Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
||
|
Sətir 1:
Super güç, qlobal miqyasda təsiri və ya layihənin gücünü tətbiq etmək üçün geniş qabiliyyəti ilə xarakterizə olan hakim mövqeyə malik bir dövləti təsvir etmək üçün istifadə olunan bir termindir. Bu, iqtisadi, hərbi, texnoloji və mədəni gücün birgə vasitəsi, eləcə də diplomatik və yumşaq güc təsiri ilə həyata keçirilir. Ənənəvi olaraq, böyük güclər arasında üstün güclər var.
[[Şəkil:President Reagan presents Reagan Freedom Medal to Mikhail Gorbachev at Library.jpg|thumb|270x270px|İki Super gücün Prezientləri
[[Şəkil:Superpower map 1945.png|thumb|268x268px|1945-ci ildə bir dünya xəritəsi. William T.R. Fox, Amerika Birləşmiş Ştatları (mavi), Sovet İttifaqı (qırmızı) və İngilis imperiyası (teal) Super güclər]]
[[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] [[Prezident|Prezidenti]] : [[Ronald Reyqan]]
Super güc, qlobal miqyasda təsiri və ya layihənin gücünü tətbiq etmək üçün geniş qabiliyyəti ilə xarakterizə olan hakim mövqeyə malik bir dövləti təsvir etmək üçün istifadə olunan bir termindir. Bu, iqtisadi, hərbi, texnoloji və mədəni gücün birgə vasitəsi, eləcə də diplomatik və yumşaq güc təsiri ilə həyata keçirilir. Ənənəvi olaraq, böyük güclər arasında üstün güclər var. Müddəti ilk dəfə İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Britaniya İmperiyası, Birləşmiş Ştatlar və Sovet İttifaqına tətbiq olundu. Lakin İkinci Dünya müharibəsi başa çatdıqdan və 1956-cı ildə Süveyş böhranından sonra, Birləşmiş Krallıqın super güc kimi statusu çox azalıb, yalnız ABŞ və Sovet İttifaqını böyük güclər kimi tərk etdi. Soyuq müharibə dövründə Birləşmiş Ştatlar və Sovet İttifaqı ümumilikdə qalan iki superpower kimi qəbul edildi, dünya işləri hakim idi. Soyuq müharibənin sonunda və 1991-ci ildə Sovet İttifaqının ləğv olunmasından sonra yalnız Amerika Birləşmiş Ştatları dünya super gücünün meyarlarını yerinə yetirdi. [1] [2] [3] Alice Lyman Miller bir süper gücünü "hakimiyyət gücünü və dünyanın hər hansı bir yerində, bəzən dünyanın bir çox regionlarında təsir göstərə biləcək bir ölkə kimi təsvir edir və buna görə də qlobal hegemonyanın "[4] Tarixçilərin "supergüc" termini müxtəlif keçmiş şəxslərə tətbiq etməsi üçün bir çox cəhdlər olmuşdur. Lakin, köhnə ən güclü imparatorluqları çox uzaq məsafələr üzərində təsir göstərmək üçün çox az şey olmadığı üçün, bunları etiketləməsi çətinləşdi.
[[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]] [[Prezident|Prezidenti]] : [[Mixail Qorbaçov]]
]]
Alice Lyman Miller bir süper gücünü "hakimiyyət gücünü və dünyanın hər hansı bir yerində, bəzən dünyanın bir çox regionlarında təsir göstərə biləcək bir ölkə kimi təsvir edir və buna görə də qlobal hegemonyanın
Tarixçilərin "supergüc" termini müxtəlif keçmiş şəxslərə tətbiq etməsi üçün bir çox cəhdlər olmuşdur. Lakin, köhnə ən güclü imparatorluqları çox uzaq məsafələr üzərində təsir göstərmək üçün çox az şey olmadığı üçün, bunları etiketləməsi çətinləşdi.
