Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
||
|
Sətir 73:
19-cu əsrin ortalarından etibarən italyan milliyətçiliyi ideyasının yüksəlişi ilə birlikdə xalqın xarici işğala qarşı inqilabi hisləri qalxdı. Əsrlər boyunca davam edən xarici ağalığına qarşı [[Risorcimento|italyan xalqının milli mübarizəsi]] 1861-ci ildə öz nəticəsini verdi və elə həmin ildə [[böyük güc]] kimi tanınan vahid [[İtaliya Krallığı]] yarandı.<ref>{{cite web |url=http://library.thinkquest.org/TQ0312582/unification.html |title=Unification of Italy |publisher=Library.thinkquest.org |date=4 aprel 2003 |accessdate=19 noyabr 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090307050237/http://library.thinkquest.org/TQ0312582/unification.html |archivedate=7 mart 2009}}</ref> 19-cu əsrin sonlarından 20-ci əsrin əvvəllərinə qədər ölkədə sürətli sənayeləşmə prosesi baş tutdu, lakin İtaliyanın cənubu bu prosesdən bir qədər kənarda qaldı.<ref name="allempires.com">{{cite web |url=http://www.allempires.com/article/index.php?q=italian_colonial |title=The Italian Colonial Empire |publisher=All Empires |accessdate=17 iyun 2012 |quote=At its peak, just before WWII, the Italian Empire comprehended the territories of present time Italy, Albania, Rhodes, Dodecanese, Libya, Ethiopia, Eritrea, the majority of Somalia and the little concession of Tientsin in China |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120224012449/http://www.allempires.com/article/index.php?q=italian_colonial |archivedate=24 fevral 2012}}</ref><ref>{{cite web |author=Jon Rynn |url=http://globalmakeover.com/sites/economicreconstruction.com/static/JonRynn/FirstChapterDissertation.pdf |title=WHAT IS A GREAT POWER? |date= |accessdate=15 mart 2017 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170428053310/http://globalmakeover.com/sites/economicreconstruction.com/static/JonRynn/FirstChapterDissertation.pdf |archivedate=28 aprel 2017 |website=economicreconstruction.com}}</ref> [[Birinci dünya müharibəsi]] ərzində "[[Böyük dördlük (Birinci dünya müharibəsi)|Böyük dördlük]]" tərəfdə olmasına baxmayaraq, müharibədən sonra ölkə iqtisadi böhran və sosial qarışıqlıq mərhələsinə daxil oldu ki, nəticədə 1922-ci ildə italyan faşizmi ölkədə hakimiyyəti ələ keçirdi. İkinci dünya müharibəsindəki hərbi məğlubiyyət iqtisadiyyatın çökməsinə və vətəndaş müharibəsinin başlamasına səbəb oldu. 1946-cı ildə monarxiyanın ləğv olunması nəticəsində demokratik respublika quruldu, yüksək iqtisadi inkişaf əldə olundu və İtaliya dünyanın ən çox inkişaf etmiş ölkələrindən birinə çevrildi.<ref name=qq>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/pdf/text.pdf |title=IMF Advanced Economies List. World Economic Outlook, April 2016, p. 148|url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160421023851/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/pdf/text.pdf |archivedate=21 aprel 2016}}</ref>
Bugün İtaliya mədəni və iqtisadi cəhətdən dünyanın ən çox inkişaf etmiş ölkələrindən biri hesab olunur<ref name=cia>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/appendix/appendix-b.html |title=Appendix B. International Organizations and Groups |work=World Factbook |author=CIA |year=2008 |accessdate=10 aprel 2008|url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080409033504/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/appendix/appendix-b.html |archivedate=9 aprel 2008}}</ref><ref name="wb">[http://data.worldbank.org/about/country-and-lending-groups#High_income Country and Lending Groups.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140702131322/http://data.worldbank.org/about/country-and-lending-groups |date=2 iyul 2014 }} World Bank. Retrieved 1 avqust 2016.