| doğum yeri = [[Şəkil:Flag of Transcaucasian SFSR.svg|25px]] [[Naxçıvan]], [[Zaqafqaziya SFSRZSFSR]], [[SSRİ]]

| vəfat yeri = [[Şəkil:Flag of the United States.svg|25px]] [[Klivlend]], [[Ohayo]], [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]

'''Heydər Əlirza oğlu Əliyev''' ({{comment|d.|doğumDVTY}} 10.5.1923, [[Naxçıvan]], [[ZSFSR]],)<ref>{{cite web|url=http://www.dsx.gov.az/sovet_hakimiyyeti_illerinde |title=Azərbaycan Sərhəd Mühafizəsi tarixi. Sovet hakimiyyəti illərində (aprel 1920 – dekabr 1991) |author= |date= |work=[[Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidməti]]nin saytı |publisher=dsx.gov.az |accessdate=2015-03-08 |language=az}}</ref> [[SSRİ]] — {{comment|ö.|ölüm}} [[12 dekabr]] [[2003]], [[Klivlend]], [[Ohayo]], [[ABŞ]]) — [[Azərbaycan]]ın görkəmli siyasi və dövlət xadimi,<ref>Naxçıvan ensiklopediyası. Bakı, Elm, 2002. səh. 136.</ref> [[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycan Respublikasının üçüncü Prezidenti]] (1993-20031993–2003), "Ulu öndər"<ref>{{cite web|url=http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=19062 |title=Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü münasibəti ilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin MÜRACİƏTİ |author= |date=29.12.2012 |work=[[Azərbaycan (qəzet) Azərbaycan qəzeti]]nin saytı |publisher=azerbaijan-news.az |accessdate=2015-02-09 |language=az}}</ref> və "Azərbaycan xalqının ümummilli lideri"<ref>{{cite web|url=http://files.preslib.az/projects/toplu/v2/f1_5.pdf |title="Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əlirza oğlu Əliyevin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 10 mart 2004-cü il tarixli, 76 nömrəli Fərmanı |author= |date= |work=[[Prezident Kitabxanası]]nın saytı |publisher=preslib.az |accessdate=2015-02-09 |language=az}}</ref>

Heydər Əlirza oğlu Əliyev [[1923-cü il]] mayın 10-da [[Azərbaycan]]ın [[Naxçıvan şəhəri]]ndə dəmiryolçu ailəsində dünyaya gəlmişdir.<ref>Qasımlı M.C. Heydər Əliyev — istiqlala gedən yol (1969-19871969–1987-ci illər). Bakı, Bakı Universiteti nəşriyyatı, 2006. səh. 68.</ref> [[1939-cu il]]dəildə [[Naxçıvan Pedaqoji Texnikumu]]nu bitirdikdən sonra [[Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası|Azərbaycan Sənaye İnstitutunun]] memarlıq fakültəsində təhsil almışdır. Başlanan müharibə ona təhsilini başa çatdırmağa imkan verməmişdir.<ref name="Bioqrafiya">{{cite web|url=http://www.heydar-aliyev-foundation.org/az/content/index/65/Bioqrafiya |title=Bioqrafiya |author= |date= |work=[[Heydər Əliyev fondu]]nun saytı |publisher=heydar-aliyev-foundation.org |accessdate=2015-02-06 |language=az}}</ref>

Heydər Əliyev [[1941]]-[[19441941–1944-cü il]]lərdəillərdə [[Naxçıvan MSSR]] Xalq Daxili İşlər Komissarlığında və [[Naxçıvan MSSR]] Xalq Komissarları Sovetində müxtəlif məsul vəzifələrdə xidmət etmiş,<ref>{{cite web|url=http://www.dmx.gov.az/page/12.html |title=Heydər Əliyev muzeyi |author= |date= |work=[[Azərbaycan Respublikası Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti]]nin saytı |publisher=dmx.gov.az |accessdate=2015-03-01 |language=az}}</ref>[[1944-cü il]]inilin mayında isə Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsi tərəfindən dövlət təhlükəsizliyi orqanlarına işə göndərilmişdir.<ref name="ReferenceA">[[Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası]]. IV cild. Bakı-1980. səh. 178.</ref> O, Leninqrad (indiki [[Sankt-Peterburq]]) və [[Moskva]] şəhərlərində xüsusi ali təhsil almış, 1957-ci ildə isə [[BDU Tarix|Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsini]] bitirmişdir. Dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında iyirmi beş il (1944-19691944–1969) çalışan Heydər Əliyev [[1965-ci il|1964-ci ild]]ə [[Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti]] yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi sədrinin müavini, 1967-ci ildə isə sədri vəzifəsinə irəli çəkilmişdir.<ref name="ReferenceA" /><ref>{{cite web|url=http://heydaraliyevcenter.az/#16_Bioqrafiya |title=HEYDƏR ƏLİYEV |author= |date= |work=[[Heydər Əliyev Mərkəzi]]nin saytı |publisher=heydaraliyevcenter.az |accessdate=2015-02-25 |language=az}}</ref> H.Əliyevə [[1967-ci il]]dəildə SSRİ Nazirlər Soveti yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi tərəfindən general-mayor rütbəsi verilmişdir.<ref name="ReferenceB">Представление к присвоению воинского звания генерал-майора (SSRİ Nazirlər Soveti yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin 30 oktyabr 1967-ci il, 136 №-li məxfi əmri). — AR MTN muzeyinin materialları.</ref>

