Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq II. Niveles tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
( | töhfələr)
k Azərbaycan Respublikasında çəltikçiliyin inkişafına dair 2018–2025-ci illər üçün DÖVLƏT PROQRAMI
Sətir 44:
 
Çəltik istilik sevən bitkidir. Çəltiyin tam cücərmədən kollanmasının axırına qədər olan dövr 30-32 günə başa çatır. Kollanmanın sonundan çiçəklənmənin axırınadək 22-25 gün çəkir. Səpinin qurtarması ilə məhzulun yetişməsi 115-135 gündə başa çatır. Çəltik iki üsulla - toxum səpilməsi və şitillə əkilir. Relyefi düz olan, sututar ləkləri iri olan sahələrdə toxumsəpən texnikalar ilə səpinin keçirilməsi daha məqsədəuyğundur. Şəki-Zaqatala zonası üçün əl ilə səpin aparılması təcrübədə özünü doğruldub. Bu qaydada aparılan səpində toxumlar torpaqda qida sahəsinə bərabər paylanır və toxum itkisinə yol verilmir, qənaət olunur. Səpin zamanı toxumlar 1,5-2 santimetr dərinliyinə basdırılmalıdır. Çəltiyin şitil üsul ilə yetişdirilməsi əsasən Lənkəran zonasında tətbiq edilir. Çəltik şitili xüsusi şitilliklərdə (tumçarlarda) yetişdirilir.
 
== Azərbaycanda çəltikçiliyin mövcud vəziyyəti ==
<ref>https://azertag.az/xeber/Azerbaycan_Respublikasinda_cheltikchiliyin_inkisafina_dair_2018_2025_ci_iller_uchun_DOVLAT_PROQRAMI-1135553</ref>Azərbaycanda çəltik bitkisi qədimdən becərilir. Ölkəmizin ərazisində keyfiyyəti ilə müxtəlif müsabiqələrdə dəfələrlə fərqlənmiş “Ağ ənbərbu”, “Vilgəri”, “Yetim”, “Lənkəran sədrisi”, “Ağ qılçıqlı” və digər yerli sortlar becərilmişdir. İqtisadi şəraitlə əlaqədar olaraq ölkəmizdə çəltiyin əkin sahəsi illər üzrə müxtəlif olmuşdur. Çəltik sahəsi 1913-cü ildə 47 min hektar, 1927-ci ildə 54 min hektar, 1937-ci ildə 25,3 min hektar,1964-cü ildə 12,3 min hektar təşkil etmiş, sonradan tərəvəzçiliyin inkişafı ilə əlaqədar 1,8 min hektara qədər azalmışdır. Yalnız 1995-ci ildən başlayaraq çəltik əkinləri genişlənmiş, 1996-cı ildə 2,4 min hektar sahədə çəltik əkilmiş, orta məhsuldarlıq 38,7 sentner (s/ha) olmuşdur. Hazırda Azərbaycanda çəltik əkinçiliyi əsasən Lənkəran və Aran iqtisadi rayonlarında aparılır.
 
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2008-ci il 25 avqust tarixli 3004 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2008–2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı” və Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı üzrə dövlət proqramları çərçivəsində ölkə ərazisinin müxtəlif regionlarında dənli və dənli-paxlalı bitkilərin, o cümlədən çəltikçiliyin inkişaf etdirilməsi ilə bağlı tədbirlər nəzərdə tutulmuş və bu istiqamətdə müvafiq işlər həyata keçirilmişdir. “Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına dövlət dəstəyi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 23 yanvar tarixli 1907 nömrəli Sərəncamına əsasən buğda və çəltik əkini sahəsinin becərilməsində istifadə edilən yanacaq və motor yağlarına görə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına hər hektar üçün 90 manat yardım verilməsi, həmçinin son illər kənd təsərrüfatının inkişafı istiqamətində həyata keçirilən digər tədbirlər istehsalçılarda bu sahəyə marağı artırmışdır.
 
2016-cı ildə 2,5 min hektarda çəltik əkilmiş və 5,6 min ton məhsul yığılmışdır. 2017-ci ildə isə çəltiyin əkin sahəsi əvvəlki illə müqayisədə 2 dəfədən çox artaraq 5,1 min hektara çatdırılmış, ölkə üzrə 15,9 min ton məhsul toplanmış və orta məhsuldarlıq 31,1 s/ha olmuşdur. Lakin ölkənin düyüyə illik tələbatı 40 min tondan yuxarıdır və onun böyük bir hissəsi idxal hesabına təmin olunur. Bu baxımdan Dövlət Proqramının çəltikçiliyin inkişafı istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin daha da gücləndirilməsinə və bu sahənin inkişafına mühüm təkan verəcəyi gözlənilir.
 
== Dünyada çəltikçiliyin inkişaf meyilləri ==
<ref>https://azertag.az/xeber/Azerbaycan_Respublikasinda_cheltikchiliyin_inkisafina_dair_2018_2025_ci_iller_uchun_DOVLAT_PROQRAMI-1135553</ref>Ən qədim dənli bitkilərdən hesab olunan çəltiyin vətəni Çin və Hindistandır. Çəltiyin Cənub-Şərqi Asiyada becərilmə tarixi yeddi min ilə çatır və eramızdan əvvəl X-V əsrlərdə Çin və Hindistandan Mesopotamiya, İran, Suriya və Orta Asiyaya yayılmışdır.
 
Dünya üzrə dənli bitkilərin əkin strukturunda və insanların qida rasionunda düyü buğdadan sonra ikinci yeri tutur. Düyüyə tələbat ilbəil artım dinamikasına malik olduğundan, çəltik istehsalı kənd təsərrüfatının ən perspektivli sahələrindən biridir.
 
Dünya üzrə ümumi taxıl əkinlərinin təxminən 1/5 hissəsi çəltik əkinlərinin payına düşür. 2015-ci ilin məlumatına əsasən çəltiyin əkin sahəsi 163,5 milyon hektar, orta məhsuldarlıq isə 46 s/ha təşkil etmişdir. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) məlumatlarına görə, 2013-2016-cı illərdə dünya üzrə təmizlənmiş çəkidə düyü istehsalı 490-501 milyon ton, istehlak 484-503 milyon ton arasında dəyişmiş, həmin illərdə ilin sonuna düyü qalığı 166-170 milyon ton olmuşdur.
 
Dünya üzrə çəltik istehsalının 50%-i Çin və Hindistanın payına düşür. Əsas çəltik istehsalçıları Çin, Hindistan, İndoneziya, Banqladeş, Vyetnam, Tailand, Myanma, Filippin, Braziliya, Yaponiya və ABŞ hesab edilir. Hindistan 2015-ci ildə çəltik əkin sahəsinə görə birinci yeri tutmasına baxmayaraq (42,8 mln. ha), Çin yüksək məhsuldarlıq hesabına məhsul istehsalına görə birincidir (208,2 mln. ton), sonrakı yerləri Hindistan, İndoneziya və Banqladeş tutur. Məhsuldarlıq isə Avstraliya (102 s/ha), Misir (95 s/ha), ABŞ (86 s/ha) və Türkiyədə (81 s/ha) daha yüksəkdir.
 
Düyünün illik ticarət həcmi 40 milyon tondan çoxdur. Dünya bazarına ən çox düyü məhsulunu Hindistan (10 milyon tondan çox) ixrac edir. Ümumilikdə isə düyü ixracının təxminən 80%-i Hindistan, Tailand, Vyetnam, ABŞ və Pakistanın payına düşür. Ən iri düyü idxalçısı isə Çindir.
 
== İstinadlar ==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023