=== Etimologiya ===

{{Həmçinin bax|Arran|Azərbaycan (ekzonim)}}

 

 

 

=== Gerbi ===

XII əsrin birinci yarısında Gəncə bir neçə dəfə gürcü basqınlarına məruz qalmış, buna cavab olaraq Səlcuq ordusu [[Gürcüstan]]a güclə soxularaq oraları talan etmişdir. Gəncə Səlcuq türklərinə məğlub olana, yəni XI əsrə qədər [[Alban Həvari kilsəsi|Qafqaz Alban xristianlığının]] mərkəzi olmuşdur.<ref name=second/> 1139-cu ildə [[Gəncə zəlzələsi (1139)|zəlzələ]] nəticəsində V əsrdə yaranmış orjinal şəhər dağılmış və XII əsrdə əvvəlkindən bir az şərqdə yenidən tikilmişdir.<ref name=second/>

[[Şəkil:Azerbaijani Atabeks era vase from Ganja.JPG|thumb|left|170px|Eldənizlər dövrünə aid vaza, [[Qədim Gəncə]], [[Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi]].]]

 

Əsas karvan yollarının üzərində yerləşməsi bu şəhəri vacib ticarət mərkəzlərindən birinə çevirmiş, lakin [[1231]]-ci ildə [[Monqolların Azərbaycana II yürüşü]]ndə basqına məruz qalaraq yenidən dağıdılmışdı.<ref name=second/> Gəncənin Ağkənd ərazisində XIV əsrə aid tarixi karvansara [[Elxanilər dövləti|Elxanilər]] hökmdarı [[Əbu Səid Bahadur xan|Əbu Səid Bahadur]] tərəfindən inşa olunub.<ref>https://www.yenigence.com/?p=52333</ref> XV əsrdə Gəncə [[Qaraqoyunlu]] dövlətinin tərkibinə daxil edilmişdir.<ref name=second/>

Qaraqoyunlu hökmdarı Cahanşah ticarətin, sənətkarlığın, elmin və incəsənətin, mədəniyyətin inkişafı naminə böyük işlər görmüş bir hökmdardır. Onun hakimiyyəti illərində Naxçıvan, Gəncə və Təbriz kimi iri şəhərlər çiçəklənib tərəqqi etmişdi.<ref>http://www.anl.az/down/meqale/azadliq/2013/mart/298176.htm</ref> Qaraqoyunlu dövlətinin tərkibində olan Gəncə şəhəri Əmir Qaraman və varisləri tərəfindən idarə edilmişdir. [[Ağqoyunlular]] dövründə Gəncə bölgəsi [[Ziyadoğlular sülaləsi|Ziyadoğlu Qacar]] əmirlərinin idarçiliyində olmuşdur.<ref>http://www.tarix.gov.az/gence.php</ref>

 

 

[[1606]]-cı ildən [[1804]]-cü ildə [[Rusiya İmperiyası]]na birləşdiyi dövrə qədər Gəncə [[Qacarlar]], [[Əfşarlar (xanədanlıq)|Əfşarlar]], [[Zəndlər sülaləsi]]nin tərkibində xanlıq mərkəzi olmuşdur.<ref name=second/>

Gəncə Dövlət Filarmoniyasının binası 1985-ci ildə tikilmişdir. Filarmoniya Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyinin № 228-k [[27 avqust]] [[1990]]-cı il tarixli qərarı ilə yaradılmışdır. F. Əmirov adına Gəncə Dövlət Filarmoniyası 2017-ci ilin noyabr ayının 10-da inşa edilmiş binada fəaliyyət göstərir. [[Böyük Vətən Müharibəsi]] zamanı [[Fikrət Əmirov]] döyüşlərdən kantuziya ilə qayıtdığından onu işləmək üçün Gəncə Filarmoniyasına göndərirlər. 1946-1949-cu illərdə filarmoniyaya xalq artisti [[Məhəmməd Bürcəliyev]] rəhbərlik etmişdir.<ref name="filarmoniya"/> 1990-cı ildə Gəncə Dövlət Filarmoniyası yenidən yaradıldı.<ref name="filarmoniya"/> 1949-cu ildə Gəncə Dövlət Filarmoniyasına xitam verilir.<ref name="filarmoniya"/>

