Təqribən 12 min il bundan əvvəl [[Üst Paleolit]] dövrü '''[https://azcgp.home.blog Mezolit dövrü]''' ilə əvəz olunmuşdur. Bu dövrdə buzlaqların əriməsi və havalannhavaların istiləşməsi iqlimin dəyişməsinə, insanların məişətində və təsərrüfatında müəyyən dəyişikliklərin yaranmasına səbəb olmuşdur. Kontinentin [https://azcgp.home.blog Avropa hissəsində buzlaqların əriməsi] Cənubi Qafqaz və Azərbaycanda da iqlimə müəyyən təsir etmişdir. Azərbaycanda Mezolit dövrü başlıca olaraq Qobustan abidələri əsasında öyrənilmişdir. Bakı şəhərindən 60 km aralıda yerləşən Böyükdaş. Kiçikdaş və Cingirdaş daşlarının ətəklərinə iri əhəngdaşı parçalan səpələnmişdir. Daşdan qoparaq aşağıya doŞrudoğru sürüşən daş yığınlarının arasında bəzən qayaaltı sığına çaqlarasığınacaqlara rastlanır. Da ŞinDaşın ətəyinə səpələnmiş bu əhəngdaşı parçalarının üzərində və sığınacaqların divarlarında xeyli rəsmlər çəkilmişdir. Böyükdaş dağındakı qayaaltı sığınacaqlarda aparılan qazıntılar zamanı müəyyən olmuşdur ki, buradakı təsvirlər Neolit və Mezolit dövrünün sonuna aid maddi-mədəniyyət qalıqları ilə örtülmüşdür. Qobustan təsvirlərinin ən qədimləri daş üzərində qazılmış, əlində ox və kaman tutan, bəzən isə əl-ələ tutaraq rəqs edən vəziyyətdə təs'vir olunan siluet insan təsvirləri və vəhşi öküzlərin kontur qravüralanndan ibarətdir. Araşdırmalar Qobustan təsvirlərində qədim insanların totem və ovsunla bağlı ideoloji təsəvvürlərinin əks olunduğunu təsdiq edir. Bu təsvirlərdə qədim insanların həyat tərzi və məşğuliyyəti aydın şəkildə əks olunmuşdur.

Qobustanda [https://azcgp.home.blog Firuz düşərgəsindədüşərgəsi]ndə aparılan tədqiqatlar zamanı aşkar olunan qəbir abidələri xüsusilə maraqlıdır. Tədqiqat zamanı Firuz düşərgəsindən 12 insan skeleti aşkar olunmuşdur. Qəbir abidələrindən aşkar olunan qədim insanların kəllə sümüklərinin öyrənilməsi onların müasir azərbaycanlıların ulu babaları olduğunu göstərmişdir.