Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
|
|
||
|
Sətir 165:
==== ''“Azad xaç”'' tipli kilsələr ====
V-VI əsrlərdən etibarən Qafqaz Albaniyasında xaç-günbəz tipli kilsələrin inşasına başlanılır,<ref name="Керимов29">{{Harvnb|Керимов|2008|p=29}}</ref> VIII əsrdən etibarən isə bütün ölkə ərazisində xaç-günbəz tipli kilsələr peyda olunur.<ref name="Мамедова94"/> Bu tip kilsələr ümumi planda xaç formasına malik olmaqla, dörd küncündə yan otaqları yerləşdirilir, üzəri isə xaçın mərkəzində inşa edilən yüksək günbəzlə tamamlanırdı.<ref name="Мамедова94"/>
X əsrə kimi Qafqaz Albaniyası memarlığında xaç-günbəz tipinin müxtəlif variantlarına rast gəlinir.<ref name="Керимов29"/> Bunlardan bəziləri bazilikal tipin xüsusiyyətlərini də özündə əks etdirir. Məsələn, variantlardan birində günbəz dörd sütun üzərində, digərində isə dirəklər üzərində (xaçvari və ya kvadrat formalı) ucaldılırdı.<ref name="Керимов29"/> Dirəklər olan variantda daha çox həcmlilik, sütunlar olan varianda isə geniş/vahid fəza vurğulanırdı.<ref name="Керимов29"/>
Xaçın qollarının yarımsilindrik tağları günbəzi dörd tərəfdən əhatə edə bilər və bu zaman ortaya dörd dayaq üzərində inşa edilmiş günbəz formalı xaç-günbəz kilsəsi meydana çıxır; və ya yarımdairəvi tağlar günbəzi üç tərəfdən əhatə edə, dördüncü tərəfdə isə apsida ilə əvəz edilmiş ola bilər. Bu cür plana malik alban kilsələrinə nümunə kimi Zəyzid kilsəsini göstərmək olar.<ref name="Керимов29"/>
Başqa bir variantda dörd yarımslindrdən formalaşdırılan və mərkəzində günbəz yerləşdirilən xaç kubik fəzaya yerləşdirilir və bu zaman müstəqil dayanan yarımdayaqların və künc otaqlarının xarakterik olduğu xaç-günbəz formalı tikili meydana gəlir. Qafqaz Albaniyası memarlığında bu cür planlaşdırma həllini [[Yeddi kilsə monastır kompleksi|Yeddi kilsə kompleksinə]] daxil olan kilsələrdən birində müşahidə etmək mümkündür.<ref name="Керимов29"/>
== Alban memarlığında konstruksiya və dekorativ həll ==
| |||