Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k (GR) File renamed: File:Church in ani (armenia).JPGFile:Church in Ani (eastern Turkey).jpg File renaming criterion #3: To correct obvious errors in file names, including misspelled [[c::en:Noun#Pr...
k Main→ Əsas using AWB
Sətir 36:
Ani şəhərinin tarixi e.ə. IV minilliyə qədər uzanır. Orta əsrlərin ən zəngin şəhərlərindən olan Ani yüksəliş dövrünü erməni [[Baqratilər]] sülaləsi zamanında yaşamışdır. O dövrdə Erməni Krallığına tabe olan ərazinin paytaxtı Ani şəhəri olmuşdur. Şəhər o qədər gözəl, o qədər zəngin olmuşdur ki, bütün qonşu dövlətlər ona sahib olmağa çalışmışlar. Qırx qapılı, min bir kilsəli Ani [[ermənilər]]dən sonra [[Səlcuqlular]], [[Gürcü Krallığı]], [[monqollar]], [[Qaraqoyunlu]], [[Ağqoyunlu]], [[Osmanlı]] və [[Çar Rusiyası]] kimi müxtəlif mədəniyyətlərin daşıyıcıları olan dövlətlərə tabe olub və Anidə hər mədəniyyətdən bir xatirə qalıb. Ona görə də bu gün türkiyədə Aniylə bağlı məşhur bir məsəl var: Ani bir dünyadır, amma bir dünya Ani etməz.
 
[[961]] – ci ildə erməni kralı [[III Aşot Baqratuni]]nin paytaxtı [[Qars]]dan Aniyə köçürməsindən sonra bölgənin ən önəmli şəhərinə çevrilən Ani şəhəri elə həmin dövrdə də qala divarları ilə əhatələnmişdir. XVIII əsrin sonlarında isə şəhər tərk edilmişdir.
 
Orta əsrlər ərəb tarixçisi [[İbn əl-Əsir]] XII-XIII əsrlərdə şəhərin [[Aran]] şəhəri olduğunu qeyd etmiş, hicri 556-cı ildə gürcülərin şəhərə hücumundan və Əxlat hakimi İbni Sökmənin köməyə gəlməsindən bəhs etmişdir.<ref>[[İbn əl-Əsir|İbni Əsir əl-Cəziri]], "[[əl-Kamil fit-Tarix]]", [http://waqfeya.com/book.php?bid=1106 c. 9, səh. 452], hicri 556 {{oq|ar|في هذه السنة ، في شعبان ، اجتمعت الكرج مع ملكهم ، وساروا إلى مدينة آني من بلاد أران ، وملكوها ، وقتلوا فيها خلقا كثيرا ، فانتدب لهم شاه أرمن بن إبراهيم بن سكمان صاحب خلاط ، وجمع العساكر ، واجتمع معه من المتطوعة خلق كثير ، وسار إليهم ، فلقوه ، وقاتلوه ، فانهزم المسلمون ، وقتل أكثرهم ، وأسر كثير منهم ، وعاد شاه أرمن مهزوما لم يرجع معه غير أربع مائة فارس من عسكره .}}{{oq|az|Bu ilin (hicri 556) şaban ayında gürcülər krallarının əmrində toplanaraq '''ər-Ran şəhərlərindən olan Ani''' şəhərinə hücum etdilər və şəhəri ələ keçirdilər. Orda bir çox şəxsi öldürdülər. Əxlat hakimi ibni Sökmən əsgər toplayaraq onların köməyinə getdi. Həmçinin bir çox könüllü mücahid də ona qoşuldu.}}</ref>
Sətir 49:
Müxtəlif tarixi qaynaqların verdiyi məlumata görə kafedralın tikintisi [[989]] - cu ildə kral II Smbatın ([[977]]-[[989]]) dövründə başlamış, qısa fasilədən sonra II Smbatın varisi kral Qagik Baqratinin hakimiyyəti dövründə onun arvadı, [[Qafqaz Albaniyası]]nın [[Sünik]] vilayətinin hakimi Vasaqın qızı kraliça Katranidenin əmri ilə tikinti davam etdirilmiş və [[1100]] - cü ildə tamamlanmışdır.
 
[[Ani]] şəhərinin Cənub tərəfində yerləşən kafedral şəhərin ən iri və mühüm memarlıq abidəsidir. Kafedral orta əsrlərin ən məşhur erməni memarı Trdatın əsəridir. [[1064]] -cü ildə şəhərin türklər tərəfindən mühasirə edilməsi zamanı kafedral xüsusi simvolik əhəmiyyət daşıyıb. Belə ki, şəhər ələ keçirildikdən sonra Kafedralın üstündəki xaç çıxarılıb və Ani kafedralı '''''Fəthiyyə Camisi''''' adı ilə cami kimi istifadə olunmağa başlayıb. <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=-IKNHO4SAjE| Yaşayan tarih - Ani harabeleri]</ref> Kafedral [[1124]] - cü ildə təkrarən xristianların istifadəsinə geri verilib və kitabələr binanın XIII əsrin əvvəllərində bərpa olunmasından bəhs edirlər. [[1319]] - cu ildə baş verən zəlzələ kafedralın qübbəsinin çökməsi ilə nəticələnmişdir və bu da binanın dini məqsədlə istifadə edilməsinə son verilməsi ilə nəticələnmişdir.
 