== Terminologiya və mənşə ==
"Süper güc" nün mövcudluğunun razılaşdırılmış bir təsviri mövcud deyil və mənbələr arasında fərq ola bilər. Üstəlik, bir süper gücün bütün təriflərinə uyğun bir təməl xüsusiyyət, dövlət hakimiyyətinin yeddi ölçüsünü - coğrafiya, əhali, iqtisadiyyat, resurslar, hərbi, diplomatiya və milli kimliyini mənimsəmiş bir millət və ya dövlətdir.
[[Şəkil:Superpower map 1945.png|thumb|
Bu dövr ilk dəfə 1944-cü ildən əvvəl böyük dövlətlərdən daha böyük olan dövlətləri təsvir etmək üçün istifadə olundu, lakin Birləşmiş Ştatlar, Birləşmiş Krallıq, onun imperiyası və İkinci Dünya müharibəsindən sonra Sovet İttifaqı ilə bağlı xüsusi bir məna qazandı. Çünki Birləşmiş Krallıq, ABŞ və Sovet İttifaqı qlobal siyasətə və hərbi hakimiyyətə böyük təsir göstərə bilmədi. Mövcud siyasi məna baxımından termin, 1943-cü ildə müharibədən sonrakı dünya düzeni potensial forması ilə bağlı Hollandiya-Amerika geostrategik Nicholas Spykman tərəfindən bir sıra mühazirələrlə hazırlanmışdır. Bu, əsasən, Britan imperiyasının və Amerika Birləşmiş Ştatlarının qeyri-adi dənizçilik qlobal üstünlüyünə istinad edərək dünyanın sülhü və rifahı üçün vacib olan "Sülh coğrafiyası" kitabının əsasıdır.
[[Şəkil:US insular areas.svg|thumb|373x373px|
[[Amerika Birləşmiş Ştatları]] dünyanın yeganə super gücüdür.
]]
Bir il sonra, 1944-cü ildə ABŞ-ın xarici siyasət professoru William Tr Fox "Böyük Qüvvələr: Amerika Birləşmiş Ştatları, Britaniya və Sovet İttifaqı - Sülh Məsələləri" kitabının konsepsiyası üzərində işlənib. super güclü bir millətdir. Fox "Superpower" sözünü bir dünya səviyyəsində ən yüksək statusu tuta bilən gücün yeni bir kateqoriyasını müəyyən etmək üçün istifadə etdi. Bu müharibə sonra göstərdikləri qəza kimi, dövlətlər bir-birinə qarşı qlobal miqyasda mübarizə aparmalı və mübarizə apara bilmişlər. Onun sözlərinə görə, Böyük dövlətdir: Böyük Britaniya, Amerika Birləşmiş Ştatları və Sovet İttifaqı. Britaniya imperiyası dünya tarixindəki ən böyük imperiya idi və dünya əhalisinin 25% -dən çoxunu saxlayan və dünyanın ümumi torpaq sahəsinin 25% -ni idarə edən ən böyük güc hesab edirdi. Amerika Birləşmiş Ştatları və Sovet İttifaqı İkinci Dünya müharibəsi dövründə və dövründə gücləndi.
Lyman Millerin sözlərinə görə, "super güc boyu əsas komponentləri dörd büdcə bürosunda ölçülür: hərbi, iqtisadi, siyasi və mədəni (və ya siyasətçi Jozef Nye" yumşaq güc ").
Kanada Kanadalı Universitetinin Kim Riçard Nossal fikrincə, "ümumilikdə bu müddəa kontinental ölçülü torpaq sahəsini işğal edən, böyük bir əhali (nisbətən ən azı digər böyük dövlətlərə) sahib siyasi birliyin, qida və təbii sərvətlərin geniş yerli əhali ehtiyatları daxil olmaqla, beynəlxalq əlaqəyə yüksək dərəcədə asılılıq göstərmişdir və ən əsası, yaxşı inkişaf etmiş bir nüvə gücünə sahib idi (nəticədə normal olaraq ikinci vuruş qabiliyyəti kimi təyin edilmişdir).
