Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
|
|
||
Sətir 8:
|bayrağı = Flag of Azerbaijan.svg
|gerbi = Coat of arms of Azerbaijan.svg
|xəritə = Azerbaijan
|rəsmi_dillər = [[Azərbaycan dili]]
|paytaxt = [[Şəkil:Coat of arms of Baku.svg|15px]] [[Bakı]]<br />{{small|{{Coord|40|25|N|49|50|E|type:city}}}}
Sətir 396:
|[[Ləzgilər]]
|178000
|Qafqazın [[Nax-Dağıstan dilləri]]
|Azərbaycanın şimal bölgələri
|-
Sətir 402:
* [[Molokanlar]]
|141700
|[[Hind-Avropa dilləri]]
|Sənaye şəhərlərində, eləcə də bir neçə kənd təsərrüfatı bölgələri
|-
|[[Ermənilər]]
|120700
|[[Hind-Avropa dilləri]]
|[[Dağlıq Qarabağ]], [[Bakı]]
|-
|[[Talışlar]]
|76800
|[[Hind-Avropa dilləri]]
|Azərbaycanın cənub bölgələri
|-
|[[Avarlar]]
|50900
|Qafqazın [[Nax-Dağıstan dilləri]]
|Azərbaycanın şimal bölgələri
|-
|[[Axısqa türkləri|Axısqa türkləri / Mesxeti türkləri]]
|43400
|[[Türk dilləri]]
|Azərbaycanın şimal və aran bölgələr
|-
|[[Tatarlar]]
|30000
|[[Türk dilləri]]
|Azərbaycanın şəhərləri, əsasən [[Bakı]]
|-
|[[Ukraynalılar]]
|29000
|[[Hind-Avropa dilləri|Hind-Avropa diləri]]
|[[Bakı]]
|-
|[[Saxurlar]]
|15900
|Qafqazın [[Nax-Dağıstan dilləri]]
|[[Zaqatala rayonu]]
|-
|[[Gürcülər]] ([[İngiloylar]])
|14900
|Qafqazın [[Kartvel dilləri]]
|[[Qax rayonu]]
|-
|[[Kürdlər]]
|13100
|[[Hind-Avropa dilləri]]
|Ermənistanla silahlı münaqişədən əvvəl [[Laçın]], [[Kəlbəcər]], [[Qubadlı]] və [[Zəngilan]] rayonlarında sıx yaşamışdırlar. Bu ərazilərin işğalı nəticəsində başqa rayonlara məcburi olaraq köçürülmüşlər.
|-
|[[Tatlar]]
|10900
|[[Hind-Avropa dilləri]]
|Azərbaycanın şimal bölgələri
|-
Sətir 460:
* [[Gürcü yəhudiləri]]
|8900
|[[:tr:Afro-Asyatik diller|Afro-Asiya dilləri]]
* [[Tat dili]]
|[[Quba rayonu]] ([[Qırmızı Qəsəbə]]) və [[Bakı şəhəri]]
|-
|[[Udilər]]
|4100
|Qafqazın [[Nax-Dağıstan dilləri]]
|Azərbaycanın şimal bölgələri; xüsusilə [[Qəbələ rayonu]] ([[Nic|Nic kəndi]]) və [[Oğuz|Oğuz şəhəri]]
|}
Sətir 488:
=== Dil ===
{{Əsas|Azərbaycan dili}}
Azərbaycan Respublikasının rəsmi dövlət dili — [[Azərbaycan dili]]dir.<ref name="qorqud"/> Azərbaycan dili geneoloji təsnifata görə [[türk dilləri]]
Azərbaycan dilinin fonem tərkibində 15 sait və 25 samit vardır. Bu 40 fonem Azərbaycan əlifbasında 32 hərflə işarə edilir.<ref name="qorqud"/> Azərbaycan dilinin morfoloji quruluşuna əsas (isim, sifət, say, əvəzlik, zərf, fel) və köməkçi (qoşma, bağlayıcı, ədat, modal sözlər, nida) nitq hissələri daxildir. Azərbaycan dilində ismin 6 halı (adlıq, yiyəlik, yönlük, təsirlik, yerlik, çıxışlıq), felin 5 (şühudi keçmiş, nəqli keçmiş, indiki, qəti gələcək, qeyri-qəti gələcək) zamanı var.<ref name="qorqud"/> Felin şəkil kateqoriyası 6 formanı (əmr, arzu, şərt, vacib, lazım, xəbər) əhatə edir.<ref name="qorqud"/> Azərbaycan dilinin dialekt və şivələri dörd qrupdan ibarətdir.<ref name="qorqud"/>
Sətir 526:
