Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 305:
 
== Təhmasibin yürüşü ==
Təhmasibin[[II Təhmasib|Təhmasib]]in yürüşü Qafqazdakı[[Qafqaz]]dakı [[Osmanlı]] hakimiyyətinə son qoymağı planlayırdı. Bu yürüş başlayan zaman Nadir Xorasana[[Xorasan]]a yürüş etmişdi, bundan istifadə edən Təhmasib ordu arasındakı azalan nüfuzunu bərpa etmək üçün yürüşə başladı. Lakin [[Qafqaz]] yürüşü [[Səfəvi]] ordusu, sülaləsi və [[II TəhmasibinTəhmasib]]in özü üçün fəlakətlə sonlandı. Nadir Abdali əfqanlarının qaldırdığı üsyana və Xorasannı paytaxtı Məşhədi[[Məşhəd]]i mühasirəyə almasından sonra əvvəlcədən planladığı [[Qafqaz]] yürüşünü yarımcıq saxlamış və şərqə yürüşə getmişdi. O, 1731-ci ilin qışını imperiyanın şimalında orduya yeni döyüşçülər toplamaq və onlara təlim keçməklə məşğul olduqdan sonra imperiyanın şərq sərhədlərini təhlükəsiz vəziyyətə gətirmək üçün yürüşə başladı. Səfəvi taxtına Nadir tərəfindən yenicə oturdulan [[II Təhmasib|Təhmasib]] öz saray adamları tərəfindən meydanlara qatılmağa inandırıldı. Aksvörti və bir çox digər tarixçilər iddia edir ki, Təhmasibin bu yürüşə çıxmasının əsas səbəbi onun bir çox uğurlar qazanan baş komandanına qısqanclıq hissi bəsləməsi xüsusi rol oynamışdır. Həmçinin ortada onu buna təşviq edən saray əyanlarının rolunu da sübut bir çox faktlar vardır.<ref>{{harvnb|Yeddi cilddə III cild|2007|p=344}}</ref>
 
=== Yürüş və İrəvanın mühasirəsi ===
Bu zaman [[İstanbul]]da Patron Xəlilin başçılığı ilə çevriliş olmuşdu. Qiyamçılar hakimiyyətə I Mahmudu gətirmişdilər. Sultan I Mahmud yarı venesiyalı olan dövlət xadimini şərq ordularının komandanı təyin etdi. O, Təhmasibə qarşı döyüşməli idi. Qafqazda öz imperiyasının hakimiyyətini bərpa etməyə çalışan Təhmasib öz əcdadları kimi Gürcüstanda[[Gürcüstan]]da, Dağıstanda[[Dağıstan]]da, [[Qərbi AzərbaycandaAzərbaycan]]da hökmranlıq etməyi planlayırdı. O, [[İrəvan]] yaxınlığında 18.000 qoşunla Osmanlı ordusunu məğlub etdi.<ref>{{harvnb|Yeddi cilddə III cild|2007|p=346}}</ref>
 
Həkimoğlu xan Təhmasibin [[İrəvan]]ı mühasirəyə almasına dərhal reaksiya verdi. O, Təhmasibin özünün maddi-texniki təminat yollarını cənub istiqamətində qorumaq üçün heç bir tədbir görmədiyini öyrəndikdən sonra bu yolları kəsdi və Təhmasibi Təbrizə[[Təbriz]]ə geri dönməyə məcbur etdi.
 
Əhməd paşanın Kirmanşah və Həmədanı[[Həmədan]]ı ələ keçirmək üçün qərbi İrana[[İran]]a daxil olması xəbərini eşitdikdən sonra Təhmasib çətin vəziyyətə düşdü. Səfəvi və osmanlı ordusu üz-üzə gəldikcə Əhməd paşa və Təhmasib arasında xeyli məktublaşma oldu. Səfəvi ordusu əsasən gənc, təcrübəsiz döyüşçülərdən toplanmışdı, çünki təcrübəli döyüşçülər Nadirin komandanlığı altında şərq yürüşündə iştirak edirdilər. Həmçinin, onun ordusu ənənəvi — sağ, sol və mərkəz qruplaşması ilə təşkil edilmişdi.<ref>{{harvnb|Lockhart|2004|p=170}}</ref>
 
[[Səfəvi]] ordusunun tüfəngçiləri bu döyüşdə təcrübəsizlik etdilər. Ordunun cinahlarının öz rəqiblərinə üstün gəlməsinə baxmayaraq, mərkəzdə uduzdular və yeniçərilərin hücumlarına davam gətirə bilmədilər. Səfəvilərin[[Səfəvilər]]in mərkəz qrupu geri çəkildikdən sonra Osmanlı qüvvələri öz cinahlarına kömək etdilər. Təbriz Həkimoğlu xan tərəfindən tutuldu. Əhməd paşa isə Həmədanı ələ keçirdi.<ref>{{harvnb|Lockhart|2004|p=172}}</ref>
 
Təhmasib Qafqazda[[Qafqaz]]da Osmanlı suverenliyini tanıyan sülh müqaviləsini imzalamağa məcbur edildi. Bu müqaviləyə görə Qafqaz Osmanlıya verildi, bunun qarşılığında isə Osmanlı imperiyası [[Təbriz]], [[Həmədan]]Kirmanşahı[[Kirmanşah]]ı Səfəvilərə geri qaytardı. Öz sülaləsinin ən alçaldıcı müqavilələrindən birini imzalayan Təhmasib tələsik İsfahana[[İsfahan]]a qayıtdı və özünün dəbdəbəli, eyş-işrətli həyatını yaşamağa davam etdi.<ref>{{harvnb|Əliyarlı|1996|p=490}}</ref>
 
Şahın qərb sərhədlərində məğlub olduğunu eşidən Nadir özünün şərqdəki yürüşünü yarımcıq saxlayıb qəzəbli formada paytaxta qayıtdı. Təhmasibin osmanlılara məğlub olması. Nadirin son dövrlərdə qazandığı uğurları risk altına salması Nadirə Təhmasibi taxtdan salmaq üçün haqq qazandırdı. [[Nadir şah Əfşar|Nadir]] 1732-ci ildə II Təhmasibi taxtdan saldı və onun yerinə keçmiş şahın körpə oğlu Abbas Mirzəni əyləşdirdi.<ref>{{kitab3
| müəllif = R.İ.Dadaşova
| başlıq = Səfəvilərin son dövrü (ingilisdilli tarixşünaslıqda)

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023