5 illik səltənəti boyunca 280-dən çox dini müxalifi çarmıxa çəkilərək yandırıldı. Onun [[1558]]-ci ildə vəfatının ardından, [[İngiltərə tarixi|İngiltərə]]<nowiki/>də canlandırdığı [[Roma-Katolik kilsəsi|katolik]] inancının, ögey bacısı və xələfi [[I Elizabet]] tərəfindən önü kəsildi.

 

Mariya [[18 fevral]] [[1516]]-cı ildə [[London]]<nowiki/>da Plasentiya sarayında dünyaya gəldi. [[İngiltərə krallığı|İngiltərə kralı]] [[VIII Henri]]<nowiki/>nin və onun ilk xanımı [[Araqonlu Ketrin]]<nowiki/>in həyatda qalan yeganə övladı idi. Belə ki, anası Mariyanın dünyaya gəlişindən öncə dəfələrlə hamilə qalmış, ancaq bu uşaqlar ya ölü olaraq dünyaya gəlmiş, ya da bir neçə gün sonra vəfat etmişdi.<ref>Waller, p. 16; Whitelock, p. 9</ref><ref>Loades, pp. 12–13; Weir, pp. 152–153</ref>

 

Mariya dünyaya gəldikdən 3 gün sonra Qrinviçdəki İtaətkar Rahiblər kilsəsində [[Roma-Katolik kilsəsi|katolik]] inancına görə [[vəftiz]] edildi.<ref>Porter, p. 13; Waller, p. 16; Whitelock, p. 7</ref> Onun xaç atası Lord Tomas Uolsey, xaç anası isə nənəsi [[Yorklu Elizabet|Yorklu Elizabeti]]<nowiki/>n bacısı Yorklu Ketrin və Norfolk hersoginyası Agnes Hauerd oldu.<ref>Porter, pp. 13, 37; Waller, p. 17</ref> Atasının bir müddət öncə sürgün edilən qohumu Marqarita Pol isə Mariyanın dünyaya gəlişi səbəbilə bağışlandı və əvvəlcə körpənin himayədarı, [[1520]]-ci ildə isə dayəsi olaraq sarayda yer aldı.<ref>Porter, p. 13; Waller, p. 17; Whitelock, p. 7</ref><ref>Loades, p. 29; Porter, p. 16; Waller, p. 20; Whitelock, p. 21</ref>

Mariya olduqca ağıllı bir uşaq idi.<ref>Whitelock, p. 27</ref> Hətta [[1520]]-ci ilin [[iyul]]<nowiki/>unda təqribən 4-5 yaşlarındaki Mariya sarayda qəbul edilən [[Fransa]] elçilərinə [[piano]]<nowiki/>da möhtəşəm bir əsərlə çıxış etmişdi.<ref>Loades, pp. 19–20; Porter, p. 21</ref> İlk təhsili anasının nəzarətində keçmişdi. 9 yaşı olanda artıq [[latın dili]]<nowiki/>ndə oxuyub yazırdı.<ref>Porter, p. 28; Whitelock, p. 27</ref> [[Fransızlar|Fransız]], [[İspan dili|ispan]] və [[Yunan dili|yunan]] dilləri, musiqi və rəqs üzrə dərslər aldı.<ref>Loades, pp. 32, 43</ref> [[VIII Henri|Kral Henri]] isə qızına olduqca nəvazişli idi və [[Venesiya]] elçisi Sebastiyan Gustinianiyə ''“Bu qız heç vaxt ağlamaz”'' deyərək övladıyla öyünmüşdü.<ref>''Domine Orator, per Deum immortalem, ista puella nunquam plorat'', quoted in Whitelock, p. 17</ref> O illərə aid portretlərində də göründüyü kimi, kağız qədər ağ üzü və qızılı saçları var idi. Bundan başqa atasından aldığı qırmızı yanaqları vardı.

