2013-cü il noyabrın 21-də Avropada gənclər təşkilatlarının ən böyük platforması olan Avropa Gənclər Forumunun Baş Assambleyasında nüfuzlu beynəlxalq münsiflər heyətinin qərarı ilə Gəncə şəhəri "2016-cı il Avropa gənclər paytaxtı" elan edilmişdir.<ref>{{cite web|title=European Youth Capital 2016 launched in Ganja, Azerbaijan|url=http://www.europeanyouthcapital.org/yfj/european-youth-capital-2016-launched-in-ganja-azerbaijan/|publisher=www.europeanyouthcapital.org|accessdate=5 oktyabr 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=Gəncə şəhərinin “2016-cı il Avropa gənclər paytaxtı” seçilməsi ilə əlaqədar tədbirlər haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı|url=http://www.president.az/articles/17868|publisher=www.president.az|accessdate=5 oktyabr 2017}}</ref> 2017-ci ildə Gəncə [[Müstəqil Dövlətlər Birliyi]]nin "Mədəniyyət Paytaxtı" seçilib.<ref>{{cite web|title=Gəncədə MDB-nin “Mədəniyyət paytaxtı” layihəsinin açılış mərasimi|url=http://medeniyyet.az/page/news/38223/Gencede-MDBnin-Medeniyyet-paytaxti-layihesinin-acilis-merasimi.html|publisher=medeniyyet.az|accessdate=16 oktyabr 2017}}</ref> Şəhərdə 5 musiqi məktəbi, uşaqlar üçün peşə məktəbi, incəsənət məktəbi, 5 muzey, 3 mədəniyyət evi, 6 musiqi evi və 27 kitabxana fəaliyyət göstərir.<ref>{{cite web|url=https://haqqinda.az/Azərbaycan+paytaxtları/42522-Gəncə+Mədəniyyəti.html|title=Gəncə mədəniyyəti|publisher=[https://haqqinda.az haqqinda.az]|accessdate=20 iyun 2018|language={{az}}}}</ref>

Gəncə Dövlət Filarmoniyasının təməli 21 yanvar 2012-ci ildə [[İlham Əliyev]]in Gəncəyə səfəri zamanı qoyulmuşdur.<ref>{{cite news|title=Ölkə rəhbərimiz İlham Əliyev Gəncə şəhərinə növbəti dəfə səfər edib|url=http://www.gencekitab.az/ilhamgence.shtml|accessdate=11 noyabr 2017|publisher=[http://gencekitab.az/ gencekitab.az]|language={{az}}}}</ref> 15 mart 2014-cü ildə tikintidə ciddi dağıntılar baş verib.<ref name="trend2">{{cite news|title=Gəncə Dövlət Filarmoniyasının binası uçub|url=https://az.trend.az/azerbaijan/incident/2253361.html|accessdate=21 iyun 2018|agency=Trend|issue=15 Mart 2014|language={{az}}|publisher=[https://az.trend.az/ az.trend.az]}}</ref><ref name="ganja.mctgov.az">{{cite web|url=http://www.ganja.mctgov.az/az/view/360/52/Fikret-Emirov-adina-Gence-Dovlet-Filarmoniyasi|title=Fikrət Əmirov adına Gəncə Dövlət Filarmoniyası|publisher=[http://www.ganja.mctgov.az www.ganja.mctgov.az]|accessdate=21 iyun 2018|language={{az}}}}</ref> [[İlham Əliyev]]in 10 noyabr 2016-cı il tarixində imzaladığı sərəncamına əsasən ''"Gəncə Dövlət Filarmoniyasının tikintisinin davam etdirilməsi məqsədi ilə [[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikası]]<nowiki/>nın 2016-cı il dövlət büdcəsinə nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Prezidentinin ehtiyat fondundan [[Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyəti]]nə 5 milyon manat"'' əlavə pul ayrılıb.<ref name="trend3">{{cite news|title=Gəncə Dövlət Filarmoniyasının tikintisinə 5 milyon manat ayrıldı|url=https://az.trend.az/azerbaijan/politics/2683569.html|accessdate=21 iyun 2018|agency=Trend|

