Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
||
|
Sətir 117:
[[Paleohindilər]] Şimali Amerika materikinə ən az 12 min il əvvəl [[Amerikanın məskunlaşdırılması|Sibirdən köçmüşdülər]]{{sfn|Erlandson|Rick|Vellanoweth|2008|p=19}} və [[Şimali Amerikanın kolonizasiyası|Avropalıların kolonizasiyası]] XVI əsrdə başlamışdır. Birləşmiş Ştatlar [[ABŞ-ın şərq sahili|şərq sahili]] boyunca qurulan [[On üç koloniya|On üç Britaniya koloniyasından]] meydana gəldi. [[Böyük Britaniya Krallığı|Böyük Britaniya]] ilə koloniyalar arasında çoxsaylı mübahisələr 1775-1785-ci illərdə baş vermiş və müstəqillik ilə nəticələnmiş
[[ABŞ İstiqlal müharibəsi]]nə səbəb olmuşdur.<ref>Greene, Jack P., Pole, J.R., eds. (2008). ''A Companion to the American Revolution''. pp. 352–361.<br />{{cite book |author=Bender, Thomas |title=A Nation Among Nations: America's Place in World History |url=https://archive.org/details/nationamongnatio00bend |url-access=registration |year=2006 |publisher=Hill & Wang |location=New York |page=[https://archive.org/details/nationamongnatio00bend/page/61 61] |isbn=978-0-8090-7235-4}}<br />{{cite web |url=http://www.digitalhistory.uh.edu/era.cfm?eraid=4&smtid=1 |title=Overview of the Early National Period |author=<!-- Staff writer(s); no by-line. --> |date=2014 |website=Digital History |publisher=University of Houston |access-date=25 fevral 2015}}</ref> ABŞ XIX əsrin sonlarından başlayaraq Şimali Amerikada güclü şəkildə genişlənərək tədricən [[ABŞ ərazisinin təkamülü|yeni ərazilər əldə etdi]],<ref name="MD2007" /> [[Hindi müharibələri|yerli amerika qəbilələrini öldürdü və sürgün etdi]] və [[İttifaqa qəbul tarixinə görə ABŞ ştatlarının siyahısı|yeni ştatlar qəbul etdi]].<ref name="MD2007" /> 1848-ci ilə qədər ABŞ qitəni əhatə etdi.<ref name="MD2007">{{cite book |last=Carlisle |first=Rodney P. |first2=J. Geoffrey |last2=Golson |title=Manifest Destiny and the Expansion of America |series=Turning Points in History Series |url=https://books.google.com/books?id=ka6LxulZaEwC&vq=annexation&dq=territorial+expansion+United+States+%22manifest+destiny%22 |year=2007 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-85109-833-0 |page=238}}</ref> ABŞ-ın əksər
[[İspan-ABŞ müharibəsi]] və [[Birinci Dünya Müharibəsi]] ABŞ-ı dünya gücü kimi möhkəmləndirdi, [[İkinci dünya müharibəsi]] bu statusu təsdiqlədi. O, [[ABŞ-ın nüvə silahları|nüvə silahı hazırlayan ilk ölkə]] və ondan [[Hiroşima və Naqasakinin atom bombardmanı|müharibə şəraitində istifadə edən]] yeganə ölkə oldu. [[Soyuq müharibə]] illərində ABŞ və [[Sovet İttifaqı]], 1969-cu ildə [[Apollo 11|Apollo 11 missiyası]] ilə insanları ilk dəfə Aya endirən kosmik uçuş ilə başa çatan [[Kosmik yarış]]da rəqabət apardı. Soyuq müharibənin sona çatması və 1991-ci ildə [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının dağılması|Sovet İttifaqının dağılması]] ABŞ-ı dünyanın yeganə supergücü etdi.<ref>{{cite book |author1=Tony Judt |author2=Denis Lacorne |title=With Us Or Against Us: Studies in Global Anti-Americanism |url=https://books.google.com/books?id=nVDHAAAAQBAJ&pg=PA61 |year=2005 |publisher=Palgrave Macmillan |isbn=978-1-4039-8085-4 |page=61}}<br />{{cite book |author=Richard J. Samuels |title=Encyclopedia of United States National Security |url=https://books.google.com/books?id=K751AwAAQBAJ&pg=PT666 |year=2005 |publisher=Sage Publications |isbn=978-1-4522-6535-3 |page=666}}<br />{{cite book |author=Paul R. Pillar |title=Terrorism and U.S. Foreign Policy |url=https://archive.org/details/terrorismusforei00pill |url-access=registration |year= 2001 |publisher=Brookings Institution Press |isbn=978-0-8157-0004-3 |page=[https://archive.org/details/terrorismusforei00pill/page/57 57]}}<br />{{cite book |author=Gabe T. Wang |title=China and the Taiwan Issue: Impending War at Taiwan Strait |url=https://books.google.com/books?id=CbPJ7KZ9FvIC&pg=PA179 |year=2006 |publisher=University Press of America |isbn=978-0-7618-3434-2 |page=179}}<br />{{cite book |title=Understanding the "Victory Disease," From the Little Bighorn to Mogadishu and Beyond |url=https://books.google.com/books?id=qgdmiw4VUHsC&pg=PA1 |publisher=Diane Publishing |isbn=978-1-4289-1052-2 |page=1 |year=2004}}<br />{{cite book |author1=Akis Kalaitzidis |author2=Gregory W. Streich |title=U.S. Foreign Policy: A Documentary and Reference Guide |url=https://books.google.com/books?id=tzwYzL9KcwEC&pg=PA313 |year=2011 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-0-313-38375-5 |page=313}}</ref>
Sətir 144:
=== Yerli xalqlar və Kolumba qədərki dövr tarixi ===
{{Ətraflı|[[ABŞ-da yerli amerikalılar]] və [[Kolumba qədərki dövr]]}}
[[File:66000251-2CO.jpg|thumb|
Ümumiyyətlə qəbul olunmuşdur ki, [[Amerikanın məskunlaşması|Şimali Amerikanın ilk sakinləri]] [[Beringiya bərzəxi|Berinq torpaq körpüsü]] vasitəsi ilə [[Sibir]]dən köçmüş və ən azı 12 min il əvvəl gəlib çatmışdılar, baxmayaraq ki, artan sübutlar daha əvvəl gəlmələrini göstərir.{{sfn|Erlandson|Rick|Vellanoweth|2008|p=19}}{{sfn|Savage|2011|page= 55}}{{sfn|Haviland|Walrath|Prins|2013|page=219}} Torpaq körpüdən keçdikdən sonra Paleohindilər Sakit okean sahili boyunca cənuba doğru{{sfn|Fladmark|2017|pages=55–69}} və daxili buzsuz dəhliz vasitəsilə hərəkət etdilər.{{sfn|Meltzer|2009|page= 129}} E.ə. 11,000-ci illər ərəfəsində meydana çıxan [[Klovis mədəniyyəti]]nin əvvəlcə Amerikanın insan məskəninlaşmasının ilk dalğasını təmsil etdiyinə inanılırdı.{{sfn|Waters|Stafford|2007|pages=1122–1126}}{{sfn|Flannery|2015|pages=173–185}} Çox güman ki, bunlar Şimali Amerikaya üş böyük miqrasiya dalğasının ilkini təmsil edirlər.{{sfn|Gelo|2018|pagees=79-80}}
| |||