|
.
== Əlifbası ==
[[Şəkil:South Azeri Turks (in Iran) uses the Arabic script.jpg|thumb|right|200px|Azərbaycan türkcəsi – [[Ərəb əlifbası]] ilə yazılmış şeir kitabı ([[Mirzə Məhəmməd Tağı Qumri]] [[1819]]-[[1891]])]]
Türk yazı tarixi [[uyğurlar]]ın əlifbasıyla başlasa da, Azərbaycan türkçəsinin yazılmasına [[ərəb əlifbası]]nın bir variantı ilə başlanıb. [[Səlcuqlar|Səlcuq]] və [[Osmanlılar|osmanlı türkləri]] X (10-cu) əsrdən başlayaraq ərəb qrafikalı əlifbanı əsas tutmuş və bu əlifba ilə çoxlu dəyərli əsərlər yaratmışlar. Ərəb əlifbası türk dilləri üçün mükəmməl əlifba olmasa da, təxminən XX (20) əsrin əvvəllərinə qədər bu əlifbadan Azərbaycanda geniş istifadə olunub və bu əlifbayla Azərbaycan tarixinin, ədəbiyyatının qiymətli əsərləri qələmə alınıb.
[[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] elan olunduqdan sonra [[1919]]-cu ildə [[Xudadad bəy Məlikaslanov]]un rəhbərliyi ilə [[latın əlifbası]]na keçmək üçün komissiya yaradılır. Komissiyanın hazırladığı tədbirlər planını parlament təsdiq edir. [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]] süqut etdiyindən bu məsələni həyata keçirmək mümkün olmur.
[[1929]]-cu ilə kimi ərəb qrafikalı əlifbadan istifadə olunsa da Azərbaycan Respublikası ərazisində [[1929]]-[[1939]]-cu illərdə latın qrafikalı əlifbadan, [[1939]]-[[1991]]-ci illərdə isə kiril əlifbasından istifadə olunub. [[1991]]-ci ildən başlayaraq tədricən yenidən latın əlifbasına keçilib. [[Cənubi Azərbaycan]]da yaşayan Azərbaycan türkləri isə ərəb əlifbasından istifadə edirlər.
[[Azərbaycan Respublikası]]nın [[dövlət dili]] olan Azərbaycan dilinin əlifbası [[latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası]]dır.<ref>Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında Azərbaycan Respublikasinin Qanunu [http://economy.gov.az/~economy/index.php?option=com_content&view=article&id=1600 Dövlət dilinin əlifbası. Maddə 14]</ref>
{{Azərbaycan Ərəb əlifbası}}
=== Azərbaycan dilində əlifba dəyişikləri və qarşılıqları ===
{|border=1 cellpadding=2 cellspacing=1 align=left
|-
! width="20%"|Ərəb <br /> Cənubi Azərbaycanda (1929-cu ilə qədər həm də Şimali Azərbaycanda)
! width="20%"|Latın <br /> (1929–1939) <br /> Şimali Azərbaycanda
! width="20%"|Kiril <br /> (1939–1991) <br /> Şimali Azərbaycanda
! width="20%"|Latın <br /> (1992-h.h.) <br /> Şimali Azərbaycanda
|-
| '''ا''','''آ''' || A a || А а || '''A a'''
|-
| '''ﺏ''' || B b || Б б || '''B b'''
|-
| '''ﺝ''' || C c || Ҹ ҹ || '''C c'''
|-
| '''چ''' || Ç ç || Ч ч || '''Ç ç'''
|-
|''' ﺩ''' || D d || Д д || '''D d'''
|-
| '''ائ،ئ''' || E e || Е е || '''E e '''
|-
|''' ﻉ''' ,(کسره)|| Ə ə || Ә ә || '''Ə ə'''
|-
| '''ﻑ''' || F f || Ф ф || '''F f'''
|-
| '''گ''' || G g || Ҝ ҝ || '''G g'''
|-
| '''ﻍ''' || |Ƣ ƣ || Ғ ғ || '''Ğ ğ'''
|-
| '''ﺡ''','''ﻩ''' || H h || Һ һ || '''H h'''
|-
| '''ﺥ''' || X x || Х х || '''X x'''
|-
| '''ی''' || Ь ь || Ы ы || '''I ı'''
|-
| '''ی''' || I i || И и || '''İ i'''
|-
| '''ژ''' || Ƶ ƶ || Ж ж || '''J j'''
|-
| '''ﻙ''' || K k || К к || '''K k'''
|-
| '''ﻕ''' || Q q || Г г || '''Q q'''
|-
| '''ﻝ''' || L l || Л л || '''L l'''
|-
| '''ﻡ''' || M m || М м || '''M m'''
|-
|''' ﻥ''' || N n || Н н || '''N n'''
|-
|''' ﻭ''' || O o || О о || '''O o'''
|-
| '''ﻭ''' || Ɵ ɵ || Ө ө || '''Ö ö'''
|-
|''' پ''' || P p || П п || '''P p'''
|-
|''' ﺭ''' || R r || Р р || '''R r'''
|-
| '''ﺙ''','''ﺱ''','''ﺹ''' || S s || С с || '''S s'''
|-
| '''ﺵ''' || Ş ş || Ш ш || '''Ş ş'''
|-
| '''ﺕ''','''ﻁ''' || T t || Т т || '''T t'''
|-
| '''ﻭ''' || U u || У у || '''U u'''
|-
| '''ﻭ''' || Y y || Ү ү || '''Ü ü'''
|-
| '''ﻭ''' || V v || В в || '''V v'''
|-
| '''ی''' || J j || Ј ј || '''Y y'''
|-
| '''ﺫ''','''ﺯ''','''ﺽ''','''ﻅ''' || Z z || З з || '''Z z'''
|-
|}
<div style="clear:both">
== Ərəb qrafikalı Azərbaycan əlifbası ==
|