Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 280:
[[File:KermanshahNature1.jpg|thumb|200px|Qərbi İranda yerləşən [[Kirmanşah ostanı|Kirmanşah]] əyaləti.]]
 
Nadirin [[Osmanlılar]] üzərinə birinci yürüşü onun fatehlik qabiliyyətinin daha güclü ordu üzərində sübutu oldu. Yürüş nəticəsində qazanılmış böyük uğur sonradan Şah II Təhmasib təərfindən heçə endirildi. [[II Təhmasib|Təhmasib]] Nadirin yoxluğunda öz şəxsi nüfuzunu qaldırmaq üçün ordunun komandanlığını öz üzərinə götürdü və məğlub oldu. Nadir qəzəbli formada yürüşdə olduğu Xorasandan geri döndü və II Təhmasibi hakimiyyətdən saldı və onun körpə oğlu Abbas Mirzəni [[III Şah Abbas]] adı ilə taxta çıxardı.<ref>{{harvnb|Lockhart|2004|p=140}}</ref>
 
=== Osmanlı işğalı ===
Osmanlı imperiyası [[Səfəvi imperiyasınınimperiyası]]nın qərbinə 1720-ci illərdə daxil olmuşdu. Bu dövrdə Gilzay əfqanlarından olan [[Mir Mahmud Hotaki|I Mahmud Hotaki]] Səfəvi dövlətinə qarşı üsyan qaldırmışdı. Gülnabad yaxınlığında gözlənilmədən qələbə qazanan əfqanlar imperiyanın paytaxtını mühasirəyə aldılar. 6 ay davam edən və böyük səfalətlərlə müşahidə olunan mühasirədən sonra şəhər əfqanlar tərəfindən ələ keçirildi. Mühasirə zamanı şəhərin əhalisi arasından xeyli sayda insan aclıqdan və xəstəliklərdən həyatlarını itirdilər. Səfəvilərin taxtdan salınmasının yaratdığı xaos fonunda Osmanlı imperiyası və Rusiya çarlığı hərəkətə keçdilər. Onlar Səfəi[[Səfəvi]] torpaqlarından ən azı bir hissəni özlərinə ilhaq etməyi planlayırdılar. [[Osmanlı imperiyası]] qərbi İranı ələ keçirdi və Qafqazı Rusiya ilə öz arasında bölüşdürdü.
 
Paytaxtda cəmləşən əfqanlar saray çevrilişi etdilər və Mahmud Hotakini daha bacarıqlı olaraq qəbul edilən əmisi oğlu Əşrəflə dəyişdirdilər. Əşrəf Osmanlı yürüşünü dayandırmaq üçün yürüşə çıxdı və gözlənilməz olsa da, bir neçə qələbə qazandı. Lakin diplomatik uzlaşma tapmaq mümkün oldu. Əşrəf özünün Osmanlı tərəfindən imperiyanın qanuni şahı kimi tanınması qarşılığında Osmanlının[[Osmanlı]]nın yeni tutduğu əraziləri [[Osmanlı]] torpağı kimi qəbul edəcəyini bildirdi.<ref>{{harvnb|Lockhart|2004|p=145}}</ref>
 
Nadirlə Əşrəf döyüşməyə başladığı zamandan [[Osmanlı imperiyası]] bu münaqişədə Əşrəfi dəstəklədi. Çünki Əşrəf Osmanlı imperiyasının qərbi İran və Qafqazda ələ keçirdiyi əraziləri tanımışdı. Osmanlıların güclü dəstəyinə baxmayaraq, Əşrəf Nadirə[[Nadir şah Əfşar|Nadir]]ə qarşı çıxdığı bütün döyüşlərdə məğlub oldu və paytaxt Nadir tərəfindən azad edildi və [[II Təhmasib]] nominal olaraq taxta əyləşdirildi. Osmanlıların qorxduğu şey reallaşmışdı, Nadir indi də imperiyanın itirdiyi qərb torpaqlarını azad etmək üçün yürüşə hazırlaşırdı. Lakin Osmanlılar bu əraziləri demək olar ki, 10 il idi ki ələ keçirmişdilər və Nadirin yürüşə qarşı yaxşı hazırlaşmışdılar.
 