Professor Paul Dukesin fikrincə, "bir super güc, dünyayı məhv etmək, böyük iqtisadi potensiala və nüfuzu əmr etməyə və universal ideologiyanı təqdim etməyə imkan verən qlobal strategiyanı həyata keçirə bilməli". Baxmayaraq ki, "bu əsas tərifə bir çox dəyişikliklər edilə bilər" Professor Teufel Dreyerin sözlərinə görə, "super güc, gücünü yumşaq və qlobal səviyyədə layihələndirə bilməli". "Superpower: Dünyada Amerikanın rolu üçün üç seçim" kitabının baş direktoru doktor Ian Bremmer Avrasiya Qrupu, bir supergücün "dünyanın hər bölgəsində millətlərin əksəriyyətini ala bilməyəcək əhəmiyyətli tədbirlər görmələrini təmin etmək üçün kifayət qədər hərbi, siyasi və iqtisadi güc tətbiq edə biləcək bir ölkə" olduğunu müdafiə edir.
== Keçmişin super gücləri ==
[[Şəkil:1 AD to 2003 AD Historical Trends in global distribution of GDP China India Western Europe USA Middle East.png|thumb|223x223px|Angus Maddison'un hesablamalarına əsasən, 1-dən 2003-cü ilə qədər böyük iqtisadiyyatlar.]]
Tarixçilərin keçmiş dövrdə bir sıra şəxslərə keçmiş süper gücünü retrospektiv olaraq və bəzən çox güzəştli şəkildə tətbiq etməyə cəhdləri olmuşdur. Bu böyük dövlətlərin tarixçiləri tərəfindən sübut kimi tanınması onların nümayiş etdirdiyi müxtəlif üstün xüsusiyyətlərə diqqət yetirir. Bu qədim və ya tarixi süquta uğrayanların nümunələri arasında Britaniya imperiyası, qədim Misir, Xet İmperiyası, Əhəmənid İmperiyası, Böyük İskəndər Yunanıstan imperiyası, Roma imperiyası, Maurya imperiyası, Muğal imperiyası, Tang imperiyası, Umayyad Xəlifəsi, Moğol imperiyası, Osmanlı imperiyası, İspan imperiyası,Napoleonun ilk Fransız imperiyası.
OECD-nin tarixi statistikasına və araşdırmalarına görə, erkən müasir dövrünə qədər Batı Avropa, Çin və Hindistan dünya ÜDM-in təxminən bir hissəsini təşkil edirdi.
== Soyuq müharibə ==
[[Şəkil:Cold War Map 1980.svg|thumb|371x371px|[[Soyuq müharibə|Soyuq Müharibə]]]]
1956-cı ildə Süveyş Krizi, iki dünya müharibəsi ilə maliyyə cəhətdən zəiflədiyi Britaniya öz zəngin valyutasının konvertasiya olunmasından siyasətin mərkəzi məqsədi kimi yeni dəyərli valyutalarla bərabər səviyyədə xarici siyasət məqsədlərinə nail ola bilməməsini təklif etdi. İkinci Dünya Müharibəsinin əksəriyyəti öz milli sərhədlərindən uzaqlaşdığına görə ABŞ, Avropanın və ya Asiyanın ölkələrinin müharibə vəziyyətini qeyd edən sənaye məhvinə və kütləvi sivil itkiyə məruz qalmamışdı. Müharibə dünyanın ən böyük uzunmüddətli kreditor milləti olaraq və onun əsas mal təchizatçısı kimi Amerika Birləşmiş Ştatlarının mövqeyini gücləndirmişdir; Bundan əlavə, güclü sənaye və texnoloji infrastruktur yaradıb ki, bu da hərbi qüdrətinin qlobal mərhələdə birincil mövqeyə yüksəldiyini göstərir Çoxmillətli koalisiya və ya qanunvericilik orqanlarının (Birləşmiş Millətlər Təşkilatı) yaradılması təşəbbüslərinə baxmayaraq, süperdövlətlərin müharibədən sonrakı dünya kimi görünməsi vacibliyini və Britaniyaya yardımın Yunanıstana köçürülməsindən sonra çox fərqli görünüşləri var idi. 1947-ci ildə Birləşmiş Ştatlar Soyuq Müharibədə Sovet genişlənməsində yer tutdu.
