{{Rayon məlumat qutusu

|Rayon adı = Kəngərli

|İqtisadi rayon =Kəngərli

|Sahə = 680<ref>[http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/gl2.pdf Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası – İnzibati ərazi vahidləri : Kəngərli rayonu]</ref>

* ''Tazıuçan'' (9035 m)

* ''Binadüzü'' (885 m)''

Rayon ərazisində bir çox faydalı qazıntı, o cümlədən əhəgdaşı və travertin yataqları vardır.Şahtaxtı-Xok daş karxanaları burada yerləşir.

<ref>http://www.90il.nmr.az/muxtariyat%2090/kitab_brosurler/013.pdf Naxçıvan Muxtar Respublikası Kəngərli rayonu</ref>

Onlar özlərini ''kəng-ər'' kəng ərləri adlandırırdılar. Sonralar antik - yunan mənbələrində ''patszmak'' adlandırılan kəngərlər rus mənbələrində [[Peçeneqlər|peçeneq]] adını almışdır. [[Naxçıvan]]ın irsi hakimləri, əsasən, bu tayfanın nümayəndələri olmuşlar. Naxçıvanın ilk və son xanları (Heydərqulu xan və Ehsan xan Kəngərli) bu tayfanın nümayəndələrindən idi.<ref>Azərbaycan ekoturizm potensialı. II cild Bakı</ref>

== Tarixi ==

 

Kəngərli rayonu ərazisində qədim insanların əmək fəaliyyətini və həyat tərzini əks etdirən maddi mədəniyyət qalıqları ilə zəngin xeyli arxeoloji abidə var. Bu abidələr qədim yaşayış yerləri, [[Qala-Arı|qalalar]], [[qəbiristanlıq]]<nowiki/>lar, [[Kurqan|kurqa]]<nowiki/>nlar və tarixi-memarlıq abidələrindən ibarətdir. Son [[Tunc]] və ilk [[Dəmir dövrü|Dəmir dövr]]<nowiki/>lərinə aid [[Qalacıq]] yaşayış yeri, şimalında orta və son [[Tunc dövrü]]<nowiki/>nə aid I Qarabağlar qəbiristanı, Qarabağlar Govurqalası, cənubda Son Tunc və ilk Dəmir dövrlərinə aid II Qarabağlar qəbiristanı, Çalxanqalada Tunc dövrünə aid qala və son Tunc dövrünə aid yaşayış yeri, indiki Şahtaxtı kəndindən şimal-qərbdə Tunc, ilk dəmir dövrlərinə aid şəhər yeri, son Tunc, ilk Dəmir dövrlərinə aid Şahtaxtı Govurqalası, I və II Şahtaxtı nekropolları bu ərazinin insanların ən qədim yaşayış yerləri olduğunu sübut edir. 80-ci illərdə indiki Yurdçu kəndinin cənub-qərbində ilk Dəmir dövrünə aid yaşayış yeri, qərbində antik dövr kurqanları, Tunc və ilk Dəmir dövrlərinə aid Yurdçu nekropolu, kəndin şimal-qərbində Dəmir dövrünə aid sərdabə aşkar edilmişdir. Yurdçu kəndinin ərazisində müxtəlif dövrlərə aid gümüş və mis sikkə dəfinəsi tapılmışdır. Bu sikkələr Bizans imperatoru I Yuanın (969-976), Səlcuq sultanlarından II Toğrulun, Məsudun, Arslan şahın, Atabəylər hökmdarlarının adlarına aiddir.<ref name=":0" />

== Coğrafiyası ==

[[Babək]] və [[Şərur]] rayonlarının arasında yerləşir. Rayon dağlıq relyefə malik olmaqla, Dərələyəz dağlarında yerləşir. Muxtar Respublikanın hər yerində olduğu kimi, iqlimi kəskin kontinentaldır – yayda çox isti, qışda soyuq olur. Rayonun ərazisindən, [[Azərbaycan]]la [[İran]]ın dövlət sərhəddi boyunca [[Araz çayı]] axır. Dağlıq relyef, iqlimin xüsusiyyətləri və kiçik çayların olmaması yerli bitki örtüyünü şərtləndirir. Onlar əsasən, yarımsəhra və dağ növləri ilə (kolluqlar, otlar, nadir ağaclar) təmsil olunur.

=== Çayları və su hövzələri ===

Əsas çayları Araz, Lizbirt və Cəhri çaylarıdır. Mineral bulaqlarla (Salaxan və s.) zəngindir.

[[Boz]] və çəmən-boz, şorakətvarı boz- qonur, [[dağ]] - [[şabalıdı]] və [[qəhvəyi dağ-meşə torpaqları]] yayılmışdır. [[Bitki örtüyü]], əsasən, yarımsəhra bitkilərindən və dağ-kserofitləriııdən ibarətdir.Ərazidə yayı quraq keçən soyuq yarımsəhra, quru çöl və yayı quraq keçən soyuq iqlim yayılmışdır. Salaxan meşə-kolluq ərazisi təbii abidə və yay otlaqları, Böyükdüzün mərkəz və cənub hissələri isə qış otlaqları kimi qiymətləndirilir. Burada, əsasən, [[səhra]], [[yarımsəhra]], dağ-kserofıt, dağ-bozqır, az miqdarda meşə-kolluq bitkilikləri yayılmışdır. Ərazi florasında şoran- yer qarğasoğanı, qozbel [[laləvər]] , [[Florenski tülpanı|florenski tülpan]]ı , [[yuliya tülpanı]] , [[voronov soğanı]] , toudar buğdası , təkdənli buğda , ağrıdağ buğdası , [[gözəl dazı]] , girdəqanad binertiya, [[qaraquş zəngçiçəyi]] , [[Darləçək qlobularia|darləçək qlobulariya]], tumefor difelipeyası , şovits ilankölgəsi və s. nadir və endem bitkilər yayılmışdır. Burada və ona yaxın ərazilərdə məməli heyvanlardan [[bezoar keçi]] , [[asiya muflonu]], [[qonur ayı]] yaşayır. Quşlardan səhra zəvzəyi , adi sığırçın , [[kəklik]], [[berkut]] , [[xəzər uları]] , dağ kətanquşu , ilancıl qartal və s. yaşayır. [[Böyükdüz]] ərazisində isə doydaq köçmə zamanı müşahidə olunur. Vaxtilə [[Keçəltəpə]] dağında [[bəbir]]ə də rast gəlinirdi, lakin son onilliklərdə müşahidə edilmir. Bu zonada zəhərli ilanlar ([[Cənubi Qafqaz]] və çöl gürzəsi) da digər rayonlara nisbətən çoxsaylıdır.

=== Tarixi-arxeoloji mədəni abidələri ===

* [http://www.serqqapisi.az/index.php/ictimai-siaysi/1861-zh-vrazh-muasir-rayon-maerkaezidir Qıvraq müasir rayon mərkəzidir]

* [http://www.president.az/articles/11354 İlham Əliyev Kəngərli Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının yenidənqurmadan sonra açılışında iştirak etmişdir]

== İstinadlar ==

{{İstinad siyahısı}}