*[[Azərbaycan]] memarlıq tarixində bir məktəb kimi ilk dəfə formalaşan Aran memarlıq məktəbi olmuşdur.[[Azərbaycan]] [[Ərəb XilafətininXilafəti]]nin tərkibinə daxil olduğu zaman [[Bərdə]] böyük və məşhur bir şəhər idi.Burada görkəmli memarlıq abidələrinin tikilməsi haqqında mənbələrdə məlumatlar var.Qədim memarlıq ənənələri ilə isalmiyyətdən gələn tipoloji xüsusiyyətlərin birləşməsi nəticəsində formalaşan orta əsr Azərbaycan memarlığının ilk rüşeyimləri məhz burada özünü göstərmişdir.Bərdədə[[Bərdə]]də əmələ gələn memarlıq istiqaməti,ölkədə feodal dövlətlərinin müstəqilləşməsi prosesində,yerli ənənələrin güclənməsi ərəfəsində başlayır.Məhz bu şəraitdə Aran memarlıq məktəbi əmələ gəlməkdə idi.Bərdədəki[[Bərdə]]dəki inşaat texnikası,şəhərsalma ənənələri daha sonra,şübhəsiz ki,Gəncədə[[Gəncə]]də davam etdirilir.X əsrdə Gəncədə[[Gəncə]]də Şəddadilərin[[Şəddadilər]]in apardığı geniş inşaat işləri bu şəhəri Azərbaycanın[[Azərbaycan]]ın ən böyük memarlıq mərkəzlərindən birinə çevirir.Hələ Bərdədə[[Bərdə]]də əmələ gəlməyə başlayan üslub cəhətləri Gəncədə[[Gəncə]]də daha bariz şəkildə formalaşır.

*[[Bərdə]] və [[Gəncə]] ətrafında formalaşmış Aran memarlıq məktəbi öz təsir dairəsini genişləndirərək demək olar ki,Azərbaycanın[[Azərbaycan]]ın bütün orta hissəsinə yayılır.XI əsrdən başlayaraq [[Beyləqan]] daha sonra isə [[Şəmkir]] də memaqlıq mərkəzlərinə çevrlir.Beləliklə Aran memarlıq məktəbinin əhatə dairəsi xeyli genişlənmiş olur.

*Məlumdur ki,Aran memarlıq məktəbinin mərkəzi olan [[Gəncə]] monqol yürüşləri zamanı dağıdılmış və bir daha əvvəlki vəziyyətinə qayıda bilməmişdir.Təəssüf ki,Aran memarlıq məktəbinə daxil olan şəhərlər və onların abidələri tamamilə dağıdıldığı üçün əlimizdə kifayət qədər faktik material və kitabələr yoxdur.Lakin Aran memarlıq məktəbinə daxil olan memarların fəaliyyəti haqqında əlimizdə maraqlı bir fakt var.Türkiyənin[[Türkiyə]]nin [[Amasiya]] şəhərindəki məscidin hasarı üzərindəki kitabədə onun 1236-1246-cı illərdə aranlı sənətkar tərəfindən tikildiyi qeyd edilmişdir.[[Azərbaycan]] memarlığı üçün son dərəcə əhəmiyyətli olan bu fakt,eyni zamanda kitabədə qeyd edilmiş tarix etibarilə də olduqca əhəmiyyətlidir.Adı Mahmud oğlu Məhəmməd olan bu sənətkar məhz monqol işğalından sonra vətənini tərk edərək Türkiyəyə[[Türkiyə]]yə köçmüşdür.