</ref>, [[ÜDM]] reytinqinə görə dünyada səkkizinci<ref name="economist.com">[https://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf The Economist Intelligence Unit's quality-of-life index] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120802135752/http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf |date=2 avqust 2012 }}, Economist, 2005</ref>, [[Avropa İttifaqı]] ölkələri arasında üçüncü pillədədir, həmçinin mərkəzi bankında olan [[Qızıl ehtiyatı|qızıl ehtiyatı]]nın həcminə görə dünya ölkələri arasında üçüncü yerdə qərarlaşmışdır.<ref>{{cite web |url=http://www.photius.com/rankings/healthranks.html |title=The World Health Organization's ranking of the world's health systems |publisher=Photius.com |date= |accessdate=7 sentyabr 2015}}</ref> İnsanların orta ömür müddəti, yaşam keyfiyyəti, [[səhiyyə]] və [[təhsil]] sahələrində qabaqcıl mövqedədir. Ölkə regional və qlobal səviyyədə iqtisadi, hərbi, mədəni və diplomatik sahələrdə məsələlərin həllində önəmli rol oynayır və [[böyük güc]] hesab edilən ölkələrdən biridir.<ref name="Canada Among Nations">{{cite book |title=Canada Among Nations, 2004: Setting Priorities Straight |date=17 yanvar 2005 |publisher=McGill-Queen's Press – MQUP |isbn=978-0-7735-2836-9 |page=85 |url={{Google books|nTKBdY5HBeUC |page= |keywords=Canada%20Among%20Nations%2C%202004%3A%20Setting%20Priorities Straight |text= |plainurl=yes}}|accessdate=13 June 2016}} ("''The United States is the sole world's superpower. France, Italy, Germany and the United Kingdom are great powers''")</ref><ref name="Milena Sterio">{{cite book |last1=Sterio |first1=Milena |title=The right to self-determination under international law : "selfistans", secession and the rule of the great powers |date=2013 |publisher=Routledge |location=Milton Park, Abingdon, Oxon |isbn=978-0-415-66818-7 |page=xii (preface) |url=https://books.google.com/books?id=-QuI6n_OVMYC&printsec=frontcover&q=The%20Right%20to%20Self-determination%20Under%20International%20Law%3A%20%22selfistans%22%2C%20Secession%20and%20the%20Rule%20of%20the%20Great%20Powers |accessdate=13 iyun 2016}} ("''The great powers are super-sovereign states: an exclusive club of the most powerful states economically, militarily, politically and strategically. These states include veto-wielding members of the United Nations Security Council (United States, United Kingdom, France, China, and Russia), as well as economic powerhouses such as Germany, Italy and Japan.''")</ref> Ölkə [[Avropa İttifaqı]] da daxil olmaqla, [[BMT]], [[NATO]], [[İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı]], [[ATƏT]], [[Ümumdünya Ticarət Təşkilatı]], Böyük yeddilər, [[G20]], [[Avropa Şurası]], [[Şengen zonası]] və bir çox başqa beynəlxalq təşkilatların qurucu və ya aparıcı üzvüdür. Ölkə uzun müddət [[İtaliya incəsənəti|incəsənət]], musiqi, [[İtalyan ədəbiyyatı|ədəbiyyat]], fəlsəfə, elm və texnologiya, həmçinin dəb sahələrində qlobal mərkəz rolu oynamışdır.<ref>{{cite web |url=http://www.crvp.org/book/Series04/IV-5/chapter_vi.htm |title=The essence of Italian culture and the challenge of the global age |author=Michael Barone |date=2 sentyabr 2010 |publisher=Council for Research in Values and philosophy |accessdate=22 sentyabr 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120922063927/http://www.crvp.org/book/Series04/IV-5/chapter_vi.htm |archivedate=22 sentyabr 2012}}</ref> Öz mədəni zənginliyi ilə fərqlənən İtaliya [[Ümumdünya irsi]] siyahısında olan mədəni abidələrinin sayına görə də (55) ilk pillədədir və xarici turistlər tərəfindən ən çox ziyarət olunan beşinci ölkədir.
== Tarixi ==
Sətir 278 ⟶ 275:
* İtaliyalılar ən məşhur şirin deserti — [[tiramisu]] — XVII əsrdə yaradılmışdır. Məcazi mənada ''tira mi su'' sözləri “məni xoşbəxt edir” deməkdir.
* İtaliyalıların qəhvə növü Avropada çox məşhurdur. O, [[espresso]] adlanır. Bu sözün həqiqi mənası ''«bu anda, sizin üçün hazırlanmış»'' deməkdir.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}
== Mənbə ==
| |||