 

Mariyanın uşaqlıq illəri boyunca atası [[VIII Henri|Kral Henri]] qızı üçün müxtəlif ər namizədləri axtarırdı. Hələ 2 yaşı olanda [[Fransa tarixi|Fransa kralı]] [[I Fransisk|I Fransua]]<nowiki/>nın oğlu Fransisklə nişanlandırılsa da, 3 il sonra bu razılıq pozuldu.<ref>Porter, pp. 20–21; Waller, pp. 20–21; Whitelock, pp. 18–23</ref> [[1522]]-ci ildə isə 6 yaşlı Mariya özündən 16 yaş böyük [[İspaniya Krallığı|İspaniya kralı]] olan xalası oğlu  [[V Karl]]<nowiki/>la nişanlandırıldı.<ref>Loades, pp. 22–23; Porter, pp. 21–24; Waller, p. 21; Whitelock, p. 23</ref> Ancaq bir neçə il sonra bu nişan da [[VIII Henri|Kral Henri]]<nowiki/>nin də razılığı ilə [[V Karl]] tərəfindən ləğv edildi. Digər tərəfdən [[VIII Henri|Kral Henri]]<nowiki/>nin baş məsləhətçisi kardinal Uolsey [[Fransa]] sarayıyla evlilik müzakirələri aparır, [[VIII Henri|Kral Henri]] isə qızını [[İngiltərə tarixi|İngiltərə]]<nowiki/>ylə ittifaqa daha yaxın görünən [[I Fransisk|Kral Fransua]] ilə evlənməsini istəyirdi. Nəhayət, balaca qızcığazın [[I Fransisk|Kral Fransua]] və ya onun oğlu Fransisklə evləndirilməsi ilə bağlı bir andlaşma bağlandı. Ancaq çox keçmədən kardinal Uolsey [[Fransa]] ilə nigahsız bir ittifaq qurmağa nail oldu.

 

Digər yandan Mariyanın ailəsi təhlükə altında idi. Vəliəhdi olmadığı üçün təəssüflənən və yenidən evlənmək istəyən [[VIII Henri|Kral Henri]] [[Araqonlu Ketrin]]<nowiki/>dən ayrılmaq istəsə də, [[Papa]] [[VII Klement]] onun bu istəyini qəbul etmədi. [[VIII Henri|Kral Henri]] [[İncil]]<nowiki/>dəki bəzi mətnlərə istinad edərək, [[Araqonlu Ketrin|Ketrin]]<nowiki/>lə olan nigahının pak olmadığını, bunun səbəbinin isə [[Araqonlu Ketrin|Ketrin]]<nowiki/>in, qardaşı [[Artur Tüdor|Artur]]<nowiki/>la olan ilk evliliyi olduğunu iddia etdi. [[Araqonlu Ketrin|Ketrin]] isə [[Uels Şahzadəsi|Uels şahzadəsi]] [[Artur Tüdor|Şahzadə Artur]]<nowiki/>la olan nigahının formal olduğunu və əsl amalına çatmadığı bildirdi. Belə ki, dövrün [[Roma Papası|Roma papası]] [[II Yuli]] də bu nigahın ləğvi barədə qərar vermişdi. [[Papa]] [[VII Klement]]<nowiki/>in bu etirazında tək məsələ [[katolik]] inancı deyildi. Çünki o illərdə, [[Roma|Roma şəhəri]] [[Araqonlu Ketrin|Ketrin]]<nowiki/>in bacısı oğlu və qızının keçmiş nişanlısı olan [[V Karl]]ın işğalı altında idi. Bəzi mənbələrə görə, [[papa]]<nowiki/>nın bu nigahın pozulmasına olan etirazlarının əsl səbəbi də bu idi.

 

Gənc Mariyanın [[Anna Boleyn]]<nowiki/>i [[kraliça]], qızını isə şahzadə olaraq qəbul etməməsi [[VIII Henri|Kral Henri]]<nowiki/>ni daha da qəzəbləndirdi. Daim nəzarət və təzyiq altında yaşamaq onun səhhətini tamamilə korlamışdı və tez-tez xəstələnməinə səbəb olmuşdu. [[V Karl]]ın İngiltərə sarayındakı elçisi Eustas Kapu gənc Mariyanın ən yaxın sirdaşı və atası ilə arasında vasitəçisi olmuşdu. Belə ki, artıq [[VIII Henri|Kral Henri]] və sevimli qızı arasındakı münasibətlər pisləşmi, illərlə bir-birinin üzünü belə görməmişdilər. Hətta [[Araqonlu Ketrin|Ketrin]] ölüm yatağında ikən belə, yeganə qızıyla görüşməsinə icazə verilmədi. [[Araqonlu Ketrin|Ketrin]] [[1536]]-cı ildə vəfat etdi və Mariya dəhşətli travmayla üzləşdi. Anasının cənazə mərasiminə gedə bilməyən Mariya uzun müddət özünü hər kəsdən təcrid etdi.

