Azərbaycanda prezident seçkiləri (1991): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
(müzakirə | töhfələr)
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{mənbəİş azlığıgedir}}
{{Seçkilər
{{vikiləşdirmək}}
|seçki adı = Azərbaycanda Prezident seçimləri
'''1991-ci il Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkiləri''' - [[Azərbaycan Respublikası Prezidenti]] postuna rəsmi şəkildə keçirilən ilk və vahid partiya sistemi ilə keçirilən sonuncu seçkilər olub. Seçkilər 8 sentyabr [[1991]] tarixində keçirilib. Seçkilərdə yeganə namizəd olan [[Ayaz Mütəllibov]] qalib gəlib və [[Azərbaycan Respublikası]]nın ilk prezidenti seçilib.
|seçki tarixi = 08.09.1991
|əvvəlki = Azərbaycanda Prezident seçkiləri (1991)
|əvvəlki il = 1991
|sonrakı = Azərbaycanda Prezident seçkiləri (1992)
|sonrakı il = 1992
|ölkə = Azərbaycan
|seçicilərin fəallığı = 85.70 %
 
|şəkil1 = [[File:Ayaz Mütəllibov.jpg|160x160px]]
[[Şəkil:Ayaz Mutellibov.jpg|200px|right|thumb|Azərbaycanın birinci prezideni [[Ayaz Mütəllibov]]]]
|rəng1 = #D40000
==Seçkilərdən əvvəlki vəziyyət==
|namizəd1 = [[Ayaz Mütəllibov]]
[[1990]]-cı ildə [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı]] dağıldıqdan sonra [[Azərbaycan]]da ümumi vəziyyət çox ağır idi. [[1991]]-ci ilin 8 sentyabr tarixində artıq [[SSRİ]]-dən asılı olmayan [[Azərbaycan]]ın ilk seçkiləri keçirməli idi. [[1990]]-cı ildən etibarən [[Azərbaycan SSR]]-nın prezidenti olan [[Ayaz Mütəllibov]] vahid namizəd sistemi ilə keçirilən seçkilərdə yeganə namizəd kimi qeydə alındı. Seçkilərdə qeydə alınmış seçicilərin 85.7%-i iştirak etdi. Ayaz Mütəllibovun prezident seçilməsinə leyhinə olanların sayı 3,275,837 nəfər, əleyhinə olanların sayı isə 48,866 nəfər oldu. Beləliklə [[Ayaz Mütəllibov]] [[Azərbaycan]]ın ilk prezidenti seçildi. [[18 oktyabr]] [[1991]] tarixində isə [[Azərbaycan Respublikası]] yaradıldı.
|partiya1 = [[Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası|Kommunist Partiyası]]
|səslərin sayı1 = 3 275 838
|səslərin payı1 = 98.50 %
 
|nəticə = [[Ayaz Mütəllibov]] Prezident seçildi
==Nəticələr==
}}
{| class=wikitable style=text-align:right
'''[[Azərbaycan Prezidenti|Azərbaycanda Prezident]] seçimləri''' — [[1991]]-ci il [[8 sentyabr|sentyabrın 8]]-də [[Azərbaycan]] ərazisində baş tutdu. Həmin seçimlər Azərbaycanda baş tutan birinci Prezident seçimləri oldu. Prezident seçimləri "Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında" Konstitusiya Bəyannaməsinin qəbul edilməsindən 10 gün sonra baş tutdu. Seçimlərdə bir namizəd mübarizə apardı: [[Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası|Kommunist Partiyası]]nın namizədi [[Ayaz Mütəllibov]]. O, səslərin 98.50 % topladı və Azərbaycan Prezidenti seçildi.
!Namizəd
 
!Partiya
== Seçimdən əvvəl ==
!Səslər
1991-ci ilin avqust ayının 30-da Azərbaycan SSR Ali Soveti "Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında" Konstitusiya Bəyannaməsini qəbul etdi. Azərbaycan SSR-nin Prezidenti olan Ayaz Mütəllibov isə Azərbaycan Prezidenti oldu.
!Faiz
 
1991-ci il sentyabr ayının 8-də Prezident seçimlərinin baş tutması qərara alındı. Azərbaycanda birinci dəfə baş tutan seçimdə bir namizəd mübarizə apardı: [[Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası|Kommunist Partiyası]]nın namizədi, Azərbaycan SSR-nin Prezidenti [[Ayaz Mütəllibov]].
 
== Nəticələri ==
Seçici fəallığının 85.70 % olduğu seçimdə, [[Ayaz Mütəllibov]] səslərin 98.50 % topladı və [[Azərbaycan Prezidenti]] seçildi. Azərbaycan Konstitusiyası qəbul olunmadığı üçün o, qeyri müəyyən müddətə Prezident seçildi.
 
