[[İmageŞəkil:Airbus A380.jpg|300px|thumb|Müasir sərnişin təyyarəsi ([[Airbus A380]])]]

[[İmageŞəkil:F16c.jpg|300px|thumb|Hərbi təyyarə F-16C "Fighting Falcon"]]

[[İmageŞəkil:Radial engine.gif|Radial engine.gif|thumb|280px|right|Ulduzformalı mühərrik]]

[[İmageŞəkil:Axial compressor.gif|thumb|280px|right|Turbin reaktorunun kompressoru]]

[[İmageŞəkil:Teyyare e-citizen.jpg|thumb|280px|right|Yerdən təyyarənin uçuşunun görünüşü]]

'''Təyyarə''' ({{lang-ar|طائرة}}), '''Aerobus''' ({{lang-en|Airbus}}), '''Aeroplan''' ({{lang-en|Airplane}}), '''Hava gəmisi''' ya da '''Uçaq'''<ref>http://anl.az/el/Kitab/246202.pdf Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti, 2007 (s.369), "Dördmotorlu uçaq! Aeromeydan" (R.Rza).</ref> — havadan ağır, atmosferdə mühərriklərin və tərpənməz qanadların yardımıyla uçuş etmək üçün uçuş apparatıdır. Təyyarə qanadların [[qaldırıcılıq qüvvəsi|qaldırıcılıq qüvvəsindən]]ndən istifadə edərək özünü havada böyük sürətlə hərəkət etdirmək qabiliyyətinə malikdir. Tərpənməz qanadlar və mühərrikləri onları yelpəkciklərlə uçaqlardan və planerlərdən fərqləndirirlər. Təyyarələr müxtəlif konstruksiyalara malik olsalar da onların bir ümumi cəhətləri vardır. Onlar dinamik qaldırma qüvvəsindən istifadə edirlər. Havadan yüngül uçaqlardan (hava balonları, hava gəmiləri) fərqli olaraq təyyarələrdə qalxma, hava qanadların səthi üzrə axmağa başlayandan sonra baş verir.

== Tipləri ==

:''Tədris-təlim''

[[İmageŞəkil:Lilienthalgleiter modelle.jpg|thumb|Otto Lilienthalın üçduğu model]]

[[Daxili yanma mühərriki|Daxili yanma mühərriklərinin]] yaranması [[aviasiya]]nın da yaranmasında əsas rol oynamışdır. Öncə fikirləşirdilər ki, [[mühərrik]]in qanadlı apparata quraşdırılması nəticəsində uçmaq mümkün olar. 1894-cü ildə Maksim adlı rus ixtiraçısı qanadlarının açılışı 32 &nbsp;m və çəkisi 3,5t olan nəhəng bir təyyarə düzəldir. Bu [[maşın]] elə ilk sınaq zamanı sınmışdır. Sonra məlum olur ki, əsas problem uçuş zamanı stabilliyin yaradılmasından ibarətdir. 1870-ci ildə fransız [[mühəndislik|mühəndisi]] [[Peno]] sınaq məqsədilə bir neçə kiçik təyyarə modelləri düzəldir. Onun apardığı tədqiqatlarda təyyarənin hərəkətinin quyruq hissəsi ilə stabilləşdirməyin mümkünlüyü araşdırılır. [[1890]]-cı ildə alman mühəndisi [[Otto Liliental]] düzəltdiyi planerdə 2 mindən artıq uçuş keçirmişdir. O, planeri öz bədəni ilə tənzim edərək havada 30 saniyə ərzində 100 &nbsp;m yol qət edir. Öz sonuncu uçuşu zamanı əsən külək Lilenthalın tarazlığını pozaraq onun qəzaya düçar olmasına səbəb olmuşdur. Sonralar planerlərin düzəldilməsi ilə amerikalı [[Rayt qardaşları]] məşğul olmuşlar. Onlar ilk dəfə olaraq vertikal və eninə idarə sistemləri tətbiq etmiş, qanadları süni verilən havanın köməyi ilə yükləmiş və düşən yükü ölçmüşlər. Rayt qardaşlarının düzəltdiyi planer stabil idarə olunaraq havada bir dəqiqə qala bilirdi. [[1903]]-cü ildə Rayt qardaşları planerə benzinlə işləyən mühərrik qoşurlar.

[[1903]]-cü il [[14 mart|martın 14-də]] Uilbur [[Rayt qardaşları|Rayt]] ilk motorlu uçuş həyata keçirərək, 32 &nbsp;m məsafə qət edir. Həmin ilin [[17 dekabr]] tarixindəki uçuşda o, 260 &nbsp;m yol qət edir. Bu, dünyada aparılan ilk təyyarə uçuşunun sınağı idi. Tədricən mühərriklərin gücünü artıraraq Rayt qardaşları öz təyyarələrini təkmilləşdirirlər. [[1905]]-ci ildə onlar havada 38 dəqiqə qalaraq 39 &nbsp;km yol qət edirlər. Buna baxmayaraq Rayt qardaşlarının nailiyyətləri dövlət tərəfindən diqqətsiz qalır. Buna görə də, onların sınaqlarını yarımçıq saxlayırlar.