Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
|
|
||
|
Sətir 35:
Sasani şahı [[II Şapur]]un [[364]]-[[367]]-ci illərdə Cənubi Qafqaza yürüşü bir çox şəhərlərə, o cümlədən Naxçıvan və Kiran şəhərlərinə ciddi zərbə vurur. <ref name="Ибрагимов23"/> Naxçıvan şəhərindən 18.000 ailə köçürülür,<ref name="Мамедов1972"/> Kiran isə, bu dövrdə sərhəd məntəqəsi kimi gah [[Sünik]], gah [[Vaspurakan]] əyalətlərinin tərkibində olur.<ref name="Ибрагимов23"/> Hərbi əməliyyatlar zamanı Naxçıvandan Təbrizə kimi bütün yaşayış məntəqələri, o cümlədən qala divarları ilə əhatə edilmiş Kiran şəhəri dağıdılır və talan edilir. Mühüm strateji ərazi kimi, Sasanilər Naxçıvan ərazisindən hərbi qüvvələrin toplanması və idarə edilməsi qərargahı olaraq istifadə edirlər.<ref name="Мамедов1972"/> Kiran şəhəri isə Sasani ordusunun əsas dayaq məntəqələrindən birinə çevrilir.<ref name="Ибрагимов23"/> Bundan sonra bir müddət Kiran Sasani mərzbanının iqamətgah şəhərinə çevrilir.<ref>{{cite book |last=Пахомов |first=Е.А. |title=Монеты Азербайджана. Вып. 1 |date=1979 |location=Баку |pages=15}}</ref>
Təbriz-Naxçıvan yolu üzərində yerləşdiyinə görə, Kiran şəhəri mühüm ticarət-sənətkarlıq mərkəzinə çevrilir.<ref name="Ибрагимов23"/> Həmin dövrdə əsas karvan yollarından biri hesab edilən və Araz çayı boyunca uzanan tarixi ticarət yolu da Kiran şəhərindən keçirdi.<ref name="Ибрагимов23"/> VI əsrin birinci yarısında Cənubi Qafqaz [[xəzərlər]]in hücumuna məruz qalır.<ref name="Ибрагимов24">{{Harvnb|Ибрагимов |2000|p=24}}</ref> Xəzər vicarı Yezid Balaş Arran, Gürzan, Basfurcan və Sisacanın hökmdarı elan edilir.<ref name="Буниятов41">{{cite book |last=Буниятов |first=З.М. |title=Азербайджан в VII-IX вв. |pages=41}}</ref> 623-cü ildə [[Bizans]] imperatoru İrakli böyük ordu ilə şərqə hərəkət edərək [[Dvin]] şəhərini işğal edir və Azərbaycana soxulur. Naxçıvanı tutan Bizans ordusu, Arazboyu ticarət yoluna nəzarəti ələ keçirir. Bu yürüşdə türklər də Bizans ordusu tərəfində vuruşurlar.<ref name="Буниятов44">{{cite book |last=Буниятов |first=З.М. |title=Азербайджан в VII-IX вв. |pages=44}}</ref> Bütün bu müddət ərzində Kiran şəhəri hərbi əməliyyatlar meydanına çevrilir.<ref name="Ибрагимов24"/>
VII əsrdə ərəb ordusu tərəfindən məğlub edilmiş Sasani hərbi qüvvələrinin qalıqları şimala – [[Arran]]a doğru geri çəkilməyə başlayırlar. Geri çəkilən ac ordu yerli əhalini və şəhərləri talan edir.<ref name="Буниятов73">{{cite book |last=Буниятов |first=З.М. |title=Азербайджан в VII-IX вв. |pages=73}}</ref> VII əsrin ortalarında Kiran ərəb ordusu tərəfindən ələ keçirilir. Naxçıvan və Kiranda qərargah yaradan ərəb ordusu daha sonra cənub-qərb tərəfdən Arrana soxulmağa başlayır.<ref name="Ибрагимов24"/> Naxçıvan və Kiranın ərəblər tərəfindən işğalı xəlifə [[Osman ibn Əffan]]ın (644-656) hakimiyyəti dövründə baş verir.<ref name="Ибрагимов24"/> Bu şəhərləri işğal edən orduya, Həbibə ibn Məsləmənin sərkərdələrindən olan Salman ibn Rəbiə başçılıq edir.<ref name="Буниятов82">{{cite book |last=Буниятов |first=З.М. |title=Азербайджан в VII-IX вв. |pages=82}}</ref> Erməni tarixçisi [[:ru:Гевонд|Vardapet Gevond]] ərəblərin Naxçıvana yürüşünü təsvir edərkən yazır: ''“İsmaililər, öz ordularının böyük bir hissəsiniPersiya tərəfdən Ermənistana yürüş üçün ayırdılar. Onlar, Midiya kəndləri, Qoxtn və Naxçıvan əyalətlərini talan etdilər. Kişilərin bir çoxunu öldürdülər, qalanlarını isə arvadları və uşaqları ilə birlikdə əsir aldılar.”''<ref>{{cite book |last=Гевонд |first=Вардепет |title=История халифов |date=1862 |location=СПб |pages=3}}</ref> [[:en:Stepanos Asoghik|Stepannos Asogik]] isə yazır ki, ''“Mark, Qoxten və Naxçıbana yürüş edən ismaililər həmin əraziləri taladılar.”''<ref>{{cite book |last1=Асохик |first1=Степанос |title=Всеобщая история. Пер. Н.Ф.Эмина |date=1864 |location=М |pages=89}}</ref> Ərəblər Araz hövzəsində yerləşən bütün şəhərləri dağıdaraq xarabaya çevirirlər.<ref name="Ибрагимов24"/>
== Tədqiqatlar ==
| |||