Azərbaycan xalça sənətinin elm sahəsi kimi öyrənilməsi və peşəkar rəssamların yaradıcılığında müasir inkişafı Azərbaycanın xalq rəssamı [[Lətif Kərimov]]un adı ilə bağlıdır. Şərq, o cümlədən [[Azərbaycan xalçaları|Azərbaycan xalçası]] və dekorativ – tətbiqi sənətinin mahir bilicisi, görkəmli ornamentalist – rəssam, tədqiqatçı alim kimi tanınan L.Kərimov uzun illər Azərbaycan xalçalarını tədqiq etmiş, Azərbaycan dekorativ sənətini yeni ornamentlərlə zənginləşdirmiş, ənənəvi bəzək elementləri əsasında yeni dekorativ motivlər yaratmışdır. [[Azərbaycan xalçaları]] [[2010]]-cu ilin noyabr ayında [[UNESCO]]-nun "Qeyri-maddi Mədəni İrs" siyahısına salınmışdır.<ref>[http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00389 The traditional art of Azerbaijani carpet weaving in the Republic of Azerbaijan]</ref><ref>[http://en.apa.az/news.php?id=134436 Azerbaijani carpet entered UNESCO List of Intangible Cultural Heritage ]</ref>
Azərbaycan mədəniyyəti ilə Avropa mədəniyyətinin qarşılıqlı təsiri əhəmiyyətli nəticələr doğurmuşdur. [[Bəhruz Kəngərli]] [[Əzim Əzimzadə]] ilə birlikdə [[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası|Sovet Azərbaycanı]]
=== Ədəbiyyat ===
Sətir 536:
[[XIX əsr]]də Azərbaycan ədəbiyyatı Qərb ədəbiyyatına inteqrasiya etməyə başlamışdır. Bu dövrdə [[Qasım bəy Zakir]], [[Seyid Əzim Şirvani]], [[Xurşidbanu Natəvan]], [[Abbasqulu ağa Bakıxanov]], [[Mirzə Şəfi Vazeh]], [[İsmayıl bəy Qutqaşınlı]], [[Cəlil Məmmədquluzadə]] kimi şair və yazıçılar yetişdi. XIX əsrin ortalarında [[Mirzə Fətəli Axundzadə]] yazdığı 6 komediya ("[[Hekayəti Molla İbrahim-Xəlil Kimyagər]]", "Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat", "Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur", "[[Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran]]", "Hekayəti Xırsi-Quldurbasan", "Sərgüzəşti Mərdi-Xəsis" və "Mürafiə vəkillərinin hekayəti") ilə Azərbaycan ədəbiyyatında yeni janrın — dramaturgiyanın əsasını qoyur. O, həmçinin Azərbaycan ədəbi tənqidinin əsasını qoymuş, "müsəlman dünyasının [[Molyer]]i" adlandırılmışdır.<ref>Крымский А. Е. Тюркские литературы // Энциклопедический словарь Гранат. — М., 1927. — Т. 41, Ч.X. — С. 365.</ref> 1896-cı ildə [[Nəcəf bəy Vəzirov]] ilk Azərbaycan tragediyası olan "Müsibəti-Fəxrəddin"i yazmışdır.<ref name="Ахунд">{{cite news | title=АЗЕРБАЙДЖАНСКАЯ ЛИТЕРАТУРА | publisher=ФЭБ "Русская литература и фольклор"| url=http://feb-web.ru/feb/ivl/vl7/vl7-2152.htm}}</ref> [[Nəriman Nərimanov]] ilk Azərbaycan tarixi tragediyası olan "Nadir şah"ın müəllifidir.<ref>Нариманов Нариман Кербалай Наджаф оглы // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.</ref> [[Səkinə Axundzadə]] Azərbaycan ədəbiyyatında ilk qadın dramatuqdur.<ref>[http://www.anl.az/el/r/Az_teatri_3_esr.pdf 130 Years of the Three Centuries] {{Az}} by Ilham Rahimli</ref> XX əsrin əvvəllərində [[Məhəmməd Hadi]], həmçinin [[Hüseyn Cavid]] və [[Abbas Səhhət]] Azərbaycan ədəbiyyatında romantizmin əsası qoyur. [[Mirzə Ələkbər Sabir]] isə Şərqdə Sabir ədəbi məktəbinin əsasını qoyur.