date=10 noyabr 2016|language={{az}}|publisher=[https://az.trend.az/ az.trend.az]}}</ref> 10 noyabr 2017-ci ildə [[İlham Əliyev]]in iştirakı ilə filarmoniyanın yeni binasının açılış mərasimi keçirilib.<ref name="açılış">{{cite news|title=İlham Əliyev Gəncə Dövlət Filarmoniyasının yeni binasının açılışında iştirak edib|url=http://www.president.az/articles/25806|accessdate=21 iyun 2018|publisher=[http://www.president.az president.az]|language={{az}}|date=10 noyabr 2017}}</ref> 15 fevral 2017-ci ildə Mədəniyyət və turizm naziri [[Əbülfəs Qarayev]]in əmri ilə əvvəllər [[Gəncə Musiqi Kolleci]]nin direktoru vəzifəsində çalışmış Gülçin Mirzəyeva Gəncə Dövlət Filarmoniyasına direktor təyin edilib.<ref name="apa">{{cite news|title=Gəncədə vəzifəli şəxslər rüşvət alarkən yaxalanıb|url=http://www.azadliq.az/xeber/125217/g%C9%99nc%C9%99d%C9%99-v%C9%99zif%C9%99li-s%C9%99xsl%C9%99r-rusv%C9%99t-alark%C9%99n-yaxalanib-nazir-2-gun-%C9%99vv%C9%99l-yuks%C9%99k-v%C9%99zif%C9%99-vermisdi-video/|accessdate=21 iyun 2018|agency=APA|publisher=[http://www.azadliq.az azadliq.az]|date=18 fevral 2017|language={{az}}}}</ref> Filarmoniyanın binası Gəncənin [[Nizami rayonu]] ərazisində, [[Cavad xan küçəsi (Gəncə)|Cavad xan]] və Həsən bəy Zərdabi küçələrinin kəsişməsində, əvvəllər Bakı kinoteatrının yerləşdiyi ərazidə inşa edilib.<ref name="trend2"/> Klassisizm üslubunda inşa edilmiş altı mərtəbəli binada inzibati, məşq, qrim, rejissor, istirahət otaqları və bufet yaradılıb.<ref name="açılış2"/> Burada 1100 nəfərlik konsert, 300 yerlik iclas zalları, 10 loja və 1 vip loja var. Binanın üçüncü mərtəbəsinin eyvanında [[Üzeyir Hacıbəyov]]un, [[Fikrət Əmirov]]un, [[Qara Qarayev]]in, [[Niyazi]]nin və [[Arif Məlikov]]un heykəlləri qoyulub. Ərazidə açıq havada yaya konsert meydançası, baxış qülləsi, 500 avtomobil yeraltı dayanacaq və ümumi sahəsi 2 min kvadratmetr olan iki korpusdan ibarət ikimərtəbəli qalareya inşa edilib.<ref name="açılış2">{{cite news|title=İlham Əliyev Gəncə Dövlət Filarmoniyasının yeni binasının açılışında iştirak edib|url=http://www.president.az/articles/25806|accessdate=21 iyun 2018|publisher=[http://www.president.az president.az]|date=10 noyabr 2017|language={{az}}}}</ref> 23 iyun 2017-ci ildə Mədəniyyət və turizm naziri [[Əbülfəs Qarayev]]in əmri ilə [[Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti]] [[Samir Cəfərov]] filarmoniyaya direktor təyin edilib.<ref>{{cite news|title=Gəncə Dövlət Filarmoniyasına yeni direktor təyin olunub|url=http://www.anl.az/down/meqale/respublika/2017/iyun/549140.htm|accessdate=21 iyun 2018|agency=AzərTac|publisher=[http://www.anl.az anl.az]|date=23 iyun 2017|language={{az}}}}</ref>

