Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 18:
== Tarixi ==
[[Şəkil:Galaxie 4261.jpg|thumb|Qu X-1 qoşa ulduzu]]
Qara dəlik anlayışı ilk olaraq [[XVIII əsr|18-ci əsr]]<nowiki/>in sonunda [[İsaak Nyuton|Nyuton]]<nowiki/>un [[ümumdünya cazibə qanunu]] əhatəsində yaranmışdır. Lakin o dövrdə məsələ yalnızca [[Kosmik_sürətlər#İkinci_kosmik_sürət|ikinci kosmik sürət]]<nowiki/>in [[işıq sürəti]]<nowiki/>ndən daha böyük olmasını təmin edə bilən kütləli cisimlərin<ref>''Alan Ellis''. [http://www.astronomyedinburgh.org/publications/journals/39/blackholes.html Qara dəliklər — 1-ci hissə — Tarix] // Edinburq Astronomiya Cəmiyyəti Jurnalı, № 39 (1999-cu il).</ref> var olub-olmadığını bilmək idi.<ref>{{cite web|title=Qara dəlik|work=World Wide Words|author=Maykl Kuinion|url=http://www.worldwidewords.org/topicalwords/tw-bla1.htm|accessdate=2009-11-26|archiveurl=https://www.webcitation.org/617i2WQVh|archivedate=2011-08-22}}</ref> Yəni qara dəlik anlayışı ancaq [[XX əsr|20-ci əsr]]<nowiki/>in əvvəllərində və xüsusilə [[Albert Eynşteyn]]<nowiki/>in [[ümumi nisbilik nəzəriyyəsi]]<nowiki/>nin ortaya atılması ilə fantastik bir anlayış olmaqdan çıxmışdır. Eynşteynin işlərinin yayımlanmasından qısa müddət sonra [[Karl Şvartsşild]]<ref>[[Karl Şvartsşild]], ''{{dil-de|Über das Gravitationsfeld eines Massenpunktes nach der Einsteinschen Theorie}}'', ''{{dil|de|[[Royal Prussiya Elmlər Akademiyasının görüşləri]]}}'', '''1''', 189-196 (1916).{{de}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/astronomiya/CHERNAYA_DIRA.html|title=Vladimir Surdin. Qara dəlik|accessdate=2012-05-19|publisher=Kruqosvet Ensiklopediyası|archiveurl=https://www.webcitation.org/68e5tYMNf|archivedate=2012-06-24}}</ref> tərəfindən [[Eynşteyn sahə tənlikləri]]<nowiki/>nin mərkəzi bir qara dəliyin varlığını ehtiva edən bir həll yayımlanmışdı.{{ref|5}} Qara dəliklər üstündə ilk əsas işlər 1960-cı illərə söykənir. Çünki yalnız bu zamanlarda varlıqları haqqında ilk əsaslı əlamətlərin müşahidələrini etmişdilər.<ref>Parmi les premières observations de {{nobr|Cygnus X-1}} par Uhuru, on retiendra : {{en}} {{kim|M. Oda}}, ''{{dil-en|X-Ray Pulsations from Cygnus X-1 Observed from UHURU}}'', ''{{dil-en|[[:fr:The Astrophysical Journal|Astrophysical Journal Letters]]}}'', '''166''', L1-L7 (1971) [http://adsabs.harvard.edu/abs/1971ApJ...166L...1O Voir en ligne].{{fr}}</ref> İçində qara dəlik saxlayan bir cismin ilk müşahidəsi{{ref|6}}{{ref|7}} [[1971]]-ci ildə [[Uhuru (peyk)|Uhuru]] peyki tərəfindən edildi. Peyk [[Qu (bürc)|Qu bürcü]]<nowiki/>nün ən parlaq ulduzu olan Qu X-1 [[qoşa ulduz]]<nowiki/>unda [[rentgen şüaları]] mənbəyi olduğunu təyin etmişdi. Lakin "qara dəlik" termini daha əvvəlcədən, 1960-cı illərdə amerikalı fizik [[Kip Torn]] vasitəsilə ortaya atılmışdı. Bu terminin terminologiyaya yerləşməsindən əvvəl “qara dəlik” əvəzinə “Şvartsşild cismi” və “qapalı ulduz” terminləri istifadə edilirdi.<ref>Les premières indications que {{nobr|Cygnus X-1}} est un trou noir, à partir des observations de Uhuru, sont publiées dans {{en}} D. M. Eardley & William H. Press, ''{{dil-en|Astrophysical processes near black holes}}'', ''{{dil-en|Annual Review of Astronomy and Astrophysics}}'', '''13''', 381-422 (1975) [http://adsabs.harvard.edu/abs/1975ARA%26A..13..381E Voir en ligne].{{fr}}</ref>
 
== Xüsusiyyətlər ==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023