Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tənzimləmə
|
|
||
Sətir 7:
11.0% Digər|gerbi=Coat_of_Arms_of_the_Russian_Federation.svg|himn="''[[Rusiya himni|Государственный гимн Российской Федерации]]''"<br /><small>"Rusiya Dövlət Himni"</small>[[Şəkil: National Anthem of Russia (2000), three verses.ogg]]|idarəetmə_forması=Prezident respublikası|internet_domeni=.ru|koordinatlar=|milli_şüar=|müstəqillik_forması=Birləşmə|paytaxt=[[Moskva]]|pul_vahidi=[[Rusiya rublu|Rubl]]|pul_vahidi_kodu=RUB|qeyd=|qısa_adı=Rusiya|rəsmi_adı=<span style="line-height:1.33em;">Rusiya</span>|rəsmi_dillər=[[Rus dili|Rus]]|saat_qurşağı=[[UTC]]|saat_qurşağı_yay_vaxtı=|sahəsi=17075400|sahəsi_yer=1-ci|su_sahəsi (%)=0.5|telefon_kodu=+7|vəzifə1=[[Prezident]]|vəzifə2=Baş nazir|vəzifə3=Parlamentin sədri|vəzifəni_daşıyan1=[[Vladimir Putin]]|vəzifəni_daşıyan2=[[Dmitri Medvedyev]]|vəzifəni_daşıyan3=Valentina Matviyenko|xəritə=Russian_Federation_(orthographic_projection)_-_Crimea_disputed.svg|yerli_dildəki_adı=<span style="line-height:1.33em;"> Российская Федерация </span><br />''Rossiyskaya Federatsiya''|ÜDM_AQP=$4.152 trilyon|ÜDM_AQP_adam_başına=$28.918|ÜDM_AQP_adam_başına_yer=49-cu|ÜDM_AQP_il=2018|ÜDM_AQP_yer=6-cı|ÜDM_nominal=$1.522 trilyon|ÜDM_nominal_adam_başına=$10.630|ÜDM_nominal_adam_başına_yer=67-ci|ÜDM_nominal_il=2018|İİİ=0.804 çox yüksək|İİİ_fərq=artış|İİİ_il=2015|İİİ_yeri=49|ÜDM_nominal_yer=12-ci|əhali_sıxlığı=8.4|əhali_sıxlığı_yer=217-ci|əlamətdar_hadisə1=Rurik sülaləsi|əlamətdar_hadisə2=Kiyev Rus dövləti|əlamətdar_hadisə3=Böyük Vladimir Knyazlığı|əlamətdar_hadisə4=Böyük Moskva knyazlığı|əlamətdar_hadisə5=Çar Rusiyası|əlamətdar_hadisə6=Rusiya İmperiyası|əlamətdar_hadisə7=Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası|əlamətdar_hadisə8=Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|əlamətdar_hadisə9=Rusiya|əlamətdar_tarix1=862|əlamətdar_tarix2=882|əlamətdar_tarix3=1169|əlamətdar_tarix4=1363|əlamətdar_tarix5=16 Yanvar 1547|əlamətdar_tarix6=22 Oktyabr 1721|əlamətdar_tarix7=7 Noyabr 1917|əlamətdar_tarix8=10 Dekabr 1922|əlamətdar_tarix9=25 Dekabr 1991|ən_böyük_şəhər=[[Moskva]], [[Sankt-Peterburq]]}}
'''Rusiya''' ([[Rus dili|rus]]. ''Россия'') və ya rəsmi adı ilə '''Rusiya Federasiyası''' ([[Rusca|rus]]. ''Росси́йская Федера́ция'') — Şimali [[Avrasiya]]da bir ölkədir. Rəhbərlik şəkli federal yarı prezidentlik tipli respublikadır.<ref>[https://rosreestr.ru/upload/Doc/18-upr/%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%20%D0%BF%D0%BE%20%D1%84.22%20%D0%B7%D0%B0%202016%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4%20(%D0%BF%D0%BE%20%D1%81%D1%83%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BC%20%D0%A0%D0%A4)_%D0%BD%D Сведения о наличии и распределении земель в Российской Федерации на 01.01.2017 (в разрезе субъектов Российской Федерации)] // [https://rosreestr.ru/site/activity/gosudarstvennoe-upravlenie-v-sfere-ispolzovaniya-i-okhrany-zemel/gosudarstvennyy-monitoring-zemel/sostoyanie-zemel-rossii/gosudarstvennyy-natsionalnyy-doklad-o-sostoyanii-i-ispolzovanii-zemel-v-rossiyskoy-federatsii/ Федеральная служба государственной регистрации, кадастра и картографии (Росреестр)]. İstifadə tarixi: 30 Aprel, 2019</ref> Şimal-qərbdən cənub-şərqə Rusiya, [[Norveç]], [[Finlandiya]], [[Estoniya]], [[Latviya]], [[Litva]] və Polşa ([[Kalininqrad vilayəti]] ilə), [[Belarus]], [[Ukrayna]], [[Gürcüstan]], [[Azərbaycan]], [[Qazaxıstan]], [[Çin Xalq Respublikası|Çin]], [[Monqolustan]] və [[Şimali Koreya]] ilə həmsərhəddir. Dəniz sərhədi olaraq isə [[Oxot dənizi|Oxot Dənizindən]] [[Yaponiya]] ilə, Berinq Boğazından isə [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] [[ABŞ ştatları|ştatı]] olan [[Alyaska]] ilə də qonşudur.<ref>Dünya Atlas xəritəsi: Detallı xəritə / Layihənin yaradıcıları və təkmilləşdiriciləri: А. N. Buşnev, А. P. Pritvorov. — [[Moskva]]: AST, 2017. — С. 31. — 96 с. — [[Xüsusi:BookSources/978-5-17-10261-4|ISBN 978-5-17-10261-4]].</ref> 17,075,400 km²-lik ərazisi ilə [[Ölkələrin və ərazilərin sahələrinə görə siyahısı|dünyanın ən böyük
