Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
|
||
|
Sətir 408:
:[[Azərbaycan SSR Mərkəzi İcrayyə Komitəsi]] – [[1920]]-[[1938]]
:[[Azərbaycan SSR Ali Soveti]] – [[1938]]-[[1991]]
== Mədəniyyət ==
[[1920]]-[[1930]]-cu illərin [[Azərbaycan SSR|Sovet Azərbaycanı]] memarlığı üçün [[konstruktivizm]] ideyasının hakim olması xarakterikdir. Həmin dövr memarlar Aleksey Şusev, Vesnin qardaşları, S.S.Pen, Q.M.Ter-Mikelov, həmçinin memar [[Mikayıl Hüseynov]]un yaradıcılığının erkən dövrü ilə əlaqəlidir. 1934-cü ildə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi İcrayə konstruktivizm üslubunu tənqid edən və milli memarlıq ənənələrinə qayıtmağa çağıran qərar verdi.<ref name="Усейн">{{cite news | title=The Soviet Period of Architecture in Azerbaijan| author=''Ilham Aliyev''|publisher=Azerbaijan International| url=http://azer.com/aiweb/categories/magazine/64_folder/64_articles/64_useynov.html| date=Winter 1998 }}</ref> Konstruktiv stil Azərbaycanda oturuşmağa imkan tapmamış, 30-40-cı illərdə yaradıcılığında klassik memarlıq ənənələri və milli memarlığın elementlərini birləşdirən [[Sadıq Dadaşov|S.A.Dadaşov]], V.A.Munts və Mikayıl Hüseynovun təsiri Azərbaycan memarlığında hiss edilməyə başlayır. Bu sırada Mikayıl Hüseynovun yaradıcılığı xüsusilə fərqlənir. Həmin dövrün “klassik-milli memarlıq üslubu”nda inşa edilmiş əsərlər arasında [[Hökumət Evi]] (1934), [[Bakı Musiqi Akademiyası]] (1936), [[Azərbaycan Milli Kitabxanası]] (1947), [[Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi|Milli Ədəbiyyat Muzeyi]] (1940), [[AMEA]] binası (1948-1960) xüsusilə diqqəti cəlb edir. [[1936]]-cı ildə [[Azərbaycan Memarlar İttifaqı]]nın əsası qoyulmuşdur. [[1969]]-[[1982]]-ci illərdə ölkəni idarə etmiş [[Azərbaycan Kommunist (bolşeviklər) Partiyası|Azərbaycan KP MK]]-nın birinci katibi [[Heydər Əliyev]] Azərbaycan memarlarını müasir və milli memarlıq elementlərini öz yaradıcılıqlarında birləşdirməyə çağırmışdı.<ref name="Усейн"/> Həmin dövrün memarlıq nümunələri arasında [[Bakı metropoliteni]]nin [[Nizami metrostansiyası|Nizami]] (1970) və [[Elmlər Akademiyası metrostansiyası|Elmlər Akademiyası]] (1976) stansiyaları, Zaqulba qonaq evi, [[Azadlıq prospekti (Bakı)|Azadlıq prospektindəki]] yaşayış binaları, Gəncədə Kəpəz oteli (1973), Bakıda [[JW Marriott Absheron|Abşeron oteli]] (1965) diqqət çəkir.
