Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 114:
də özü də ora yollanaraq bu mübarizəyə qoşulmaq istəyirdi. Bunun üçün Nuru paşa hətta silah və sursat hazırlaması işləri ilə də məşğul oludru. Nuru paşanın bu məktubundan az bir müddət sonra Ənvər paşa Orta Asiyada şəhid oldu və Nuru paşa yəqin elə buna görə daha Orta Asiyaya getməyi lazım bilmədi. Ənvər paşanın şəhid olması xəbərini Nuru paşa Berlində aldı və onun bu xəbəri necə qarşıladığını söyləmək çətindir. Lakin məlumdur ki, Nuru paşa qardaşı Ənvər paşaya sonsuz ehtiramla yanaşırdı, onu nəslinin böyüyü bilirdi, bütün məktublarında ona isti sözlərlə müraciət edirdi.
 
Nuru paşa sonralar özəl fəaliyyətini uğurla qurduqdan sonra Ənvər paşanın övladlarına xüsusi qayğı göstərirdi. Ənvər paşanın Naciyə sultandan üç övladı var idi və onlar xaricdə yaşamalı olurdular. Nuru paşa tez-tez onları Türkiyəyə dəvət edərək onlara mümkün qayğını göstətirdi. Naciyə sultan bu barədə öz xatirələrində də yazırdı:
 
xüsusi qayğı göstərirdi. Ənvər paşanın Naciyə sultandan üç övladı var idi və onlar
{{cquote|Sənələr keçiyor. Çocuqlar təhsillərinə davam ediyor və böyüyürlərdi. Həmd olsun həpsi səhətli və qabiliyyətlidirlər... Günün birində onların məmləkətə dönə biləcəklərini ümid edirdim. Çocuqlarımdan ayrılmaq mənə çox güc gələcəkdi. Sənələr keçdikcə bu ehtimal yaklaşırdı. Vətəndaş olaraq məmləkətə dönmələri üçün mənim qayın bəradərim Nuru paşa çox çalışdı. Bir xxeyli müraciətlərdə bulundu. Nəhayət çocuqlarım üçün 1939-da özəl bir qanun çıxdı. Babalarının soyadı və vətəndaşlığın bütün haqlarına sahip olaraq məmləkətə dönə biləcəklərdi. Bunu kəndilərinə amcaları Nuru paşa təmin etdi. Nuru paşa dürüst, namuslu, pək hörmət etdiyim və sevdiyim bir insandı Çocuqlarıma sənələrcə həm analıq, həm də babalıq etmişdir. Kəndisinə çox şey borcluyam...<ref name="losthero"/>}}
xaricdə yaşamalı olurdular. Nuru paşa tez-tez onları Türkiyəyə dəvət edərək onlara
 
mümkün qayğını göstətirdi. Naciyə sultan bu barədə öz xatirələrində də yazırdı:
Ənvər paşanın ailə üzvlərinə Türkiyəyə qayıtmaq qadağan olunmudu. Naciyə sultan məktubunda buna işarə edirdi. Nuru başa dövlət orqanlarına müraciət edərək, Ənvər paşanın övladlarının vətənə qayıtması barəsində icazə ala bilmişdi. Nuru paşan Berlində erməni terrorçuları tərəfindən təqib olunurdu. Ermənilər Tələt paşa hökumətinin rəhbərlərinin və fəallarının terror edilməsi üçün kütləvi fəaliyyətə başlamışdılar. Bu baxımdan onlar Nuru paşanı da Azərbaycanda erməni daşnaklarına qarşı mübarizə aparmasına görə qətlə yetirmək istəyirdilər. Ona görə də Berlində Nuru paşanın izinə düşə bilmişdilər. Ənvər paşanın xanışı Naciyə sultan Nuru paşnın Berlində erməniər tərəfindən təqib olunmasını belə xatırlayırdı:
Sənələr keçiyor. Çocuqlar təhsillərinə davam ediyor və böyüyürlərdi. Həmd olsun
 
həpsi səhətli və qabiliyyətlidirlər... Günün birində onların məmləkətə dönə
{{cquote|...Hər bazar özəl bir avtomobillə aile ile gəzməyə gedirdik. Nuru paşa da bizimlə bərabər gəlirdi. Bir bazar günü avtomobili bəkliyirdik. Arabada bir arizə olduğunu və o sabah şoferin gəlməyəcəyini öyrəndik. Bəlli bir saətdə dışarıya da çıxamadıq. Megerse o gün sui qəsdçilər hərəkətə keçəcək və Nuru paşanı vuracaqlarmış. Bizi qorumaq məqsədiylə düşmənlərimizi gözləyən polis xəfiyyələri gizlənmiş olduqları yerdən bütün tərtibatı seyr etmişlər. Bizə sonradan nəql etdilər. Düşmənlər qayət qüvvətli və şücaətli geden bir mersedes avtomobillə evin qarşısındakı ormanın bir yoluna gizlənmişlər. Orada bizim avtomobilin gəlməsini bəkliyorlarmış. Arabanın içindəkilər iki kişiymiş. Bizim tutduğumuz xəfiyyələr eyni ormanın başqa bir yolunda saxlanaraq həm evi, həm də düşmənləri gözləmişlər. Mersedesdəkilərin üzlərindən, qaş və gözlərindən erməni olduqları belli imiş. Polislər vermiş olduğumuz rəsmlərdən bunlarln kimliklərini də təsbit etmişlər. Vaxt keçib bizim araba gəlməyincə düşmənlərimiz sinirlənməyə başlamışlar. Ağaclarıln arxasında saxlanaraq evdən çıxmamızı bəkləmişlər.Nəhayət artıq arabanın gəlməyəcəyini və evdən kimsənin çıxmayacağını anlayan düşmənlər çəkilib getmişlər. Məmurlarımız bizə hadisəni bütün ayrıntılarıyla
biləcəklərini ümid edirdim. Çocuqlarımdan ayrılmaq mənə çox güc gələcəkdi.
anlatdıqlarından da mühəqqəq bir ölümdən qurtardığımızı anlayaraq şükr etdik. Erməni terrorçulari Nuru paşanın qətlə yetirilməsi ilə bağlı Berlində öz niyyətlərinə yetişə bilmədilər.<ref name="losthero"/>}}
Sənələr keçdikcə bu ehtimal yaklaşırdı. Vətəndaş olaraq məmləkətə dönmələri
 
