| şüarı = {{dil-ar|الله أكبر}} <br />"[[Təkbir|Allahu Əkbər]]" <br/>

| himni = <br> "Mawtini" <br>{{dil-ar|"موطني"}} <br><center>{{dil-az|Ana Vətənim}}<br/>

'''İraq''' — [[Yaxın Şərq]]də dövlət.

2009 – -cu ilin oktyabr ayında İraqda əhalinin siyahıya alınması planlaşdırılır .<ref>[http://www.unpo.org/content/view/9305/236/ Unrepresented Nations and Peoples Organization : Iraqi Kurdistan: Census Plan]</ref> İraqın digər Ərəb ölkələri ilə müqayisə edildiyində geniş bir şəhərli orta sinifə və nisbi bir səriştəli işgücünə sahib olması diqqətləri çəkər. İraq, Ərəb ölkələri arasında, Misirdən sonra ən çox məlumata sahib olan ölkə mövqesindədir.İraq olduqca gənc əhaliyə sahib olub əhalinin 55 %-i 15-6415–64 yaş qrupuna, 42 %-i 0-140–14 yaş qrupuna, 3 %-i isə 65 yaş və yaxarı qrupa daxildir. Orta ömrün təxminən 66,5 il olduğu İraqda körpə ölüm nisbətlərinin yüksəkliyi (6,2%) əhəmiyyətli bir problemdir. İraq əhalisinin 58 %-i oxuyub-yaza bilmir. Bu nisbət kişilərdə 70,7%, qadınlarda 45%-dir. 2000-ci il üçün əhalinin artım sürəti 2,86% olaraq təxmin edilmişdir.

[[İran körfəzi]] ölkələri arasında İraq Səudiyyə Ərəbistanı və [[İran]]dan sonra 434,128&nbsp; km² ilə ən böyük ərazisi olan ölkədir. Şimalda [[Türkiyə]], qərbdə [[Suriya]] və [[İordaniya]], şərqdə İran, cənubda Səudiyyə Ərəbistanı və [[Küveyt]] ilə həmsərhəddir. İraqın İran körfəzi ilə əlaqəsi dənizə olan qısa sahili vasitəsilədir: ölkə 924&nbsp; km²-lik quru sularına malikdir. Beləliklə tipik bir quru dövləti olan İraqın, şimaldakı dağlıq ərazi xaricində hər tərəfdən təbii müdafiəsiz sərhədlərə malik olmasından əlavə dənizə çıxışı da qeyri-kafidir. İraqın qonşuları İran (1.458&nbsp; km), Səudiyyə ərəbistanı (814&nbsp; km), Suriya (605&nbsp; km), Türkiyə (331&nbsp; km), Küveyt (242&nbsp; km) və İordaniya (181&nbsp; km) ilə olan cəmi sərhəd uzunluğu 3631&nbsp; km-dir.

İraq, Cənub-Qərbi Asiyada Dəclə və Fərat çaylarının orta və aşağı axınında yerləşmişdir. Əlverişli iqtisadi və siyasi-coğrafi mövqeyi olan ərazisindən beynəlxalq əhəmiyyətli quru və hava yolları keçir. İraq şimaldan cənuba təqribən 1000, qərbdən şərqə 700&nbsp; km məsafədə uzanır. Quru sərhədlərinin uzunluğu 3300&nbsp; km-dir. Ucqar cənub-şərqdə 50&nbsp; km məsafədə İran körfəzinə çıxışı var.

XXI əsrin başlanğıcında İraq mədən sənayesi inkişaf etmiş, orta səviyyəli sənaye-aqrar ölkə idi. 2001-ci ildə ölkənin Daxili Məcmui Məhsulunun dəyəri 60-6560–65 mlrd. ABŞ dollarına yaxın idi. O vaxt ölkənin milli valyutası olan bir dinar təqribən 3 ABŞ dollarına bərabər tutulurdu. 2001-ci ildən sonra ölkə iqtisadiyyatı güclü dəyişikliklərə məruz qaldı. Müharibələr, kamekadzelərin törətdikləri partlayışlar və terror aktları, ölkəyə qarşı yönəldilmiş iqtisadi sanksiyalar, başqa qadağalar, maliyyə vəsaitlərinin həbs edilməsi və

