - [[12 may]] [[1920]]
}}
'''Ağa Cavad oğlu Əlizadə''' (d. [[22 oktyabr]] [[1871]], [[Pirşağı]], [[Bakı qəzası]], [[Bakı quberniyası]], [[Rusiya İmperiyası]] – ö. [[15 dekabr]] [[1954]], [[Bakı]], [[Azərbaycan SSR]], [[SSRİ]]) — [[Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi|Qafqaz müsəlmanlarının]] VIII, [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Demokratik Respublikası]]<nowiki/>nın (1918 - 19201918–1920) ilk Şeyxülislamı.
== Həyatı ==
Şeyxülislam Axund Ağa Cavad oğlu Əlizadə 1871-ci il oktyabrın 22-də [[Bakı]]<nowiki/>nın [[Pirşağı]] qəsəbəsində, ruhani ailəsində anadan olmuşdur. Atası Axund Hacı Məhəmməd Cavad dövrünün çox tanınmış din xadimlərindən və hörmətli ziyalılarında biri olmuşdur. Gəncliyində Ağa Əlizadə ali dini təhsil almaq üçün Bağdada göndərilir. Bağdad Universitetinin ilahiyyat fakultəsini bitirdikdən sonra Nəcəf şəhərindəki Ali Dini Universitetə oxumağa gedir.<ref>{{Cite web |title=Şeyxülislam Axund Ağa Əlizadə |url=http://www.adam.az/az.php?subaction=showfull&id=1247940036&archive=&start_from=&ucat=34&go=headlines&number=10&category=2,3,4,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,29,30,31,32,33,34,35 |access-date=2011-05-06 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305071127/http://www.adam.az/az.php?subaction=showfull&id=1247940036&archive=&start_from=&ucat=34&go=headlines&number=10&category=2,3,4,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,29,30,31,32,33,34,35 |url-status=dead }}</ref>
=== Dini fəaliyyəti ===
1896-cı ildə 25 yaşında Nəcəfdə Dini Universitetdə təhsili böyük uğurla başa vurub "Axund" rütbəsi qazanan Ağa Əlizadə doğma vətəninə qayıdır və [[İçərişəhər]] məhəllə məscidlərindən birinə təyinat alır.
1903-cü ildə 32 yaşında [[Təzəpir məscidi]]<nowiki/>nə axund təyin edilir.
1904-cü ildə Axund Ağa Qafqaz müsəlmanları Şiə Ruhani İdarəsinin üzvü seçildi. 1907-ci ilin yayında Ağa Əlizadə Bakıda "Səadət" Müsəlman Ruhani Cəmiyyəti yaratdı və onun sədri seçildi. Cəmiyyətin fəaliyyətində yazıçı [[Nəcəf bəy Vəzirov]], miliyonçular [[İsa bəy Aşurbəyov]], [[Hacı Zeynalabdin Tağıyev|Zeynalabidin Tağıyev]] və başqa elm, mədəniyyət və din xadimləri də fəal iştirak edirdilər.
1907-ci ilin sentyabrında Bakıda "Mədrəseyi-Səadət" məktəbi açıldı və [[Əli bəy Hüseynzadə]] məktəbə direktor təyin edildi.
== Şeyxülislamlıq ==
=== Birinci şeyxülislamlıq ===
1918-ci ildə Dini etiqad və sosial təminat naziri [[Musa bəy Rəfiyev|Musa Rəfibəyov]]<nowiki/>un əmri ilə Axund Ağa Əlizadə Şeyxülislam təyin edildi. O vaxt atası Hacı Cavad Əlizadə Bakı quberniya dini məclisinin sədri idi. Şeyxülislam 1918-ci ildə sələfi [[Məhəmmədəli Pişnamazzadə|Pişnamazzadə]] kimi Məşixət sədrlərinə nazir səviyyəsində məvacib verilməsini və Mərkəzi Aparat üzvlərinin sayının 15 nəfərə çatdırılmasını tələb edirdi. Lakin bu alınmır. Axund Ağa Əlizadə 1920-ci ilin mayın 12-nə kimi Şeyxülislam vəzifəsində çalışdı.
=== İkinci şeyxülislamlıq ===
1943-cü ildə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin qərarı ilə fəaliyyətinə 1920-ci ildə xitam verilmiş Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsi bərpa edildi və Ağa Əlizadənin İdarənin sədri seçilməsi üçün namizədliyi irəli sürüldü.
1944-cü il mayın 25-də Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin birinci qurultayı çağrıldı.
1944-cü il mayın 28-də keçirilmiş səsvermə zamanı Axund Ağa Əlizadə yenidən Qafqaz Şeyxülislamı seçildi.<ref>Şeyxülislamlarımız -— QMİ</ref>
Şeyxülislam Axund Ağa Əlizadə dünyanın bir çox ölkələrində təşkil olunmuş konfranlarda iştirakçısı olur və Sovet müsəlmanları adından nitq söyləyirdi. 1952-ci ildə SSRİ-də müharibədən sonra ilk dəfə Zaqorskda sülhü müdafiə məsələlərinə həsr edilmiş konfransın, 1952-ci ilin mayında [[Vyana]]<nowiki/>da keçirilən Sülhü Müdafiə Konqresində təşkil olunmuş konfransının iştirakçısı olmuşdur.
== Mənbə ==
* [[Fuad Nurullayev]]. [https://web.archive.org/web/20170302062307/http://qafqazislam.com/userfiles/Hac%C4%B1-Fuad-Nurullah-Sheyx.pdf Şeyxulislamlıq zirvəsi: Hacı Allahşükür Paşazadə]. Bakı, "Nurlar", 2014, səh. 82–90. ISBN 978-9952-490-50-3
* [[FuadQılman Nurullayevİlkin]]. [[Bakı və bakılılar (kitab)|Bakı və bakılılar]] ([https://web.archive.org/web/2017030206230720180219075542/http://qafqazislamebooks.comazlibnet.az/userfilesbook/Hac%C4%B1-Fuad-Nurullah-SheyxlWZOoxKh.pdf ŞeyxulislamlıqÜçüncü zirvəsi: Hacı Allahşükür Paşazadənəşri]). Bakı, "Nurlar" NPM, 20142006, səh. 82-90258–260. Lisenziya AB № 022039. ISBN 978-9952-490426-5012-37
* [[Qılman İlkin]]. [[Bakı və bakılılar (kitab)|Bakı və bakılılar]] ([https://web.archive.org/web/20180219075542/http://ebooks.azlibnet.az/book/lWZOoxKh.pdf Üçüncü nəşri]). Bakı, «Nurlar» NPM, 2006, səh. 258-260. Lisenziya AB № 022039. ISBN 9952-426-12-7
== Xarici keçidlər ==
{{Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi}}
|