[[Azərbaycan Kommunist (bolşeviklər) Partiyası|Azərbaycan Kommunist Partiyası]] Mərkəzi Komitəsinin [[1969-cu il]] [[14 iyul]] tarixli plenumunda 46 yaşlı Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi seçilərək [[1982-ci il]]əilə qədər [[Azərbaycan SSR]]-ə rəhbərlik etmişdir.<ref>{{cite web|url=http://www.dmx.gov.az/page/12.html |title=Heydər Əliyev muzeyi |author= |date= |work=[[Azərbaycan Respublikası Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti]]nin saytı |publisher=dmx.gov.az |accessdate=2015-03-03 |language=az}}</ref> Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərlik etdiyi dövrdə (1969-19821969–1982) idarəçiliyin möhkəmlənməsi, kadrlara qarşı tələbkarlığın artırılması nəticəsində iqtisadi-sosial sahədə böyük nailiyyətlər əldə edildi.<ref>TARİX (qəbul imtahanlarına hazırlaşanlar, yuxarı sinif şagirdləri və müəllimlər üçün dərs vəsaiti). Bakı-2006. səh. 521.</ref> 1982-ci ilin dekabrında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi Siyasi Bürosunun üzvü seçilən Heydər Əliyev SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsinə təyin edilmiş və SSRİ-nin rəhbərlərindən biri olmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://nakhchivan.preslib.az/az_b4.html |title=Əliyev Heydər |author= |date= |work=[[Prezident Kitabxanası]]nın saytı |publisher=preslib.az |accessdate=2015-02-06 |language=az}}</ref>

Heydər Əliyev [[SSRİ Ali Soveti]]nin (8, 9, 10 və 11-ci çağırışlar) deputatı,<ref>Депутаты Верховного Совета СССР. Одиннадцатый созыв. Москва-1984. стр. 18.</ref> 9-cu çağırış [[SSRİ Ali Soveti]] İttifaq Sovetinin sədr müavini (1974-19791974–1979), [[RSFSR]] Ali Sovetinin deputatı (XI çağırış, 1985),<ref>Депутаты Верховного Совета РСФСР. Одиннадцатый созыв. Москва-1987. стр. 11.</ref> [[Azərbaycan SSR Ali Soveti]]nin (7, 8, 9, 10 və 12-ci çağırışlar) deputatı və [[Azərbaycan SSR Ali Soveti]] Rəyasət Heyətinin üzvü (8, 9 və 10-cu çağırışlar) olmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://news.lent.az/news/65317 |title=Bu gün Heydər Əliyevin anadan olmasının 88 illiyidir |author= |date=10.05.2011 |work=[[Lent.az]] saytı |publisher=news.lent.az |accessdate=2015-02-14 |language=az}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.meclis.gov.az/?/az/content/158 |title=Heydər Əliyev və Azərbaycan Parlamenti |author= |date= |work=[[Milli Məclis]]in saytı |publisher=meclis.gov.az |accessdate=2015-02-26 |language=az}}</ref>

Heydər Əliyev [[1990]]-cı ilin [[20 yanvar]]ındayanvarında sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi qanlı faciə ilə əlaqədar ertəsi gün (21 yanvar, 1990-cı il) Azərbaycanın [[Moskva]]dakı nümayəndəliyində bəyanatla çıxış edərək, Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş cinayətin təşkilatçıları və icraçılarının cəzalandırılmasını tələb etmişdir. O, Dağlıq Qarabağda yaranmış kəskin münaqişəli vəziyyətlə bağlı SSRİ rəhbərliyinin ikiüzlü siyasətinə etiraz əlaməti olaraq, [[1991]]-ci ilin iyulunda Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının sıralarını tərk etmişdir.<ref name="Bioqrafiya" />

