Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k back to healthy version (SWMT)
Eihel (müzakirə) tərəfindən edilmiş 4486066 dəyişikliyi geri qaytarıldı. mistake
Teq: Geri qaytarma
Sətir 1:
{{Coord|32|N|53|E|dim:1000km_type:country_region:IR|format=dms|display=title}}
{{Dövlət
|yerli_dildəki_adı = ''جمهوری&nbsp;تروریستیاسلامي&nbsp;ایران<br />(Comhuri-ye İslami-ye İran)''
|rəsmi_adı = İran İslam Respublikası
|qısa_adı = İran
Sətir 13:
|CoordScale =
|ən_böyük_şəhər = [[Məşhəd]], [[İsfahan]], [[Şiraz]]
|etnik_qruplar = <small>[[farslar]] - '''24 70%''',<br />[[azərbaycanlılar]] - '''53 3%''',<br />Şimallılar ([[giləklər]], [[mazandaranlılar]], [[türkmənlər]], [[talışlar]]) - '''7.68 %''',<br />[[lurlar]] - '''2.25 20%''',<br />[[bəluclar]] - '''2.5 %''',<br />[[ərəblər]] - '''7 %''',<br />digərləri - '''9.7 %''',<br />təsniflənməmiş - '''1.68 %''' (2010 sorğusu)<ref>2010-cu ildə İran Dövlət Mədəniyyət Şurasının gerçəkləşdirdiyi sorğunun 2012-ci ildə bəyan edilmiş nəticələrinin 24 oktyabr – 13 noyabr 2011–ci il ümumiran əhali siyahıyaalınmasının yekunlarına tətbiqinə əsasən alınmış rəqəmlərdə danışanların ana dili əsasında İran əhalisinin etnik tərkibi. Ətraflı bax: [[:az:İran əhalisi|İran əhalisi məqaləsi — 2010 ana dili sorğusu (rəsmi)]]</ref></small>
|idarəetmə_forması =
|vəzifə1 =
Sətir 60:
}}
 
'''İran''' ({{lang-fa|ايران}}) və ya '''İran İslam Respublikası''' ({{lang-fa|جمهوری تروریستی ايران}}) — [[Qərbi Asiya]]<nowiki></nowiki>da dövlət. 81 milyon nəfər əhalisi ilə dünyanın [[Ölkələrin əhaliyə görə sıralanması|ən çox əhalisi olan 18-ci ölkə]]si olan İran<ref>{{Cite news|url=https://financialtribune.com/articles/domestic-economy/61421/national-census-preliminary-results-released-irans-urban-population|title=National Census Preliminary Results Released: Iran's Urban Population Up|date=13 mart 2017|work=Financial Tribune|access-date=3 noyabr 2018|language=en-US}}</ref>, 1,648,195 km² quru ərazisi ilə sahəsinin böyüklüyünə görə [[Yaxın Şərq]] regionunda ikinci, dünya ölkələri arasında isə 17-ci yerdə qərarlaşmışdır. İran şimal-qərbdən [[Ermənistan]] və [[Azərbaycan Respublikası]], şimaldan [[Xəzər dənizi]], şimal-şərqdən [[Türkmənistan]], şərqdən [[Əfqanıstan]] və [[Pakistan]], cənubdan [[Fars körfəzi]] və [[Oman körfəzi]], qərbdən [[Türkiyə]] və [[İraq]]<nowiki></nowiki>la əhatə olunmuşdur. Ölkənin [[Avrasiya]]<nowiki></nowiki>nın mərkəzində və Qərbi Asiyada yerləşməsi, həmçinin [[Hörmüz boğazı]]<nowiki></nowiki>na yaxınlığı ona [[Geostrategiya|geostrateji]] əhəmiyyət qazandırmışdır.<ref>{{cite web|url=http://thediplomat.com/2012/07/irans-strategy-in-the-strait-of-hormuz/ |title=Iran's Strategy in the Strait of Hormuz |publisher=The Diplomat |accessdate=3 noyabr 2018 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151208071232/http://thediplomat.com/2012/07/irans-strategy-in-the-strait-of-hormuz/ |archivedate=8 dekabr 2015 |df= }}</ref> [[Tehran]] ölkənin paytaxtı və ən böyük şəhəri olmaqla yanaşı, həmçinin İranın aparıcı iqtisadi və [[Mədəniyyət|mədəni]] mərkəzi hesab olunur. İran Konstitusiyasının XII maddəsinə əsasən ölkənin rəsmi dini - [[İslam]], rəsmi məzhəbi isə [[On iki imam şiəliyi (əqidə)|İsna əşəriyyə]]dir
 
