Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
k tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Luny tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
||
|
Sətir 23:
| qaynama temperaturu f = 2448
}}
'''Litium''' ('''Li''') – D.İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli|elementlərin dövri sistemində]] 3-cü element.
== Kəşf olunması == Litium 1817-ci ildə isveç kimyaçısı İ.Arfedson tərəfindən, pentalit mineralının analizi zamanı kəşv olunub. Bu mineral ən adi daş kimi görünür və odur ki, metal litium (yunan sözü “lithos” – daş deməkdir) adlandırılmışdır. == İstifadəsi == Keramik və şüşə istehsalında, batareya istehsalında, sürtkü və ərinti sərtləşdirici maddələrin tərkibində, [[A vitamini]] sintezində, nüvə stansiyalarında soyuducu mexaniklərdə və [[Raket|raket]] itələyici qüvvə təmin edilməsində istifadə edilir. Qatı elementlər içində ən yüksək spesifik istilik tutumuna sahib olması səbəbiylə, istilik çatdırılmasında istifadə edilən [[Maye|mayelərin]] tərkibində yer alır. Ancaq, [[su]] ya da asid kimi həll edicilərlə qarışıldığında yüksək bir partlama və ya parlama xüsusiyyətinə sahib olması və xüsusilə sinir sistemi üçün zəhərli təsir göstərməsi səbəbiylə, diqqətli istifadə edilməsi lazımdır. Bəzi [[litium]] birləşmələri, [[beyin]] [[Xəstəlik|xəstəlikləri]] və [[Psixologiya|psixoloji]] xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilən [[Dərman|dərmanların]] tərkibində də var. == Bitkilərdə mövcudluğu ==
Bitkilərdə litiumun miqdarı təxminən 0,0001% (kütlə ilə) miqdardadır. Litium bitkilərdə su-duz mübadiləsinə təsir edir. On səkkiz dərman bitkisi litium toplayıcısıdır ki, onların 6-sı dah çox toplayıcıdır: qara bəng otu, yaşıl yarpaqlı kassiya, hind tatlası, bataqlıq gözdəvəri və ağacabənzər aloye (əzvay). Torpaq litium çox olduqda sitrus bitkilərinin yarpaqları ləkəli olur.
== Heyvan orqanizmində mövcudluğu ==
Heyvan orqanizmində litium miqdar kütlə ilə 0,001% təşkil edir, insanın çəkisi 70 kq olduqda isə onun bədənində 0,67 mq litium olur.
== İnsan orqanizmində ==
Litium ultramikroelmentdir, ali sinir fəaliyyətində iştirak edir, həmçinin immunitetə və su-duz mübadiləsinə təsir edir. İnsan orqanizmində litium skeletdə və qalxanabənzər vəzdə toplanır.
== Litium tibbdə ==
Litium psixoterapiya praktikasında da istifadə olunur. Həkimlər dəfələrlə müşahidə etmişlər ki, litiumun bəzi birləşmələri (əlbətdə ki, uyğun dozalarda) maniakal depressiyada olan xəstələrə müsbət təsir edir. Bir tərəfdən müəyyən edilmişdir ki, litium beyinin hüceyrələr arası mayesindən hüceyrələrə natrium və kalium ionlarını daşımaqda iştirak edən bəzi fermentləri aktivləşdirə bilir. Digər tərəfdən müşahidə olunmuşdur ki, litium ionları hüceyrənin ion balansına bir başa təsir edir. Natrium və kalium balansından isə xəstənin vəziyyəti xeyli dərəcədə asılı olur. Hüceyrələrdə natrium ionlarının artıqlığı depressiv pasientlər, çatışmazlığı isə maniyadan əziyyət çəkənlər üçün xarakterikdir. Natrium-kalium balansını bərabərləşdirərək litium duzu hər iki tip xəstəyə müsbət təsir edir. Nadir hallarda litium immun çatışmazlığı vəziyyətinin müalicəsində istifadə olunur.
Sətir 46 ⟶ 51:
LiAl [Si<sub>4</sub>O<sub>10</sub>] – petalit
Qida məhsulları ilə litiumun orqanizmə sutka ərzində daxil olan miqdarı təxminən 2 mq-dır.
Sətir 53 ⟶ 58:
Orqanizm üçün litiumun toksiki dozası 92-200 mq həddindədir.
== Pirotexnikada istifadəsi ==
Litium duzları alovu al qırmızı rəngə boyadığından onda atəşfəşanlıq üçün pirotexniki tərkiblərdə istifadə olunur.
== Mənbə ==
== Xarici keçidlər ==
{{commons|Lithium}}
| |||