İki ölkə bir-birinə ideoloji, siyasi, hərbi və iqtisadi cəhətdən qarşı çıxdı. Sovet İttifaqı kommunizm ideologiyasını inkişaf etdirdi: planlaşdırılmış iqtisadiyyat və bir tərəfli dövlət, Amerika Birləşmiş Ştatları isə liberal demokratiya və azad bazar ideologiyalarını dəstəklədi. Bu, Avropanın əksəriyyəti Amerika Birləşmiş Ştatları və ya Sovet İttifaqı ilə uyğunlaşdığından, bu, Varşava Paktı və NATO hərbi ittifaqlarında əksini tapmışdır. Bu ittifaqlar bu iki xalqın əvvəllər çoxdilli bir dünya ilə müqayisədə ortaya çıxan bipolar dünyaya aid olduğunu söylədi.
Soyuq müharibə dövrünün yalnız iki bloka, hətta yalnız iki xalqın ətrafında döndüyü iddiası, Soyuq Müharibədən sonrakı dövrdə bəzi alimlər tərəfindən bəlli olub ki, bipolar dünya yalnız müxtəlif hərəkatların hamısını nəzərə almırsa, mövcuddur və iki super gücdən heç bir təsiri olmadan baş verən münaqişələr. Üstəlik, süquta uğrayanlar arasındakı münaqişənin əksəriyyəti "soyuq müharibələr" standartı ilə mübarizə aparırdı və bu, daha çox suallar Soyuq Soyuq müharibələr standartlarından daha mürəkkəb deyildir.
== Soyuq müharibədən sonrakı dövr ==
[[Şəkil:NYSE127.jpg|thumb|233x233px|[[Nyu-York]] Fond Birjasında ticarət zolağı. İqtisadi güc kimi böyük bir nominal ÜDM]]
Soyuq müharibə sona 1991-ci ildə Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra post-Soyuq Müharibə dünya keçmişdə Amerika Birləşmiş Ştatları ilə dünyanın yeganə qalan bir tək qütblü dünya olacaq bəzi hesab edilmişdir super güc.Diplomatik ideoloji, texnoloji və mədəni, iqtisadi, hərbi, - - 1999-cu ildə Samuel P. Huntington Amerika Birləşmiş Ştatları, əlbəttə, yeganə güc hər sahəsində preeminence dövlət deyil "yazdı təşviq zəngin və imkanları ilə onun dünyanın hər yerində maraqları var. " Lakin o, dünya birqütblü idi iddiasını rədd: "Orada yalnız bir super indi Amma dünya birqütblü ,. olduğunu demək deyil" qəribə hibrid "əvəzinə xarakterizə bir super ilə uni-çoxqütblü sistemi bir neçə böyük səlahiyyət. " O, daha sonra "Vaşinqton artıq Soyuq Müharibə sonunda idi hakimiyyətini malikdir ki, kor edir. Bu, böyük bir güc, bir super güc kimi beynəlxalq siyasət oyun relearn və kompromislər etmək lazımdır." Yazırdı ki,
Ekspertlər qlobal siyasətin bu older qiymətləndirilməsi çox çünki inkişaf indiki mərhələdə Avropa Birliyi təsnif çətinlik hissəsində, sadələşdirilmiş edir ki, mübahisə. Digərləri mürəkkəb qlobal iqtisadi asılılığını nəzərə alaraq, bir super anlayışı köhnəlmiş ki, mübahisə və dünya çoxqütblü edir ki, təklif.
