Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
|
||
|
Sətir 301:
Üsyançılar əvvəlcədən şəhərdə gizlin silah anbarları təşkil etdilər. Yerli sakinlərdən təşkil edilmiş silahlı dəstələr ətraf kəndlərə çəkildilər. Hərbi qarnizonun rəhbəri general-mayor [[Cavad bəy Şıxlinski]] və Gəncə Piyada alayının komandiri, polkovnik [[Cahangir bəy Kazımbəyli]]nin rəhbərliyi ilə bir qrup hərbiçi üsyanın operativ planını tərtib etdilər. Gəncənin keçmiş komendantı, general mayor [[Məhəmməd Mirzə Qacar]]a şəhərin ətrafında müdafiə istehkamlarını qurmaq tapşırılmışdı. Cahangir bəyin xatirələrinə görə üsyanın rəhbərləri gözlənilməz hücum faktorundan istifadə edərək tezliklə qırmızı qvardiyaçıları tərkisilah edib Qarabağda ermənilərlə döyüşən Azərbaycan ordu hissələri ilə və gürcü ordusu ilə birləşib ölkəni azad etməyi planlaşdırırdılar.<ref>{{harvnb|Darabadi|2013|p=270-271}}</ref>
Ağdam və Tərtərdə komandiri polkovnik Tokayev <ref>{{harvnb|Darabadi|2013|p=270-271}}</ref> olan III Şəki süvari alayı yerləşirdi. Şəki süvari alayının əsgərləri ilə eyni yerdə yerləşən [[XI Qızıl Ordu|XI Qırmızı Ordu]]nun 282-ci alayı arasında Gəncə üsyanından bir qədər əvvəl münaqişə baş vermişdi. Qırmızı ordu əsgərlərinin Şəki süvari alayının atlarını qaçırmaq cəhdlərinə Azərbaycan hissələri tərəfindən atəşlə cavab verilmiş və bu da münaqişəyə səbəb olmuşdur. Nəticədə 21 may tarixində III Şəki süvari alayının Tərtərdə yerləşən hissələri və yerli əhali üsyana qalxdılar. Sovet mənbələrinə əsasən üsyan vaxtı qırmızı ordu qüvvələrinin 80 nəfəri o cümlədən də alay komandiri Naumov üsyançılar tərəfindən öldürülür.<ref>{{harvnb|Süleymanov|2018|p=77-78}}</ref> Lakin qırmızı ordu əsgərlərinin çoxluğu və Tərtərə gəlmiş ASSR Hərbi Dəniz İşləri üzrə xalq komissarı Çingiz İldırımın və ASSR Xalq Maarif komissarı Dadaş Bünyadzadənin yeni hökumətə qarşı dözümlü olmaqla bağlı çağırışları üsyanın sakitləşməyinə səbəb oldu.<ref>{{harvnb|AXC Ensiklopediyası II|2005|p=401}}</ref> Gəncə üsyanının təşkilatçıları III Şəki süvari alayının köməyinə arxalanaraq Ağdam və Tərtər rayonlarına alay komandiri ilə görüşüb gələcək üsyandan xəbər vermək üçün iki zabit göndərdilər. Gürcü ordusu ilə əlaqə qurmaq üçün isə Gürcüstana Eristov, Sumbatov və [[İsrafil İsrafilov (hərbçi)|İsrafil bəy Yadigarov]] göndərildilər.<ref>{{harvnb|Süleymanov|2018|p=80-81}}</ref>
Çayxanalarda və yerli kazarmalarda söz söhbət gəzirdi ki, xristianlara yeni Qırmızı Ordu geyiminin veriləcək ancaq müsəlmanlara verilməyəcək.<ref>{{harvnb|Baberovski|2010|p=258}}</ref> İnsanlar arasında yayılan "Ruslar yenə müsəlmanların üzərində öz hakimiyyətlərini bərpa etmək istəyirlər" kimi fikirlər də üsyana zəmin yaradırdı. <ref>{{harvnb|Bezuqolnıy|2007|p=116-117}}</ref>
| |||