üçün mənim qayın bəradərim Nuru paşa çox çalışdı. Bir xxeyli müraciətlərdə
 
bulundu. Nəhayət çocuqlarım üçün 1939-da özəl bir qanun çıxdı. Babalarının
soyadı və vətəndaşlığın bütün haqlarına sahip olaraq məmləkətə dönə biləcəklərdi.
Bunu kəndilərinə amcaları Nuru paşa təmin etdi. Nuru paşa dürüst, namuslu, pək
hörmət etdiyim və sevdiyim bir insandı Çocuqlarıma sənələrcə həm analıq, həm
də babalıq etmişdir. Kəndisinə çox şey borcluyam...
Ənvər paşanın ailə üzvlərinə Türkiyəyə qayıtmaq qadağan olunmudu. Naciyə sultan
məktubunda buna işarə edirdi. Nuru başa dövlət orqanlarına müraciət edərək heç olmasa
Ənvər paşanın övladlarının vətənə qayıtması barəsində icazə ala bilmişdi.
Yuxarıdakı məktubda yazılanlardan maraqlı məqamlardan biri də Nuru paşanın
Berlində erməni terrorçuları tərəfindən təqib olunmasıdır. Ermənilər Tələt paşa
hökumətinin rəhbərlərinin və fəallarının terror edilməsi üçün kütləvi fəaliyyətə
başlamışdılar. Bu baxımdan onlar Nuru paşanı da Azərbaycanda erməni daşnaklarına
qarşı mübarizə aparmasına görə qətlə yetirmək istəyirdilər. Ona görə də Berlində Nuru
paşanın izinə düşə bilmişdilər.
Ənvər paşanın xanışı Naciyə sultan Nuru paşnın Berlində erməniər tərəfindən təqib
olunmasını belə xatırlayırdı:
...Hər bazar özəl bir avtomobillə aile ile gəzməyə gedirdik. Nuru paşa da bizimlə
bərabər gəlirdi. Bir bzar günü avtomobili bəkliyirdik. Arabada bir arizə olduğunu
və o sabah şoferin gəlməyəcəyini öyrəndik. Bəlli bir saətdə dışarıya da çıxamadıq.
Megerse o gün sui qəsdçilər hərəkətə keçəcək və Nuru paşanı vuracaqlarmış. Bizi
qorumaq məqsədiylə düşmənlərimizi gözləyən polis xəfiyyələri gizlənmiş
olduqları yerdən bütün tərtibatı seyr etmişlər. Bizə sonradan nəql etdilər.
Düşmənlər qayət qüvvətli və şücaətli geden bir mersedes avtomobillə evin
qarşısındakı ormanın bir yoluna gizlənmişlər. Orada bizim avtomobilin gəlməsini
bəkliyorlarmış. Arabanın içindəkilər iki kişiymiş. Bizim tutduğumuz xəfiyyələr
eyni ormanın başqa bir yolunda saxlanaraq həm evi, həm də düşmənləri
gözləmişlər. Mersedesdəkilərin üzlərindən, qaş və gözlərindən erməni olduqları
belli imiş. Polislər vermiş olduğumuz rəsmlərdən bunlarln kimliklərini də təsbit
etmişlər. Vaxt keçib bizim araba gəlməyincə düşmənlərimiz sinirlənməyə
başlamışlar. Ağaclarıln arxasında saxlanaraq evdən çıxmamızı bəkləmişlər.
Nəhayət artıq arabanın gəlməyəcəyini və evdən kimsənin çıxmayacağını anlayan
düşmənlər çəkilib getmişlər. Məmurlarımız bizə hadisəni bütün ayrıntılarıyla
anlatdıqlarından da mühəqqəq bir ölümdən qurtardığımızı anlayaraq şükr etdik.
Erməni terrorçulari Nuru paşanın qətlə yetirilməsi ilə bağlı Berlində öz niyyətlərinə
yetişə bilmədilər.
Nuru paşanın Ərzrum və Trabzonda işə saldığı emalatxanaların da fəaliyyəti görünür
uğurlu olmamışdır. Çünki Nuru paşa sonradan öz fəaliyyətini Ankara və İstanbulda

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023