Ölkənin iqlimi şimalda və mərkəzdə [[subtropik kontinental Aralıq dənizi tipli]], cənubda tropikdir. Həm dağlıq rayonlarda, həm də Mesopotamiya ovalığında yay qızmar, quru, qış isə yumşaq və rütubətli keçir. İyul ayının orta temperaturu Mosulda (ölkənin şimalında) 38, Bağdadda (mərkəzdə) 34, Bəsrədə (cənubda) 33 dərəcədir. Yayda cənubda havanın hərarətinin 50 dərəcəyədək qalxmasını tez-tez müşahidə etmək olar. Yanvar ayının orta temperaturu Mosulda müsbət 5-75–7, Bağdadda 9-109–10 dərəcə olur. Şimaldakı dağlıq rayonlarda temperaturun 15 dərəcəyədək azalması hallarına da rast gəlmək olar. İraqda tez-tez quru şimal və şimal-qərb küləkləri əsir. Həmin külək ildə 50 gün davam etdiyinə görə «"xəms»"in (xəms ərəbcə 50 deməkdir) adlanan külək əsdiyi vaxt hər yer bozarır. Hava sarı rəngə çalır. Küləklə gələn qum adamı göz açmağa qoymur. Bu küləyi şimal ölkələrində qar yağan zaman baş verən çovğunla müqayisə etmək olar. Ölkə üzrə illik yağıntıların orta miqdarı 300&nbsp; mm-ə yaxındır. Şimala, xüsusilə, dağlıq rayonlara yağıntı (500&nbsp; mm), cənuba isə az (100&nbsp; mm) düşür. Ən az yağıntı (60&nbsp; mm) Mesopotamiyanın cənub şərqinə düşür. Yuxarı Mesopotamiyada dekabr ayında başlayan və tədricən ölkənin şərqini əhatə edən leysan yağışlar əksər hallarda güclü daşqınlarla nəticələnir.

və Fəratın (2300&nbsp; km) orta və aşağı axınları İraq ərazisindədir. Şimal-qərbdən cənub-şərq istiqamətində axan Dəclə və Fərat [[Əl-Qürnə]]

Ən qədim şərq mədəniyyətlərinin doğulduğu Mesopotamiya, 633-642633–642-ci illər arasında [[Ərəb xilafəti]] torpaqlarına daxil edildi. Bölgə [[Əməvilər]] və [[Abbasilər]] xilafəti dövrlərində ən parlaq dövrəsini yaşamışdır. O zamanlar Bağdad dünyanın ən əhəmiyyətli mədəniyyət və ticarət mərkəzi idi. İraq [[637]]-ci ildə müsəlmanlar tərəfindən fəth edilməsindən sonra [[Əli ibn Əbu Talib|Xəlifə Əli]] dövründə İslamın mərkəzi halına gətirilmiş və xilafətin paytaxtı [[Kufə]]yə köçürülmüşdür. Əli ilə Əməvilər arasındakı [[Siffin döyüşü]] də İraq sərhədləri daxilində baş vermişdir. Bu döyüşün ardında bölgə günümüzə qədər sürən fərqli təriqət və etnik qrupların mübarizələrinə səhnə olmuşdur. Əməvilər dövründən sonra Abbasilər bölgəyə hakim olmuş, daha sonra [[1055]]-ci ildən etibarən bölgə [[Səlcuqlular]]'ın hakimiyyətinə girmişdir. İraq ərazisi[[1258]]ərazisi1258-ci ildən etibarən isə [[Monqol istilası]]'na uğramış və iki əsr monqol idarəsində qalmışdır. Tarixi qaynaqlar Dəclə çayının günlərlə mürəkkəb rəngində axdığı və minlərlə dərilik kitabı [[İran körfəzi]]nə daşıdığını yazırlar. Daha sonra bölgə Ağqoyunluların (1444-14671444–1467), 1499-15081499–1508-ci illər arasında isə [[Səfəvilər]]in hakimiyyətinə girmişdir. İndiki İraq ərazisi [[1534]]-cü ildən [[1917]]-ci ilə qədər, qısa müddətlik ististalar xaric olmaqla [[Osmanlı imperiyası]]nın tərkibində qalmışdır.

[[Birinci dünya müharibəsi]] zamanı Osmanlı imperiyasının Yaxın Şərqdən çəkilməsinə səbəb olan bəzi yerli üsyanlar olmuşdur. Bu üsyanlarda ingilislərin təşviqi ilə [[Məkkə]] əmiri Şərif Hüseyindən də istifadə edilmişdir. [[Şərif Hüseyin]] və oğullarına Osmanlının yıxılmasından sonra qurulacaq olan Böyük Ərəb Dövlətinin krallığı vəd edilmişdi. Lakin bunun əvəzində [[1916]]-cı ildə [[Böyük Britaniya]] və [[Fransa]] arasında əldə edilən [[Sayks-Pikot müqaviləsi]]nə əsasən bölgə hegemon Avropa dövlətləri tərəfindən zəbt edildi. Bu razılaşmağa görə yeni- "süni" dövlətlər quruldu. Sayks-Pikot xətti deyilən bu sərhədlər, o dövrün şərtlərində dünyanın iki böyük imperialist gücü olan Böyük Britaniya və Fransanın Yaxın Şərqə baxışlarını əks etdirir. Fransız və ingilis zabitlər bölgənin etnik və dini şəraitini nəzərə almadan, yalnız öz mənafeləri istiqamətində, təkcə xəritə üzərində mövcud olan yeni ölkələr meydana gətirməklə bəzi etnik qrupları da parçaladılar. Bu razılaşma nəticəsində qurulan dövlətlərdən İraq, [[İordaniya]] və [[Fələstin]] Böyük Britaniya bölgəsini, [[Suriya]] və [[Livan]] isə Fransa bölgəsini təşkil etmişdir.