{| class="wikitable style=text-align:right"
|-
| rowspan="2" bgcolor="#DCDCDC" |<center>'''Namizəd'''</center>
|align=left|[[Ayaz Mütəllibov]]||align=left|[[Azərbaycan Kommunist Partiyası]]||3,275,837||98.5%
| colspan="2" rowspan="2" bgcolor="#DCDCDC" |<center>'''Partiya'''</center>
| colspan="2" bgcolor="#DCDCDC" |<center>'''Səslərin nəticələri'''</center>
|-
| bgcolor="#DCDCDC" |<center>'''Səs'''</center>
|align=left colspan=2|Əleyhinə||48,866||1.5%
| bgcolor="#DCDCDC" |<center>'''%'''</center>
|-
| bgcolor="#FFFFF0" |'''[[Ayaz Mütəllibov]]'''
|align=left colspan=2|Yararsız bületenlər||460||-
| bgcolor="#D40000" |
|'''KP''' <br> <small>[[Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası|Kommunist Partiyası]]</small>
|<center>3 275 838</center>
|<center>98.50</center>
|-
| colspan="3" bgcolor="#FFFFF0" |'''Bütün namizədlərin əlehinə'''
|align=left colspan=2|'''Ümumi'''||'''3,325,163'''||'''100'''
|<center>48 866</center>
|<center>1.50</center>
|-
| colspan="3" bgcolor="#FFFFF0" |'''Etibarsız bülletenlər'''
|colspan=4 align=left|Mənbə: Nohlen et al
|<center>460</center>
|<center>—</center>
|-
| colspan="3" bgcolor="#DCDCDC" |<center><big>'''Cəmi:'''</big></center>
| bgcolor="#DCDCDC" |<center>'''3 325 164'''</center>
| bgcolor="#DCDCDC" |<center>'''100'''</center>
|}
 
== Seçimdən sonra ==
==Seçkilərdən sonrakı vəziyyət==
[[Azərbaycan Prezidenti]] seçilən [[Ayaz Mütəllibov]]un andiçmə mərasimi baş tutmadı. Onun [[Azərbaycan Prezidenti]] olduğu dövrdə [[Azərbaycan]]da ictimai-siyasi vəziyyət gərgin idi. [[Dağlıq Qarabağ]]da ermənilərin ərazi iddiaları, 1991-ci il noyabrın 20-də Xocavənd səmasında Mi-8 vertolyotunun vurulması və 1992-ci uğursuzluğa düçar olan [[Daşaltı əməliyyatı]]nın baş tutmasından sonra, 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na ötən gecə [[Ermənistan Silahlı Qüvvələri]] tərəfindən [[366-cı motoatıcı alay|Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayı]]nın qatılımı ilə [[Xocalı]] şəhərində [[Xocalı soyqırımı|soyqırım]] törədildi və bu soyqırım 600-dən çox insanın öldürülməsi, [[Xocalı]]nın isə işğal edilməsi ilə nəticələndi. Həmin il martın 1-də isə Azərbaycan BMT-yə üzv olundu.
[[1992]]-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalıda ermənilər rus ordusunun köməkliyi ilə dəhşətli qətliam törədirlər, azərbaycanlıları soyqırıma məruz qoyurlar (bax: [[Xocalı soyqırımı]]). Bu faciədən sonra Ali Sovetdə xalqın dəstəyini qazanan o vaxtkı müxalifət növbədənkənar sessiyanın çağırılmasına nail olur və [[Ayaz Mütəllibov]]u tutduğu vəzifədən istefa verməyə məcbur edir. Nəticədə [[1992]]-ci il martın 6-da istefa verir. Həmin ilin mayında faciənin səbəblərini araşdıran komissiya Ayaz Mütəllibovun günahını təsdiq edən faktlar aşkar etmədiyindən Ali Sovet öz qərarını ləğv edir və onu mayın 14-də vəzifəsinə qaytarır. Lakin müxalif qüvvə olan [[Azərbaycan Xalq Cəbhəsi]] yenidən təzyiq göstərməyə başlayır və nəticədə [[Ayaz Mütəllibov]] istefası barədə sənədi yenidən imzamalı olur. [[1992-ci il Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkiləri]]ndə isə [[Azərbaycan Xalq Cəbhəsi]]nin lideri [[Əbülfəz Elçibəy]] qalib gəlir və [[Azərbaycan Respublikası]]nın ikinci prezidenti seçilir. Lakin o da vəzifəsindən istefa verir və bundan sonra [[1993-cü il Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkiləri]]nin nəticələrinə əsasən [[Heydər Əliyev]] hakimiyyətə gəlir. [[Ayaz Mütəllibov]] isə [[1992]]-ci ildə [[Moskva]] şəhərinə köçüb və siyasi köçkün statusu alıb. [[Ayaz Mütəllibov]] yalnız [[2011]]-ci ildə oğlu Azad Mütəllibovun ölümü zamanı [[Bakı]]ya dəfn mərasimlərinə gəlir.
 
== Mənbəİstinadlar ==
 
* {{cite news |title=AZƏRBAYCANDA PREZİDENT SEÇKİLƏRİ: 1990, 1991, 1992, 1993, 1998, 2003 |author= |url=http://www.mediaforum.az/articles.php?article_id=20080916125753876&page=02&lang=az#.VL7s55T8Ndh |publisher=[[mediaforum.az]] |date=2008-09-16 |accessdate=2015-01-21 |language={{az}} |archiveurl=http://web.archive.org/web/20150121000405/http://www.mediaforum.az/articles.php?article_id=20080916125753876&page=02&lang=az |archivedate=2015-01-21 }}
* [https://www.azadliq.org/a/25099831.html Azərbaycanda prezident seçkilərinin tarixi rəqəmlərdə (infoqrafika)]
* [https://infogram.com/Seki-fall-illr-zr Prezident seçkilərinin nəticələri illər üzrə]
 
== Xarici keçidlər ==
 
{{İstinadlar|2}}
{{Azərbaycanda seçkilər}}
 
[[Kateqoriya:1991-ci ildəki hadisələr]]
[[Kateqoriya:Azərbaycanda prezident seçkiləri]]
[[Kateqoriya:1991-ci ildə Azərbaycan]]

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023