Sovet dövrü Azərbaycanının yazıçılarına [[Rəsul Rza]], [[Məmməd Səid Ordubadi]], [[Süleyman Sani Axundov]], [[Mirzə İbrahimov]], [[Ənvər Məmmədxanlı]], [[Səməd Vurğun]] daxildir. Müasir dövr Azərbaycan yazıçıları arasında ən məşhurları kinodramaturq [[Rüstəm İbrahimbəyov]] və dedektiv romanların müəllifi [[Çingiz Abdullayev]]
=== Fəlsəfə ===
{{Əsas|Azərbaycan fəlsəfəsi}}
Azərbaycan fəlsəfəsi anlayışı tarixən Azərbaycanda və ölkə xaricində yaşayan müxtəlif dil, din və mədəniyyətlərin daşıyıcıları olan azərbaycanlıların fəlsəfəsinin təşəkkül və təkamülünü əhatə edir. Müasir elmi məlumatlara görə, Azərbaycanda fəlsəfi fikrin inkişafı dördüncü minilliyinə qədəm qoymuşdur. Bu ölkədə qədim dövrlərdən başlayaraq yüksək sivilizasiyaların bir-birini əvəz etməsi, müxtəlif dil, din, həyat tərzlərinin çulğaşması Azərbaycan etnosunun mənəvi mədəniyyətinin məhvəri olan fəlsəll fikir və dünyagörüşünün təşəkkül və təkamülü üçün münbit zəmin yatmışdır. Azərbaycanda fəlsəfi mədəniyyətin inkişafında onun coğrafi mövqeyi, təbii zənginliyi, tarixən yüksək şəhər mədəniyyəti, daim müxtəlif dil və din daşıyıcıları olan regionlarla əlaqələrinin mövcudluğu mühüm rol oynamışdır. Bunların sayəsində artıq e.ə. [[I minillik|I minilliyin]] birinci yarısında ölkənin ictimai şüurunda varlığın təkamülü, başlanğıcı və sonunun, insan və mühitin, maddi və qeyri-maddinin, rasional və irrasionalın münasibətlərinin, həqiqət, xeyir, şər və ədalətin çoxçalarlı əlaqələrinin dərkinə yönəlmiş fəlsəfi mülahizələr və onları ehtiva və təmsil edən mifologiya və dinIə bağlı, kökləri keçmiş minilliklərə gəlib çıxan müxtəlif ideoloji cərəyanlar olmuşdur. Azərbaycanda fəlsəfi fikrin inkişafını izləmək üçiin keçmişin mühüm yazılı abidələri - [[Avesta]], pəhləvi mətnləri, [[Qədim yunan fəlsəfəsi|qədim yunan filosofları]] və tarixçilərinin əsələri, orta əsr yazılı abidələri, ölkə ərazisindəki arxeoloji qazıntıların materialları, dil və şifahi ədəbiyyat tarixinin tədqiqi və s. araşdırmalar geniş imkanlar yaradır. Fəlsəfi dünyagörüşünün təşəkkülü insanın təbiətə münasibətində fetiş, totem, ruh, ilahilər və s. bu kimi təzahür formaları ilə bağlı olmuşdur. Bu təsəvvür və təlimlər, müxtəlif kultlarda və mühitdən özünümüdafiəsinə yönəlmiş [[magiya]]
=== Musiqi ===
|