Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
|
|
||
|
Sətir 65:
Sultan əfəndi (Ənvər paşanın həyat yoldaşı nəzərdə tutulur), ilə ablamın Berlinə və ya Vyanaya keçmələri iyi oldu. Biçarə anam nə edəcək? Kazım bəy Medihanı Ərzuruma gətirir. Ehtimal anam də gəlir. Fəqət geçmək pək müşgül. Burası o qədər bahalı ki, mən ən son vaqiədən sonra artıq siyasət və əsgərliklə qəti-əlaqə edirəm. İyi bir rəssam ola bilsəydim şimdi keçinəcək qədər (fəqət bizdə rəssamlıqla geçinmək qeyri-mümkün ya nə isə) para qazana bilirdim, sanıram. Məmafih, sizə nəzərən mənim yüküm xəfif. Tək başına olduqdan sonra nərədə olsa qarnımı doyura bilirəm. Azərbaycan vaqiəsindən dolayı yanınıza gələməyəcəyimi təxmin edirəm. Medihadan bir xəbər aldıqdan sonra Kazım bəy də nəzdinizə gedəcəkdir. Mən də baxalım. Hörmətlə əllərinizdən öpərim. Nuru.<ref name="losthero"/>}}
1920-ci il sentyabr ayının sonlarında Nuru paşa Türkiyənin azadlıq mübarizəsinə qoşuldu və [[Sarıqamış döyüşü (1920)|Sarıqamış ətrafında döyülərə]] qatıldı. Nuru paşa bu döyüşə onunla birlikdə Türkiyə ərazisinə keçmiş Azərbaycan milli süvari alayı ilə daxil oldu və bir daha Azərbaycana bağlılığını nümayiş etdirdi. Onun qatıldığı döyüş də uğurlu oldu və Azərbaycan süvari alayı 1920-ci il sentyabr ayının sonlarında Sarıqamışı ələ keçirdi. 1920-ci ilin oktyabrında Nuru paşa Azərbaycan süvari alayı ilə artıq Ərzurumda idi. Tarixi ədəbviyyatda, habelə Ənvər paşanın yazışmalarında olan məlumatlara görə 1920-ci ilin sonlarında Nuru paşanın bir dəfəlik ordudan ayrıldığını söyləmək mümkündür.
1921-ci ilin əvvəllərindən Nuru paşa öz biznesini qurmağa çalışır. O özünün emalatxanalarını qurmaqla silahların, hərbi təchizatın təmiri ilə məşğul olurdu. Bunu o, 1921-ci il aprel ayının 1-də Ənvər paşaya yazdığı məktubunda da qeyd edirdi:
{{cquote|Əziz Ağabəyim, Ərzurumda iş ocağı namı ilə metruk makinaları təmir etdirərək böyük bir emalatxana təsis etdirməkdəyəm. Metruk malzəmə o qədər çoxdur ki, Anadolu sənayesini tərəqqi etdirmək üçün lazım olan bu malzəməni işlədərək təmini mümkündür. Ocağın Trabzon və Erzincanda birər şöbələrinin təsisini və qırıq avtomobilləri təmir etdirərək Ərzurum-Trabzon, Xorasan-Qarakilsə arasında avtomobil qolları işlətməsini və Sarıqamışda metruk bulunan bir kaç hezar fabrikasının Rizə ormanlarına nəqlini təklif etdim. Nəqliyyədən gələcək karı göstərmək üçün Ərzurumdan Trabzona altı okka üçün 95 quruş nəqliyyə ücrəti alındığını və şehri üç yüz min kilo nəqliyyta olduğunu söyləmək kafidir.
Palantökən yanındakı qaz mədəni də işlədiləcək bir haldadır. Toplanılacaq sərmayə ilə qumaş və dəri fabrikaları təsisi üçün də lazım olan makinaları Avropadan gətirmək mümkün olacaqdır. Yalnız bunların həpsini yapacaq qədər oturmaq istəyirəm. Səlahiyyətlər və zehniyyət başqadır. Haqqımdakı təklifinizi bir müddət üçün mən də müvafiq buluram. Rəssamlıq və türk tarixi əsaslarını tədqiq etməyi məslək olaraq qəbul edirəm. Burada başladığım işin əsasını qəsir müddətdə bitirəcəyimə qaniyəm. Ərzruym iş ocağı quruldu. Ermənilərdən iğtinam edilən 12 milyon ingilis fişəngini təhlil üçün bir makina yapdım. Müvəffəqiyyət hasil oldu. Boş qovanları imha etmək üçün də makinalar yapılmaqdadır. Tökməxanamız gündə 120 metr qumaş çıxarır. Hər gün təzayüd etməkdə. Ərzincandakı xarab fabrikdən bir miqdar makina təmin etdirə bilərsək qumaş hasilatı daha çox artacağına qaneyəm. Berlinə getmək üçün bir az müşkülat çəkəcəyəm. Əvvəla yol parası lazım.
Dairə müdiri İbrahim bəylə mənim anlaşmam uzun sürəcək. Şükrü yerini dəyişdirmək üçün sizin yazmanız daha səri və əmin olur. Mürəssa saatı satmış. Trabzon sansur məmuru Fuad əfəndi Xəlil paşanın əski parasını birisi vasitəsiylə göndərmiş. Vapurla İtaliyanı dolaşaraq getməkdən başqa yol yox. Varna tarixi varsa da, hənuz tədqiq etmədim.
Rusiyadan getmək də bir türlü bizcə kolay başqa bir yol olursa lütfən yazarsınız. Mən bir buçuq, iki ay sonra Trabzon şöbəsinin təsisi üçün oraya getmək istəyirəm. Cavabınızı orada alacağıma ümid edirəm.<ref name="losthero"/>}}
Bu məktubda da Nuru paşa qeyd edirdi ki, o, emalatxana açsa da, onun maliyyə sıxıntıları qalmaqda idi və hətta [[Berlin]]ə getmək üçün onun lazımi qədər pulu yenə də yox idi. Sonra da işlətdiyi emalatxanaların [[Rusiya]]da da şöbəsini açmaq fikrinə düşmümüşdü. Amma məlumdur ki, Nuru paşa [[Almaniya]]ya səfər etsə də Rusiyaya səfər etmədi.
1921-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq Ənvər paşanın ailəsinə və yaxınlarına qarşı
təzyiqlər bir qədər də artdı. Çünki 1921-ci il mart ayının 12-də Türkiyə Böyük Millət
Sətir 123 ⟶ 89:
uzun müddər Berlində qalmağı qəbul etməyib. Ənvər paşaya 22 avqust tarixli
məktubunda Nura paşa yazırdı:
Möhtərəm Ağabəyim
Dün bir məktub göndərdim. Bugün emin vasitə bulunduğumdan təkrar
| |||