"Göygöl" Dövlət Mahnı və Rəqs ansamblı 1969-cu ildə [[Fikrət Verdiyev]] tərəfindən ictimai əsaslarla yaradılıb.<ref name="teleqraf.com"/> Yaranmasından 8 il sonra [[Heydər Əliyev]]in tapşırığı ilə ansambla "Göygöl" dövlət mahnı və rəqs ansamblı statusu verilir.<ref name="teleqraf.com">{{cite web|author=Nərmin|url=https://teleqraf.com/news/art/125633.html|publisher=[https://teleqraf.com teleqraf.com]|title=“Göygöl” Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblı 40 yaşında - FOTO|language={{az}}|date=17 fevral 2017|accessdate=21 iyun 2018}}</ref> Ansamblın ilk solisti [[Rövşən Behcət]] olub. Ansamblın fəaliyyəti genişləndikcə solistlər artır.<ref>{{cite web|url=https://news.milli.az/culture/260043.html|title="Göy-göl" Dövlət Mahnı və Rəqs ansamblının tarixçəsi və hazırkı vəziyyəti...|language={{az}}|publisher=[https://news.milli.az news.milli.az]|date=11 aprel 2014|accessdate=21 iyun 2018}}</ref> Ansamblın musiqi heyəti 55 nəfərdən ibarətdir. Ansamblın bədii rəhbər vəzifəsində [[Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti]] [[Şahnaz Haşımova]] fəaliyyət göstərmişdir.<ref name="müsavat">{{cite news|title=Gəncə filarmoniyasının xanım direktoru ətrafında qalmaqal|url=http://musavat.com/news/gence-filarmoniyasinin-xanim-direktoru-etrafinda-qalmaqal_416838.html|accessdate=21 iyun 2018|agency=Müsavat qəzeti|publisher=[http://musavat.com musavat.com]|language={{az}}|date=18 fevral 2017|language={{az}}}}</ref> "Göygöl" dövlət mahnı və rəqs ansamblı dəfələrlə [[Türkiyə Respublikası]]nda, müxtəlif festivallarda, "Dədə Qorqud" festivalında, Azərbaycan Xalq Rəqsləri festivalında, "Giresun – Aksu" festivalında, "Türksoy Novruz" şənliklərində [[Azərbaycan]]ı təmsil edilmişdir.<ref name="ganja.mctgov.az"/> 2010-cu ilin mart ayında [[Türkiyə Respublikası]]nda Novruz şənliklərində iştirak etmişdir.<ref name="ganja.mctgov.az"/>

1959-cu ildə bəstəkar [[Xəlil Cəfərov]]<nowiki/>un rəhbərliyi ilə Gəncədə yeni mahnı və rəqs ansamblı fəaliyyətə başlayır. 1969-cu ildə [[Şirin Rzayev]] Gəncədə ilk dəfə simfonik orkestr yaratmış və 1980-ci illərin sonunadək onun baş dirijoru kimi çalışmışdır.<ref name="filarmoniya">{{cite news|last1=Bürcəliyev|first1=Anar|title=Gəncədə ilk simfonik orkestrin yaradıcısı: Şirin Rzayev - 75|url=http://www.cebhe.info/gencede-ilk-simfonik-orkestrin-yaradicisi-sirin-rzayev---75-30488|accessdate=21 iyun 2018|publisher=[http://www.cebhe.info/ cebhe.info]|date=30 avqust 2016|language={{az}}}}</ref> [[Şirin Rzayev]] Gəncədə 1980-1992-ci illərdə "[[Şərəfxanlı]]" el nəğmələri teatrının yaratmış və bədii rəhbəri olmuşdur.<ref name="filarmoniya"/> 1981-ci ildə [[Moskva]]da keçirilmiş "Səni tərəddüd edirəm, Vətən!" adlı ümumittifaq müsabiqəsində "Şərəfxanlı" el nəğmələri teatrı birinci yerə layiq görülmüşdür.<ref name="filarmoniya"/> [[Heydər Əliyev]] Gəncəyə gələrkən Gəncə Musiqi Evi simfonik orkestrinin (1971-ci ildə) və "Şərəfxanlı" el nəğmələri teatrı folklorunun (1980-cı ildə) konsertlərində iştirak etmiş və öz tövsiyələrini bildirmişdir.<ref name="filarmoniya"/> Qədim Gəncə çalğı alətlərindən [[qopuz]], [[saz]], [[tar]], [[kamança]], [[zurna]], [[balaban]], [[tütək]], [[tulum]], [[nağara]], [[nağara|qoşa nağara]], [[qaval]], [[dəf]] qeyd etmək olar.<ref>{{cite web|url=http://www.ganja.az/az/mədəniyyət/milli-musiqi-alətləri|title=Milli Musiqi Alətləri|publisher=[http://www.ganja.az www.ganja.az]|language={{az}}|accessdate=25 iyun 2018}}</ref>