=== Nadirin Nahəvəndə yürüşü ===
1730-cu ilin 9 martında [[Səfəvi]] ordusu Şiraza daxil oldu və [[Novruz bayramınıbayramı]]nı burada qeyd etdi. Bayramdan sonra Nadir sürətli formada Osmanlı ordusu üzərinə yürüşə çıxdı. Çox sürətli formada ordusunu Luristandan Nahavəndə salan Nadir xan Osmanlı ordusunu qəfil yaxaladı və ilk toqquşmadan sonra Osmanlı ordusu Həmədana doğru geri çəkildi. İlk hücumun həyəcannıdan qurtulan [[Osmanlı ordusu]] burada Nadirin hücumunu dəf etmək üçün yenidən qruplaşmağa başladı. Onlar Malayer vadisindəki döyüşdə Nadirin Həmədana olan hücumuna son qoyacaqlarını düşünürdülər.<ref>{{harvnb|Qüddusi|1999|p=105}}</ref>
 
=== Malayer vadisi döyüşü ===
[[File:Valley battle 001.jpg|200px|thumb|Malayer vadisi döyüşünün hərbi diaqramı.|alt=|left]]
 
Osmanlı imperiyası [[Səfəvi]] ordusunun qarşısına əvvəl qarşılaşdığı ordulardan tamamilə fərqli ordu çıxarmışdı. Nadir əfqan və digər tayfalardan olan rəqiblərinin ordusu heç vaxt müasir odlu silahlarla və piyada qoşun növləri ilə dəstəklənmirdi. Belə döyüşlərdən yeganə istisna [[Murçexort döyüşüdürdöyüşü]]dür.<ref>{{harvnb|Qüddusi|1999|p=106}}</ref>
 
Nadir indi öz ordu quruluşuna bənzər nizami qoşun növü ilə qarşı-qarşıya idi. [[Osmanlılar]] vadi boyunca axan çaya paralel olaraq düzülmüşdü. Nadir isə öz ordusunu 3 hissəyə bölmüşdü və özü mərkəzdəki qoşuna komandanlıq edirdi. İki ordu bir-birinin atış məsafəsinə daxil olduqdan sonra bütün qoşun xətti boyunca yaylım atəşi açıldı. Toplardan və tüfənglərdən açılan atəşdn sonra döyüş meydanı tüstüyə büründü və iki ordu bir-birini görə bilmədi. Bu zaman Nadir sağ cinahını gücləndirməyə və böyük risk aldı. Nadir qəflətən öz sağ cinahına tüstü dumanının içindən düşmənə hücum etmək əmri verdi. Osmanlı ordusu bu hücumu tüstüyə görə görə bilmirdilər. Qəflətən hücum edən [[Səfəvi]] ordusunu görən osmanlılar çaşqınlığa uğradılar. Hücum 3-4 saat davam etdə və osmanlılar öz sol cinahlarını qurtarmaq üçün uğursuz cəhdlər etdilər. [[Osmanlı]] sol cinahı tədricən çokdü. Ordunun bayraqdarının öldürülməsi döyüşçülərin həvsədən düşməsinə və qaçmağa başlamasına səbəb oldu. Səfəvi süvariləri qaçan ordunu təqib etməyə başladı. Nadirin qoşunları üçün Həmədana[[Həmədan]]a gedən yol açılmış oldu.<ref>{{harvnb|Qüddusi|1999|p=107}}</ref>
[[File:Hamadan 2 by Eugène Flandin.jpg|200px|thumb|Malayer vadisindən [[Həmədan]]a açılan yol.|alt=]]
 
=== Şimala doğru ===
Həmədanı 10.000 əsir edilmiş [[Səfəvi]] döyüşçüsü ilə birikdə azad edən Nadir bunun ardınca Kirmanşahı[[Kirmanşah]]ı da osmanlılardan geri aldı. Bununla da qərbi İranın[[İran]]ın əksər bölgəsində osmanlı hakimiyyətinə son qoyuldu. Yeni qüvvələrlə gücləndirilmiş ordusu ilə Azərbaycana yürüş edən Nadir avqustun 12-də köməyə göndərilmiş Osmanlı ordusunu da məğlub edərək şəhəri geri aldı. [[Osmanlı]] əsirlərinə qarşı mərhəmətli davranan Nadir paşaların bir çoxunu azad edərək sülh təklifi ilə birlikdə İstanbula[[İstanbul]]a göndərdi. İldırım sürətli əməliyyat ilə o, imperiyanın qərb sərhədlərini demək olar ki, bərpa etdi.<ref>{{harvnb|Lockhart|2004|p=160}}</ref>
 
== Təhmasibin yürüşü ==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023