Milli Kəşfiyyat Şurasının A 2012 hesabat Amerikanın super statusu yalnız 2030-cu ildə bərabər arasında birinci olan eroziyaya olacaq, amma ABŞ bir çox müxtəlif sahələri və qlobal əlaqələri onun təsiri dünyanın ən güclü ölkələri arasında ən yüksək qalacağını bildirib ki, zamanın böyük regional səlahiyyətləri uyğun olmazdı. [48] Bundan əlavə, bəzi ekspertlər həmişə gələcəkdə olmuşlar. dünyanın qalan güc Amerika Birləşmiş Ştatları nisbi azalması fərziyyə səbəb iqtisadi çətinliklər, bir azalan dollar, Soyuq Müharibə müttəfiqləri Amerika Birləşmiş Ştatları və dünyanın gələcək səlahiyyətləri ortaya çıxması daha az asılı olmaq.
[[Şəkil:Potential Superpowers.svg|thumb|357x357px|[[Amerika Birləşmiş Ştatları]]<nowiki/>nı mövcud super güc kimi göstərən xəritə, fərqli dərəcədə akademik dəstəyi olan digər siyasi qurumlar.]]
Bəzi insanlar bu gün kompleks qlobal bazarda ifadə edərək, cəmi post-Soyuq Müharibə dövründə supergüclər mövcudluğunu şübhə və dünyanın xalqlar arasında yüksələn qarşılıqlı asılılıq bir super güc anlayışı keçmiş bir fikir etmişdir və dünya indi çoxqütblü edir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının hərbi üstünlük indi unquestioned qalır və beynəlxalq nüfuzu bu görkəmli dünya güc etdi Lakin, belə Çin, Hindistan, Braziliya və Rusiya kimi ölkələr yeni yollar keşfetmeye olunur ABŞ hərbi üstünlüyünü (yəni yer) qarşı və elm, ədəbiyyat, yumşaq güc və diplomatiya sahəsində böyük addımlar edirik.
=== Potensial güclü güclər ===
"Potensial güclü" termini alimlər və digər ixtisaslı mütəxəssislər 21-ci əsrdə super dövlət statusu əldə edən bir neçə dövlətin imkanlarına tətbiq edirlər. Hindistan, və Rusiya Avropa Birliyi, Hindistan, və Rusiya 21-ci əsrdə super güc statusu əldə etmək potensialına malik olan ölkələr (və ya siyasi qurumlar) arasındadır. Ancaq bir çox tarixçilər, yazıçılar və tənqidçilər şübhə yarada bilərlər, lakin bu ölkələrin hər hansı birinin yeni bir super güc kimi yaranmasından asılı olmayaraq. Bəzi siyasi alimlər və digər şərhçilər potensial güclü dövlətlərə təklif olundular.
Yuxarıda göstərilənlərlə yanaşı, sonradan işdən azad olunmasına baxmayaraq, Braziliya super güc kimi ortaya çıxma potensialına malik olsa da, məhdud sayda spiker müzakirə edilmişdir
[[Şəkil:Superpower1.png|thumb|356x356px|[[XX əsr]]<nowiki/>in Super gücləri]]
[[Şəkil:Usa Superguc.png|thumb|354x354px|[[XXI əsr]]<nowiki/>in Super gücləri]]
Belə proqnozların qeydiyyatı açıqca mükəmməl olmamışdır. Məsələn, 1980-ci illərdə bəzi təfsirçilər Yaponiyanın böyük iqtisadi artım və yüksək iqtisadi artım səbəbindən super güc olacağını düşünürlər. Ancaq Yaponiya iqtisadiyyatı, 1991-ci ildə qəza etdi və ölkədə uzun sürən iqtisadi itkilər meydana gətirdi. 2012-ci ilin avqust ayından etibarən Yaponiya 1991-ci ilin qəzasından xilas olmalı idi.
{| class="wikitable"
|+
|}
| |||