Gəncə qalasının hər iki tərəfindəki birinci mərtəbələrdə və yeraltı keçiddə Azərbaycan şairi [[Nizami Gəncəvi]]nin sələfləri və xələflərindən ibarət qalareya yaradılmışdır. Burada Gəncənin 26 görkəmli şəxsiyyətinin abidəsi qoyulmuşdur. Muzeyin sağ tərəfində ikinci mərtəbədə Gəncənin hərb tarixi muzeyi yaradılmışdır. Qalanın üçüncü mərtəbəsində Gəncə əhalisinin məişəti, mədəniyyəti, həyatı haqqında məlumat verən etnoqrafik muzey yaradılmışdır. Gəncədə olan muzeylərdən [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Muzeyi]], [[Gəncə Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi]], [[Nizami Gəncəvinin Ev Muzeyi]], [[İsrafil Məmmədovun Ev Muzeyi]], Mir Cəlal Paşayevin Ev Muzeyi və digərlərini qeyd etmək olar.<ref>{{cite web|url=http://www.ganja.az/az/mədəniyyət/muzeylər|title=Muzeylər|publisher=[http://www.ganja.az www.ganja.az]|language={{az}}|accessdate=25 iyun 2018}}</ref>

Gəncədə fəaliyyət göstərən teatrlardan biri [[Gəncə Dövlət Dram Teatrı]]dır. Teatrın binası XIX əsrin 80-cı illərində alman sahibkarı [[Xristofor Förer]] tərəfindən tikilmişdir. Teatrın binası XIX əsr tarixi-memarlıq abidəsidir. 1921-ci il noyabr ayının 13-də tikilmişdir. 1925-ci ilə kimi "Tənqid-təbliğ" teatr adı ilə fəaliyyət göstərmiş, 1925-ci ildə isə "Bakı-işçi-kəndli" teatrına çevrilmişdir. 1932-ci ildə teatr bütün heyəti ilə birlikdə Gəncəyə köçürülmüş və fəaliyyətini burada davam etdirmişdir. Gəncəyə gələn aktyorlar içərisində [[İsmayıl Talıblı]], [[Ələsgər Ələkbərov]], [[Ağasadıq Gəraybəyli]], [[Ağahüseyn Cavadov]], [[Mehdi Məmmədov]], [[Kazım Ziya]], [[Fatma Qədri]], Əmir Dadaşlı, [[Rəmziyyə Veysəlova]] kimi sənətkarlar vardır. Teatr 1990-cı ildən Gəncə Dövlət Dram Teatrı kimi adlandırılmışdır. Dram teatrda gənclərdən ibarət teatr studiyası fəaliyyət göstərir.<ref>{{cite web|url=http://www.ganja.az/az/mədəniyyət/mədəniyyət-ocaqları/639-gəncə-dövlət-dram-teatrı|title=Gəncə Dövlət Dram Teatrı|language={{az}}|publisher=[http://www.ganja.az ganja.az]|accessdate=20 iyun 2018}}</ref> [[2014]]-cü ildə bina yenidən tikilib. Ərazidə təmizlik, topoqrafiya və geologiya işləri aparılıb. Teatr üçün [[Gəncə çayı]]nın sağ sahilində 2 hektar torpaq sahəsi ayrılıb.<ref name="azertag">{{cite web|title=Gəncə Dövlət Dram Teatrı üçün yeni bina tikiləcək

|url=https://azertag.az/xeber/Gence_Dovlet_Dram_Teatri_uchun_yeni_bina_tikilecek-785460|date=24 iyun 2017|publisher=[https://azertag.az azertag.az]|language={{az}}|accessdate=20 iyun 2018}}</ref> Tikiliş üçün Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ehtiyat fondundan 3 milyon manat vəsait ayrılıb.<ref name="azertag"/>