Yekun olaraq İraq, sahib olduğu coğrafi xüsusiyyətləri etibarilə müdaxiləyə açıq olması səbəbilə müxtəlif güclərin hakimiyyətinə girmiş, zəbtlərə uğramışdır. 1918-ci ildə İraq, Osmanlı dövlətindən tamamilə ayrılmış və [[1920]]-ci ildə təşkil edilən [[San Remo konfransı]] ilə İngilis mandatına verilmişdir.

Sonrakı illərdə Sünnilərlə Şiələr arasındakı inteqrasiya müddəti yaşanmış qarşılıqlı evliliklər və ticarət əlaqələri olmuşdur. [[1928]] gəlindiyində 88 nəfərlik İraq parlamentində 26 Şiə üzv vardı. [[1930-cu]] ildə İraq hökuməti müstəqil bir dövlət olma yolunda İngiltərə ilə 25 illik bir razılaşma imzaladı və İraq [[1932-ci]] ildə [[Millətlər Cəmiyeti]]nə müstəqil bir dövlət olaraq qatıldı. [[1933]] Kral Farukun ölümünün ardından ölkədə dini və etnik qarşıdurmalar artdı.

[[1935]]da1935da İtalyanların [[Həbəşistan]]ı işğal etməsi Orta Şərq ölkələri arasında xüsusilə təhlükəsizlik narahatlığının meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. İtalyanlar Şimali Afrikada qurduqları bu hakimiyyəti Orta Şərqə də yaymaq istədi. Nəticədə [[Yəmən]]lə bağladığı müqavilə ilə [[Qırmızı dəniz]]'ə nəzarəti ələ keçirdi. Bu səbəblə Orta Şərq ölkələri arasında [[Səədabad paktı]] imzalandı.

[[1936-cı]] ildə Kürd mənşəli bir Polkovnik olan [[Bəkir Sidqi]] liderliyində bir inqilab reallaşdı. [[1941]]-ci ildə isə May hərəkatı olaraq bilinən ikinci bir zərbə oldu. 1945-ci ildə Ərəb ölkələri bir araya gələrək, bir [[Ərəb Birliyi]] təşkilatı qurdular. Ərəb Birliyi hərəkatı Ərəb ölkələri arasında milliyyətçilik duyğularının da artmasına səbəb oldu. Bunun nəticəsi olaraq da İraq, [[Suriya]], [[İordaniya]] və [[Livan]] bir tək ölkə olaraq birləşmə düşüncəsi ortaya atıldı. Ərəblərin birləşmə düşüncəsini xüsusilə İngiltərə dəstəkləyirdi. Bu birləşmə ilə İngilislər, Suriya və Livandakı Fransız hakimiyyətini qaldıraraq bu bölgələri də öz hakimiyyəti altına almağı məqsəd qoyurdular. Digər güclü bir Ərəb ölkəsi olan [[Misir]]də bu birləşməyə qarşı çıxırdı. Onun narahatlığı isə Ərəb dünyasının ən böyük ölkəsi olma xüsusiyyətini itirəcək olması idi. Orta şərqdə İngilislərin təsirinin zəifləməsi, [[İsrail]] dövlətinin qurulması, Misirin müxalifəti kimi səbəblərlə bu birlik fikiri həyata keçirilə bilmədi. [[1960]]-cı illərdə Misir və Suriyanın birləşmələri xaricində Ərəb ölkələri arasında hər hansı bir birləşmə olmadı.

[[1958]]-ci ildə ildə reallaşan qanlı zərbə ilə Krallıq aşıb, Respublika elan edildi. General [[Əbdülkərim Qasım]] respublika başçısı oldu. İraq bu zərbənin ardından Bağdad Paktından çəkildiyini açıqladı. İraqda bu dövr xüsusilə kommunizm və etnik milliyyətçiliyin sürətlə yayıldığı illərdir.

8 noyabr [[1963]]-da [[BƏƏS]] Partiyası mənsubları və ordudakı milliyyətçiləri zərbə cəhdində ol/tapıldılar. Lakin General [[Əbül Salam Arif]] yeni lider oldu və ölkə daxilində [[kommunist ovu]] başladıldı. 17 Noyabr [[1968]]da1968da Baas Partiyası bir zərbə ilə iqtidarı ələ keçirdi. General [[Əhməd Həsən Əl-Bəkr]] Respublika başçısı oldu.

=== Baas rejimi ([[1968]]-[[2003]]1968–2003) ===