[[Bazilika]] planın sahib olmasına rəğmən planlaşdırmada uzunluğun az olması diqqəti cəlb edir. Binanın uzunluğu eni və hündürlüyü ilə müqayisədə olduqca qısadır. Binanı əhatələyən yarımdairəvi kəmərlər abidəyə, bu binanın inşasından bir neçə yüz il sonra [[Avropa]]da meydana gələn [[Qotik]] memarlıq üslubuna xas bir görüntü verir. Lakin [[erməni memarlığı]] ilə Qərbi Avropadakı Qotik memarlıq üslubunun inkişafı arasında əlaqələr qura biləcək dəlillər yoxdur<ref>[http://armenianstudies.csufresno.edu/iaa_architecture/ani.htm Armenian Studies program]</ref>.
 
=== Xilaskar kilsəsi ===
{{MainƏsas|Xilaskar kilsəsi (Ani)}}
[[Şəkil:Ani 1.jpg|thumb|left|300px|Xilaskar kilsəsinin bir hissəsi [[zəlzələ]]lər və digər təbii təsirlərlə dağılmışdır]]
Anidə ən çox diqqət çəkən tarixi memarlıq abidələrindən biridir. Bu abidənin inşası [[1035]]-ci ildə tamamlanıb. Kilsənin divarlarındakı yazılar təkcə kilsənin yox, eləcə də [[ermənilər]]in tarixini öyrənmək baxımından qiymətli mənbələrdir.
 
Kitabələrdə kilsənin [[1342]]-ci ildə şahzadə Vahram Zakaridin memar Vasilə kilsənin qübbəsinin təmir edilməsini əmr etməsindən bəhs edilir. Kilsənin uçmamış digər hissəsi isə [[1989]] - cu ildə baş vermiş bir zəlzələdən sonra ciddi xəsarətlər alıb və uçmaq təhlükəsi var.
 
[[1999]] - cu ildə kilsənin qapısının uçmuş hissəsi bərpa olunaraq kilsənin uçmasının qarşısının alınması üçün müəyyən addımlar atılıb.
 
XIX əsrin sonlarında kilsə hələ də ilkin görünüşünü saxlamışdı. Lakin müəyyən qədər qəzalı vəziyyətdə idi. [[Henry Finnis Blosse Lynch|H. F. B. Lynch]] [[1894]] - cü ildə [[Ani]] xarabalıqlarında gəzdikdən sonra ''"Bu bina, çökməsinin qarşısını alacaq addımlar atılmasa bir neçə ildən artıq qalmayacaq."'' demişdi.
 
[[1912]]-ci ildə rus arxeoloqlar qazıntılardan sonra kilsənin Şərq divarlarında bərpa işləri aparmışdılar. Lakin elə həmin hissə, yəni kilsənin Şərq hissəsi [[1957]]-ci ildə baş verən bir fırtınaya davam gətirmədi və uçdu. Bəzi mənbələr kilsənin Şərq hissəsinin uçması tarixini XX əsrin 30 - cu illəri kimi göstərsə də, kilsənin [[1957]]-ci ildə uçması faktı yaxındakı kəndin sakinləri tərəfindən də təsdiq olunub.
Sətir 73:
{{main|Həvarilər kilsəsi}}
Pahlavuni sülaləsi dövründə inşa etdirilmiş bu abidənin elə həmin dövrdə Ani patriarxları tərəfindən mərkəz kimi istifadə edildiyi güman edilir. Abidənin divarlarında nə zaman inşa olunması haqqında bir qeyd yoxdur. Kilsə divarlarındakı ən qədim yazı [[1031]]-ci il tarixinə aiddir və Abuğamir Pahlavuninin kilsəyə torpaq bağışlamasından bəhs edir.
 
Akademik [[Nikolay Yakovleviç Marr|N. Y. Marr]] Həvarilər kilsəsi və ona bitişik olan bidələr ərazisində arxeoloji qazıntıları [[1909]] - cu ildə tamlamışdır və [[1912]]-ci ildə kilsənin ən zəif hissələri və cənub narteks müəyyən qədər bərpa edilmişdir. Həvarilər kilsəsi ərazisində XX əsrin əvvəllərində aparılan qazıntılar zamanı əldə edilən nəticələrdən dövrümüzə bir şey çatmamışdır. Belə ki, baxımsızlıq üzündən bütün tapıntılar itirilmiş və ya məhv olmuşdur.

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023