1990-cı ilin iyulunda Azərbaycana qayıdan Heydər Əliyev ilk əvvəl [[Bakı]]da, sonra isə [[Naxçıvan]]da yaşamış, həmin ildə də Azərbaycan Ali Sovetinə deputat seçilmişdir. O, 1991-[[1993]]1991–1993-cü illərdə [[Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi]]nin sədri, Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədr müavini olmuş, Ali Sovetin sessiyalarında fəal iştirak etmişdir.<ref>Naxçıvan ensiklopediyası. Bakı, Elm, 2002. səh. 137.</ref> Heydər Əliyev 1992-ci ildə [[Yeni Azərbaycan Partiyası]]nın Naxçıvan şəhərində keçirilmiş təsis qurultayında partiyanın sədri seçilmişdir.<ref>{{cite web|url=http://www.president.az/azerbaijan/leader/ |title=Əliyev Heydər Əlirza oğlu |author= |date= |work=[[Prezident.az]] saytı |publisher=president.az |accessdate=2015-02-06 |language=az}}</ref>

Azərbaycan xalqı 1993-cü ilin may-iyununda Gəncə şəhərində [[Sürət Hüseynov]]un başçılığı ilə prezident [[Əbülfəz Elçibəy]]ə qarşı [[Gəncə qiyamı]] qaldırılması ilə ölkədə vətəndaş müharibəsi və müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsi yarandıqda Heydər Əliyevin hakimiyyətə gətirilməsi ilə ayağa qalxdı, bu, əsl mənada, milli hərəkata çevrildi, Azərbaycanın o zamankı dövlət başçıları onu rəsmən Bakıya dəvət etməyə məcbur oldular. Heydər Əliyev iyunun 15-də Azərbaycan Ali Sovetinin sədri seçildi, iyunun 24-də isə Milli Məclisin qərarı ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirməyə başladı.<ref>Naxçıvan ensiklopediyası. Bakı, Elm, 2002. səh. 137-138137–138.</ref>

Heydər Əliyev [[1998-ci il]] oktyabrın 11-də xalqın yüksək siyasi fəallığı şəraitində keçirilən seçkilərdə səslərin 76,1 faizini toplayaraq yenidən [[Azərbaycan Respublikasının Prezidenti]] seçilmişdir.<ref name="ReferenceC">Naxçıvan ensiklopediyası. Bakı, Elm, 2002. səh. 140.</ref>

Heydər Əliyev 15 may 2001-ci il tarixli fərmanı ilə EA-ya Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası statusu vermiş, beləliklə bu nəhəng elm təşkilatının Azərbaycan xalqı qarşısındakı xidmətlərini və akademik elmin ölkənin inkişafının əsas təminatçılarından olduğu faktını bir daha yüksək səviyyədə təsdiqləmişdir.<ref name="ReferenceC" /> Heydər Əlyevin təşəbbüsü, bilavasitə rəhbərliyi ilə 2001-ci il noyabrın 9-109–10-da [[Dünya Azərbaycanlılarının I Qurultayı|Dünya Azərbaycanlılarının Bakıda keçirilən I qurultayı]] Azərbaycan diasporunun fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması və gücləndirilməsi sahəsində çox dəyərli tarixi qərarlar qəbul etmişdir.

#[["SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 50 illiyi" yubiley medalı]] — 1967 prezident HEYDER ELIYEV

#[[Lenin ordeni|5 dəfə Lenin ordeni]] (1971, 1973, 1976, 1979, 1983)<ref>Ирада Гусейнова. Гейдар Алиев — от политического руководителя к общенациональному лидеру. Баку, "Тахсил", 2005. стр. 67-6867–68.</ref>

"Heydər Əliyev" ordeni Azərbaycan xalqının ümummilli lideri, müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı və qurucusu Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqı və dövləti qarşısında müstəsna tarixi xidmətlərini nəzərə alaraq və onun xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə [[Azərbaycan Respublikası]]nın [[22 aprel]] 2005-ci il tarixli, 896-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsis edilmişdir.<ref>[http://www.anl.az/el/emb/H.Eliyev/senedler/22_aprel_2005.pdf "Heydər Əliyev" ordeninin təsis edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU]</ref>

* [http://www.knowbysight.info/1_SSSR/07797.asp Депутаты Верховного Совета СССР XI-го созыва 1984-19891984–1989]

* [http://lib.aliyevheritage.org/az/4554794.html Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin qaçqınlar və köçkünlər üçün hazırlanmış evlərə və müxtəlif təyinatlı obyektlərə baxdıqdan sonra söhbətindən — Keşlə yük stansiyası, 6 dekabr 1998 -ci il]