Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
|
k parametr düzəlişləri using AWB
|
||
Sətir 1:
{{Dağ sistemi
|Adı =
|Yerli adı =
|Şəkil = Carpathians-satellite.jpg
|
|Ən yüksək nöqtəsi = 2655 m
|Mütləq hündürlüyü = 2655
|
|Ölkə = Slovakiya
|Ölkə 1 = Macarıstan
|Sahəsi =
|Ölkə 2 = Polşa
|Əsas silsiləsi =
|Ölkə 3 = Ukrayna
|Yaranma dövrü =
|Ölkə 4 = Rumıniya
|Süxurları =
|Ölkə 5 = Serbiya
|Ölkə 6 = Avstriya
|Uzunluğu = 1500
|Eni =
|Sahəsi =
|Əsas silsiləsi =
|Yaranma dövrü =
|Süxurları =
|Yer xəritəsi =
|Yer xəritəsi 1 =
|Vikianbar =
}}
Sətir 17 ⟶ 27:
== Geologiyası ==
Karpat dağları [[Alp dağları]]nın şərqə davamı hesab edilir. Bu dağlar [[Dunay]]ın sol sahilində yerləşən Kiçik Karpatlarla başlayaraq, Şərqi Serbiya dağlarına qədər, oraq formasında, təxminən 1300
Karpat dağlarında [[Dördüncü dövr buzlaşmaları|dördüncü dövr buzlaşması]] Alplara nisbətən çox zəif inkişaf etməklə, yerli xüsusiyyət daşımışdır. Hazırda Karpat dağlarında buzlaqlar yoxdur. Qədim buzlaşma ilə əlaqədar olan relyef formalarına onun ən yüksək hissələri olan yüksək Tatra və Transilvaniya Alplarında rast gəlinir. Alp dağlarından fərqli olaraq, Karpat dağlarında kristallik və metomorflaşmış süxurlardan əmələ gəlmiş mərkəzi ox silsiləsi bir-birindən dərin çay dərələri vasitəsi ilə təcrid edilmiş adalar şəklindədir. Buna müvafiq olaraq [[mezozoy]] erasının əhəngdaşlarından ibarət olan zona bir neçə yerdə kəsilmişdir. Dağların yüksək hissələrindən yuyulub gətirilmiş və fliş çöküntülərindən ibarət olan zona Alp dağlarında olduğu kimi Karpatları da fasiləsiz olaraq kənardan hər yerdə haşiyələyir.
== Relyefi ==
Relyefin xüsusiyyətinə görə Karpat dağlarını üç rayona: Qərbi Karpatlar, [[Şərqi Karpatlar]] və [[Cənubi Karpatlar]]a (Transilvaniya Alpları) ayırırlar. Vyana çökməsi rayonunda Kiçik Karpat dağından başlayan Qərbi Karpatlar, şərqdə [[Poprad çayı]]nın dərəsinə qədər təxminən 380
Şimal-qərbdən cənub-şərqə doğru uzanmış olan Şərqi Karpatlar Poprad çayı ilə Praxova çayları arasındakı sahəni tutur. Kristallik süxurlardan əmələ gəlmiş mərkəzi ox silsiləsi Şərqi Karpatlarda o qədər də aydın seçilmir. Dağların daxili (qərb) yamaclarında fliş və vulkan çöküntülərindən ibarət olan dağ sıraları geniş sahəni tutur. Şərqi Karpatların nisbətən ensiz və alçaq hissəsinə meşəli və ya Ukrayna Karpatları da deyilir. Burada dağların şimal-şərq yamacında Qərbi Beskidlərə paralel uzanmış və fliş çöküntülərindən əmələ gəlmiş Şərqi Beskidlər yerləşir. Ukrayna Karpatlarının cənub-qərb yamacları [[Tisa çayı
Şərqi Karpatların cənub hissəsi [[Rumıniya]] Karpatları adlanır. Rumıniya Karpatlarının şərq yamaclarında Şərqi Beskidlərin cənuba davamı olan Moldaviya Karpatları yerləşir. Əsasən fliş çöküntülərindən təşkil olunmuş və
== İqlimi ==
Karpat dağları [[Qərbi Avropa]]nın şərqə tərəf daha çox irəliyə çıxmış fızıki coğrafi sahəsi olduğundan, buranın iqlimində kontinentallıq əlamətləri aydın nəzərə çarpır. Qərbdən gələn mülayim və rütubətli hava kütlələri öz yağıntılarının çoxunu Alp dağlarına verdiyi üçün Karpat dağlarına gəlib çatana qədər çox dəyişikləri uğrayır. Şərqi Avropa düzənliyində yaranan mülayim kontinental hava kütlələri isə heç bir maneəyə rast gəlmədən Karpat dağlarına gəlib çatır. Lakin Karpat dağlarının hündür olması onun qonşu sahələrə nisbətən daha çox yağıntı almasına şərait yaradır. Burada ayrı-ayrı dağ silsilələrinə il ərzində
Karpat dağlarında yağıntının şimaldan cənuba və qərbdən şərqə azalması qeyd edilir. Nisbətən şimalda yerləşən Qərbi Karpatlara il ərzində
== Torpaqları ==
Sətir 39 ⟶ 49:
== Flora ==
Podzol və boz meşə torpaqları geniş yayılmışdır. Qarışıq meşələr zonasında dağ podzol torpaqlarına, enliyarpaqlı meşələr zonasında isə boz meşə torpaqlarına rast gəlinir. Dağarası çökəkliklər tünd qara rəngli çox məhsuldar torpaqların yayılması ilə səciyyələnir. Karpat dağları Qərbi Avropada meşələrin geniş yayıldığı sahələrdən biridir. Alp dağlarında olduğu kimi, burada da bitki örtüyü şaquli zonallığa uyğun inkişaf etmişdir. Lakin burada ayrı-ayrı qurşaqların yüksəkliyi Alp dağlarından fərqlidir. Hündürlükdən asılı olaraq Karpat dağlarında bir neçə landşaft qurşağı ayrılır. Birinci landşaft qurşağı
Dağ meşələri qurşağını 2200 m hündürlükdə olan sahələri əhatə edən subalp çəmənlikləri qurşağı əvəz edir. Bu qurşağın bəzi yerlərində çəmənliklərlə yanaşı alçaqboylu dağ şamı meşələrindən ibarət kolluqlar və rododendron inkişaf etmişdir. Yüksək Tatrada bu növ kolluqlara 2000 m-ə qədər yüksəklikdə rast gəlmək olar. Ümumiyyətlə, subalp çəmənləri landşaft qurşağı, mal-qaranın yay otlağı olub, daha böyük əhəmiyyətə malikdir. Karpat dağlarında Alp çəmənliklərindən ibarət, dördüncü landşaft qurşağı, 2200 m-dən yüksək hissələri əhatə etməklə, az sahəni tutur. Adətən çoxillik ot bitkilərinin geniş yayıldığı bu landşaft qurşağına, Transilvaniya Alplarında və yüksək Tatrada rast gəlmək olar.
|