İran dünyanın ən qədim [[sivilizasiya]]<nowiki></nowiki>larından birinə ev sahibliyi edir.<ref>{{cite book |author=Christopher Whatley|date=2001 |title=Bought and Sold for English Gold: The Union of 1707 |publisher=Tuckwell Press}}</ref><ref>{{cite book|author=Lowell Barrington|title=Comparative Politics: Structures and Choices, 2nd ed.tr: Structures and Choices|url=https://books.google.com/books?id=yLLuWYL8gTsC&pg=PA121|accessdate=3 noyabr 2018|date=2012|publisher=Cengage Learning|isbn=978-1-111-34193-0|page=121}}</ref> Hələ eramızdan əvvəl dördüncü minillikdə bu ərazidə Elam krallığı mövcud olmuşdur. Bu dövlət eramızdan əvvəl 7-ci əsrdə [[Madaylar]] tərəfindən işğal olunmuşdur.<ref name="Encyclopædia Britannica Encyclopedia Article: Media ancient region, Iran">{{cite web|author=Encyclopædia Britannica|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media |title=Encyclopædia Britannica Encyclopedia Article: Media ancient region, Iran |publisher=Britannica.com |accessdate=3 noyabr 2018}}</ref> Eramızdan əvvəl 6-cı əsrdə isə [[Əhəmənilər İmperiyası]]<nowiki></nowiki>nın banisi olan [[II Kir]]<nowiki></nowiki>in hakimiyyəti illərində bu imperiyanın ərazisi [[Şərqi Avropa]]<nowiki></nowiki>dan [[Hind çayı]]<nowiki></nowiki>na qədər uzanırdı ki, bu da həmin imperiyanı tarixin ən böyük dövlətlərindən birinə çevirmişdi.<ref name="book">{{cite book| author = David Sacks| author2 = Oswyn Murray| author3 = Lisa R. Brody|author4=Oswyn Murray |author5=Lisa R. Brody | title = Encyclopedia of the ancient Greek world| url = https://books.google.com/?id=gsGmuQAACAAJ| year = 2005| publisher = Infobase Publishing| isbn = 978-0-8160-5722-1| pages = 256 (at the right portion of the page)| accessdate = 3 noyabr 2018 }}</ref> Eramızdan əvvəl dördüncü əsrdə İran ərazisinin [[Makedoniyalı İsgəndər]] tərəfindən işğal olunması nəticəsində burada [[Ellinizm]] mədəniyyəti kök saldı. [[Parfiya]] dövlətinin yaranması ilə İran üsyanı özünün kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Həmin dövlətin ardıcılı hesab olunan [[Sasanilər İmperiyası]] isə eramızın üçüncü əsrindən etibarən dörd əsr boyunca dünyanın aparıcı gücü hesab edilirdi.<ref name="Norman A. Stillman p. 22">{{cite book |author=Stillman, Norman A. |title=The Jews of Arab Lands |page=22 |publisher=Jewish Publication Society |date=1979 |isbn=0827611552}}</ref><ref name="Byzantine Studies 2006, p. 29">{{cite book |author=Jeffreys, Elizabeth; Haarer, Fiona K. |title=Proceedings of the 21st International Congress of Byzantine Studies: London, 21–26 August, 2006, Volume 1 |page=29 |publisher=Ashgate Publishing |date=30 sentyabr 2006 |isbn=075465740X}}</ref>

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023