Rusiyanın tarixi [[III əsr|III]] və [[VIII əsr]]lər arasında [[Avropa]]da tanınan bir qrup olaraq ortaya çıxan [[Slavyanlar|Şərq Slavyanları]] ilə başlayır. [[IX əsr]]<nowiki/>də [[Varyaqlar]] tərəfindən qurulan və idarə olunan [[Orta əsrlər|Orta Əsr]] [[Kiyev Rus dövləti|Kiyev Rus Dövləti]] ortaya çıxdı. [[988]]-ci ildə [[Bizans İmperiyası]]ndan [[Şərqi pravoslav kilsəsi|Pravoslav Xristianlığı]] qəbul edildi və sonrakı [[minillik]] üçün buraya [[Bizans İmperiyası|Bizans]] və [[Slavyanlar|Slavyan]] mədəniyyətlərinin sintezi başladı. Daha sonra [[Kiyev Rus dövləti|Kiyev Rus Dövləti]] bir sıra kiçik dövlətlər halına parçalandı və torpaqlarının əksəriyyəti Monqollar tərəfindən istila edilib [[Qızıl Orda|Qızıl Orda Dövlətinin]] qolları halına gəldi. [[Qızıl Orda|Qızıl Orda Dövlətindən]] müstəqilliyini elan edən Rus knyazlıqları yavaş-yavaş yenidən birləşib [[Böyük Moskva knyazlığı|Moskva Knyazlığını]] qurmuş və [[Kiyev Rus dövləti|Kiyev Rus Dövlətinin]] mədəni və siyasi irsinin ardıcılı olmuşdur. 18-ci əsrə gəldikdə, böyük ölçüdə fəth, ilhaq və kəşf yolu ilə Avropada Polşadan Şimali Amerikada Alyaskaya qədər uzanan tarixin ən böyük üçüncü imperiyası olan Rus İmperiya halına gəldi.
Sətir 66:
Dünya tarixində üçüncü böyük imperiya olmaqla, üç qitə boyunca uzanan Rus İmperiyası ərazi ölçüsünə görə yalnız [[Britaniya İmperiyası|Britaniya]] və [[Monqol İmperiyası]]ndan geri qalırdı. Rusiya imperiyasının yüksəlişi rəqib qonşularının - İsveç, [[Reç Pospolita]], İran və Osmanlı imperiyalarının zəifləməsi sayəsində baş verdi. Bu, 1812-1814-cü illərdə [[Napoleon Bonapart|Napoleonun]] Avropanı idarə etməklə qərbə və cənuba doğru genişlənmək istəyinin dəf edilməsində böyük rol oynadı.
Rusiya İmperiyasını 1721-ci ildən 1762-ci ilə qədər [[Romanovlar sülaləsi|Romanovlar ailəsi]], 1762-ci ildən sonra bu ailənin alman əsilli qolu Holşteyn-Qottorp ailəsi idarə edirdi. 19-cu əsrin əvvəllərində Rusiya İmperiyası şimaldan [[Şimal Buzlu okean]]dan cənubda [[Qara dəniz]]ə, qərbdən [[Baltik dənizi]]ndən şərqdə [[Sakit okean]]a və 1867-ci ilə qədər [[Şimali Amerika|Amerikada]] [[Alyaska]]ya qədər uzanırdı.
[[Şəkil:Russian Empire (1867).svg|left|thumb|177x177px|[[Rusiya İmperiyası]]nın xəritəsi ([[1867]]-ci illərdə).]]
İqtisadi cəhətdən, imperiyanın əsas bazasını kənd təsərrüfatı təşkil edirdi. Böyük əmlaklarda təhkimli kəndlilərin çalışması ([[Rusiyada kəndli islahatı|1861-ci ildə azad olunanadək]]) ilə məhsuldarlıq göstəriciləri aşağı idi. Dəmir yolu və fabriklərdə xarici sərmayələrin qoyulması hesabına iqtisadiyyat yavaş-yavaş sənayeləşdirildi. Torpaqlar 10-cu əsrdən 17-ci əsrə qədər zadəganlar ([[boyar]]lar), sonralar isə imperator tərəfindən tərəfindən idarə olunurdu. Çar III İvan (1462-1505), daha sonra ortaya çıxacaq olan imperiyanın təməlini qoymuşdur. O, dövlətin ərazisini üç dəfə artırmış, [[Qızıl Orda]]nın ağalığına son qoymuş, Moskva [[Kreml]]ini bərpa etdirmiş və Rusiya dövlətinin bünövrəsini qoymuşdur. [[I Pyotr|Çar Böyük Pyotr]] (1682-1725) çoxsaylı müharibələr aparmış və onsuz da böyük olan imperiyanı daha da böyüdərək Avropanın əsas güclərindən birinə çevirmişdir. O, paytaxtı [[Moskva]]dan yeni şəhər modeli olan [[Sankt-Peterburq]]a<nowiki/>köçürmüş və ənənəvi, orta əsrlərdən qalma bəzi ictimai və siyasi baxışları müasir, elmi, Avropayönümlü və rasionalist bir sistemlə əvəz edən mədəni inqilab həyata keçirmişdir.
|