 

[[1536]]-cı ildə Kraliça [[Anna Boleyn]] də kralın gözündən düşdü və çox keçmədən edam olundu. Mariya kimi, [[I Elizabet|Elizabet]] də kralın qeyri-qanuni övladı elan edilərək bütün ünvanları əlindən alındı. Annanın edamından 2 həftə sonra [[VIII Henri|Kral Henri]] [[Ceyn Seymur]]<nowiki/>la evləni. Kralın üçüncü xanımı olan [[Ceyn Seymur|Ceyn]] gənc Mariya ilə atasının barışmağını istəyirdi. [[VIII Henri|Kral Henri]] isə Mariyanın [[Protestantlıq|protestantlığı]] və valideynləri arasındakı evliliyin qeyri-qanuni olduğunu qəbul etməsi şərtilə barışacağını bildirdi. Gənc Mariya bu şərt qarşısında əvvəlcə çəkinsə də, daha sonra bütün bunları qəbul etməsi barədə bir sənədə imza çəkməyə məcbur oldu. Atası ilə uzlaşdıqdan sonra sarayda yerini alan Mariya əvvəlki saray əhli və xidmətçilərinə də qovuşdu. Keçmiş xidmətçilərindən Lord Husey isə ölkənin şimalında böyük bir üsyana qoşulmuş, kralın dini reformlarına qarşı çıxaraq Mariyanın yenidən qanuni vəliəhd olmasını tələb edirdilər. Ancaq üsyan çox keçmədən qəddarlıqla yatırıldı. Digər üsyançılarla birlikdə Lord Husey də edam edildi ancaq gənc Mariyanın bu işlə əlaqəsi heç vaxt sübut edilə bilmədi. Bir il sonra [[1537]]-ci ildə kraliça [[Ceyn Seymur]] oğlu [[VI Eduard|Eduard]]ı dünyaya gətirərkən vəfat etdi. Mariya ögey qardaşının [[vəftiz]] anası oldu və kraliçanın cənazə mərasimində iştirak etdi.

 

 

== Səltənət illəri ==

[[6 iyul]] [[1553]]-cü ildə 15 yaşlı [[VI Eduard]] ağciyər infeksiyası (ehtimal ki, [[vərəm]]) səbəbilə vəfat etdi. Taxtın Mariyaya keçməyini istəməyən gənc kral bunun ölkədəki [[Protestantlıq|protestant]]<nowiki/>ların və illərdir davam edən dini reformasiyaların sonu olacağını yaxşı bilirdi. Bu səbəblə onu taxt namizədləri sırasından çıxarmağa qərar vermişdi. Buna baxmayaraq saray əyanları ögey bacılarından yalnız birini vəliəhdlikdən çıxarmağı uyğun görmədi və kral baş məsləhətçisi [[Con Dudley]]<nowiki/>in də təzyiqi ilə qatı [[Protestantlıq|protestant]] olmağına baxmayaraq digər bacısı [[I Elizabet|Elizabet]]<nowiki/>i də vəliəhdlikdən çıxardı.

 

[[1556]]-cı ilin [[yanvar]]ında Mariyanın qaynatası [[V Karl]] öz istəyilə taxtdan çəkildi və [[Estremadura]]<nowiki/>dakı bir kilsəyə qapanaraq rahib həyatı yaşamağa başladı. Bu əsnada Mariya və [[II Filipp (İspaniya kralı)|Filip]] hələ də bir-birindən ayrı yaşayırdı. Çox keçmədən [[Brüssel]]<nowiki/>də [[İspaniya]] kralı elan edilən [[II Filipp (İspaniya kralı)|Filip]] hələ İngiltərədə idi. Bu səbəblə dərhal fransızlarla müvəqqət atəşkəs müqaviləsi imzaladı. Bu əsnada isə Mariyaya qarşı çevriliş planı hazırlanmış, Fransanın İngiltərə səfiri olan Antuan de Noalis və edam edilən [[Con Dudley]]<nowiki/>in qohumu Henri Dudleyin adı bu hadisəyə qarışmışdı. Planın əsas iştirakçıları ələ keçirilsə də, Dudley və Noalis canlarını qurtara bildilər.

 

 

 

 

== Vəfatı ==

 

 

== Mənbə ==