Dram teatrında XIX əsrin sonlarında 21 oktyabr 1895-ci ildə ilk dəfə olaraq tamaşalar hazırlanıb. [[Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev]]in 1910-cu ildə yerli həvəskarlardan ibarət təşkil etdiyi teatrda "Ağa Məhəmməd şah Qacar", "Dağılan tifaq" ([[Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev|Ə.B.Haqverdiyev]]), "Əl Mənsur" (N. Heyne), "Nadanlıq" ([[Nəriman Nərimanov|N.Nərimanov]]), "Vətən" ([[Namiq Kamal|N. Kamal]]) və başqa bu kimi əsərlər yeni həvəskar truppanın əsas repertuarı kimi böyük maraqla qarşılanıb.<ref name="Dram teatrı">{{cite web|title=Gəncə Dövlət Dram Teatrı – 123-cü mövsüm|url=https://www.yenigence.com/g%C9%99nc%C9%99-dovl%C9%99t-dram-teatri-123-cu-movsum/|publisher=[https://www.yenigence.com yenigence.com]|author=[[Anar Bürcəliyev]]|language={{az}}|accessdate=20 iyun 2018}}</ref> 1915-ci ildə ilk dəfə olaraq Gəncədə "Qız məktəb"i tələbələrinin ilk dram truppası da yaradılıb. Müxtəlif illərdə "Qız məktəb"i tələbələrinin ilk dram truppasına rejissor [[Əsəd Şıxzamanov]] rəhbərlik edib. Burada [[Məşədi Cəmil Əmirov]]un "Seyfülmüllük" operası ilk dəfə 1916-cı ildə tamaşaya qoyulub.<ref name="Dram teatrı"/> Bu illərdə həmkarlar klubu nəzdində dram dərnəyi fəaliyyət göstərib. Dram dərnəyində rejissor [[Adil İsgəndərov]], [[Barat Şəkinskaya]], [[İbrahim Həmzəyev|Mir İbrahim Həmzəyev]] və digərləri fəaliyyət göstərib.<ref name="Dram teatrı"/>

Digər teatr isə Gəncə Dövlət Kukla teatrıdır. Bina [[1885]]-ci ildə almanlar tərəfindən lüteran kilsəsi kimi inşa edilmişdir. Tikintidə əsasən luf daşından istifadə olunmuşdur. Binanın ümumi sahəsi 650 m²-dir. 1 zal, 1 foye və 15 otaqdan ibarətdir. Teatr Əhməd Cəmil küçəsində yerləşir və xristian dini abidələr sırasına daxil edilmişdir. Gəncə Dövlət Kukla teatrı [[Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti]]nin 18 sentyabr 1986-cı il tarixli 299 saylı əmrinə əsasən yaradılmışdır. Teatrda 100-ə yaxın tamaşa hazırlanmışdır.<ref>{{cite web|url=http://www.ganja.az/az/mədəniyyət/teatrlar/332-gəncə-dövlət-kukla-teatrı|title=Gəncə Dövlət Kukla Teatrı|language={{az}}|publisher=[http://www.ganja.az ganja.az]|accessdate=20 iyun 2018}}</ref>

1980-cı ildə ulu öndər, ümumilli lider [[Heydər Əliyev]] Gəncədə olarkən tamaşaların birini seyr edərək bildirmişdi ki, siz [[Nizami Gəncəvi]] ədəbi irsinin təbliği üçün ən yaxşı üsullardan birini seçmisiniz. Bunu daha da inkişaf etdirmək lazımdır. Həmin andan etibarən tamaşaların göstərilməsi daha da artırılır. Daha böyük əsərlərə müraciət edilir və 1990-cı ildən etibarən Gəncə Dövlət Poeziya teatrı status alır və fəaliyyət göstərir.<ref>{{cite web|url=http://www.kepeztv.az/news/id/827|title=Zərrabi məscidi|author=Elnur İsmayılbəyli|date=3 oktyabr 2014|language={{az}}|accessdate=20 iyun 2018|publisher=[http://www.kepeztv.az www.kepeztv.az]}}</ref>

2016-cı ildə Gəncədə "[[CinemaPlus|Cinemaplus]]" kinoteatrı fəaliyyətə başlayıb. Kinoteatr, "Xəmsə Park" adlı məkanda istifadəyə verilən Xəmsə Park Ticarət Mərkəzinin 4-cü mərtəbəsində salınıb.<ref>{{cite web|title=Gəncə şəhərində ilk kinoteatr açılır – FOTO|publisher=[https://oxu.az oxu.az]|url=https://oxu.az/culture/125031|language={{az}}|date=1 aprel 2016|accessdate=20 iyun 2018}}</ref>