 

date=10 noyabr 2016|language=az|publisher=[https://az.trend.az/ az.trend.az]}}</ref> 10 noyabr 2017-ci ildə [[İlham Əliyev]]in iştirakı ilə filarmoniyanın yeni binasının açılış mərasimi keçirilib.<ref name="açılış">{{cite news|title=İlham Əliyev Gəncə Dövlət Filarmoniyasının yeni binasının açılışında iştirak edib|url=http://www.president.az/articles/25806|accessdate=21 iyun 2018|publisher=[http://www.president.az president.az]|language=az|date=10 noyabr 2017}}</ref> 15 fevral 2017-ci ildə Mədəniyyət və turizm naziri [[Əbülfəs Qarayev]]in əmri ilə əvvəllər [[Gəncə Musiqi Kolleci]]nin direktoru vəzifəsində çalışmış Gülçin Mirzəyeva Gəncə Dövlət Filarmoniyasına direktor təyin edilib.<ref name="apa">{{cite news|title=Gəncədə vəzifəli şəxslər rüşvət alarkən yaxalanıb|url=http://www.azadliq.az/xeber/125217/g%C9%99nc%C9%99d%C9%99-v%C9%99zif%C9%99li-s%C9%99xsl%C9%99r-rusv%C9%99t-alark%C9%99n-yaxalanib-nazir-2-gun-%C9%99vv%C9%99l-yuks%C9%99k-v%C9%99zif%C9%99-vermisdi-video/|accessdate=21 iyun 2018|agency=APA|publisher=[http://www.azadliq.az azadliq.az]|date=18 fevral 2017|language=az}}</ref> Filarmoniyanın binası Gəncənin [[Nizami rayonu]] ərazisində, [[Cavad xan küçəsi (Gəncə)|Cavad xan]] və Həsən bəy Zərdabi küçələrinin kəsişməsində, əvvəllər Bakı kinoteatrının yerləşdiyi ərazidə inşa edilib.<ref name="trend2"/> Klassisizm üslubunda inşa edilmiş altı mərtəbəli binada inzibati, məşq, qrim, rejissor, istirahət otaqları və bufet yaradılıb.<ref name="açılış2"/> Burada 1100 nəfərlik konsert, 300 yerlik iclas zalları, 10 loja və 1 vip loja var. Binanın üçüncü mərtəbəsinin eyvanında [[Üzeyir Hacıbəyov]]un, [[Fikrət Əmirov]]un, [[Qara Qarayev]]in, [[Niyazi]]nin və [[Arif Məlikov]]un heykəlləri qoyulub. Ərazidə açıq havada yaya konsert meydançası, baxış qülləsi, 500 avtomobil yeraltı dayanacaq və ümumi sahəsi 2 min kvadratmetr olan iki korpusdan ibarət ikimərtəbəli qalareya inşa edilib.<ref name="açılış2">{{cite news|title=İlham Əliyev Gəncə Dövlət Filarmoniyasının yeni binasının açılışında iştirak edib|url=http://www.president.az/articles/25806|accessdate=21 iyun 2018|publisher=[http://www.president.az president.az]|date=10 noyabr 2017|language=az}}</ref> 23 iyun 2017-ci ildə Mədəniyyət və turizm naziri [[Əbülfəs Qarayev]]in əmri ilə [[Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti]] [[Samir Cəfərov]] filarmoniyaya direktor təyin edilib.<ref>{{cite news|title=Gəncə Dövlət Filarmoniyasına yeni direktor təyin olunub|url=http://www.anl.az/down/meqale/respublika/2017/iyun/549140.htm|accessdate=21 iyun 2018|agency=AzərTac|publisher=[http://www.anl.az anl.az]|date=23 iyun 2017|language=az}}</ref>

 

[[Fikrət Əmirov|F.Əmirov]] adına Gəncə Dövlət Filarmoniyasının nəzdində Xalq Çalğı Alətləri orkestridə fəaliyyət göstərir. Xalq Çalğı Alətləri orkestrinın heyəti 43 nəfərdən ibarətdir. Orkestr tarixi bayramlar və əlamətdar günlərdə, yubileylərdə, şəhər günlərində çıxış edir.<ref name="ganja.mctgov.az"/> Filarmoniyada Kamera orkestri fəaliyyət göstərir. Kamera orkestrinin musiqi heyəti 32 nəfərdən ibarətdir. Repertuarında Azərbaycan bəstəkarları ilə yanaşı xarici bəstəkarlarda yer tutur.<ref name="ganja.mctgov.az"/>

 

 

=== Muzey və qalereyaları ===