Sovet dövründə Azərbaycan ədəbiyyatı yaradıcılıq azadlığını təhlükə hesab edən bir sistemlə idarə edilirdi. Azərbaycan yazıçıları və intellektuallarının fəaliyyətinə nəzarət edilir və onlar təqibə məruz qalırdı.<ref name="cultureazeri"/><ref>Suny, Ronald (1996). Armenia, Azerbaijan, and Georgia. DIANE Publishing. p. 108. ISBN 0788128132.</ref> Bu dövrdə bir çox Azərbaycan yazıçısı [[Stalin repressiyası]]na məruz qaldı. 1927-ci ildə Azərbaycan Proletar Yazıçıları Assosiasiyası yaradıldı, 1932-ci ildə isə ləğv edildi. Həmin il [[Azərbaycan Yazıçılar Birliyi]] yaradıldı. Sovet dövrü Azərbaycanının yazıçılarına [[Rəsul Rza]], [[Məmməd Səid Ordubadi]], [[Süleyman Sani Axundov]], [[Mirzə İbrahimov]], [[Ənvər Məmmədxanlı]] daxildir. Bu dövrdə [[Səməd Vurğun]]un yığcam və diskrit üslubu Azərbaycan ədəbiyyatının müasir formasının formalaşmasına səbəb oldu, onu arxaizmlərdən təmizlədi.<ref>[http://samedvurgun.com/ru/index.php Самед Вургун - Жизнь и творчество,] Сайт Самеда Вургуна.</ref> XX əsrin sonlarına yaxın [[Bəxtiyar Vahabzadə]] 70 şeir məcmuəsi və 20 poeması ilə şöhrət qazandı. Onun [[Gülüstan (poema)|"Gülüstan" poeması]] Rusiya və İran arasında bölünən Azərbaycan xalqı və onun birləşmək arzusuna həsr edilib.<ref>[http://aksakal.info/pages+view+377.html Анар, ТОФИК МЕЛИКЛИ. Умер Бахтияр Вагабзаде, NIRA Aksakal.]</ref>
20-ci illərdə Azərbaycan kinosunun mövzuları cəhalətə qarşı mübarizə, inqilab, qadın azadlığı idi. 1929-cu il də Amo Bek-Nazarovun rejissorluğu ilə çəkilmiş "[[Sevil (film, 1929)|Sevil]]" filmi Azərbaycan qadınını real şəkildə təsvir edirdi. Bu dövrdə həmçinin Bakıdakı yaşayışı, neft sənayesini təsvir edən filmlər çəkilirdi. 30-cu illərin əvvəllərində məişət və tarixi-inqilabi mövzulu filmlər istehsal edilirdi.<ref name="azerifilm">{{cite news |title=AZƏRBAYCANDA KİNO SƏNƏTİNİN YARANMA TARİXİ. SƏSSİZ DÖVR (1920-1935), AZƏRBAYCAN KİNOSU 1935-1988-Cİ İLLƏRDƏ. SƏSLİ DÖVR, AZƏRBAYCAN KİNOSU MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNDƏ |author=azerbaijan.az |newspaper= |date= |url=http://www.azerbaijan.az/portal/Culture/Cinema/cinema_a.html |accessdate=2015-12-14 }}</ref>
1936-cı ildə [[Boris Barnet]]in rejissorluğuyla ilk Azərbaycan səsli filmi olan "[[Mavi dənizin sahilində (film, 1936)|Mavi dənizin sahilində]]" çəkilmişdir.<ref>Азербайджанской ССР кинематография. Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. [[Sergey Yutkeviç|С. И. Юткевич]]; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 12.</ref> [[Böyük Vətən müharibəsi]] dövründə (1941-1945) müharibə qəhrəmanlarına aid "[[Vətən oğlu (film, 1941)|Vətən oğlu]]" və "[[Bəxtiyar (film, 1942)|Bəxtiyar]]" qısametrajlı bədii filmləri, "[[Sualtı qayıq "T-9" (film, 1943)|Sualtı qayıq T-9]]" və "[[Bir ailə (film, 1943)|Bir ailə]]" tammetrajlı bədii filmləri çəkilmişdir. [[Arşın mal alan (operetta)|"Arşın mal alan" operettası]]nin [[Arşın mal alan (film, 1945)|1945-ci il ekranizasiyası]] 136 ölkədə göstərilir və 86 dilə tərcümə edilir.<ref>[http://www.trud.ru/article/25-12-2015/1332650_abdulatipov_u_menja_est_pravilo_ranshe_vystrela_ne_padat.html Мамедова М. Аршин Мал Алан, или как Сталин приказал «Голливуд переплюнуть» // Труд : газета. — 17 Апреля 2003.]</ref> Yalnız SSRİ-də 16 milyondan çox izləyici toplayan filmin yaradıcı kollektivi [[Stalin mükafatı]] ilə təltif edilir.<ref>[http://www.aif.ru/archive/1681369 Культура / Аршин мал алан (рус.).] Газета «Аргументы и Факты». Проверено 30 июня 2010.</ref> 40-cı illərin sonu—50-ci illərin əvvəllərində "[[Fətəli xan (film, 1947)|Fətəli xan]]" və "[[Bakının işıqları (film, 1950)|Bakının işıqları]]" kimi bədii-sənədli və publisistik filmlər çəkilmişdir.<ref name="azerifilm"/> 1951-ci ildə "[[Sovet Azərbaycanı (film, 1950)|Sovet Azərbaycanı]]" filmi [[Kann kinofestivalı]]nda "Qısa Film Münsiflər heyəti Xüsusi Mükafatı"nı qazanıb.<ref>{{cite news |title=AZERBAIDJAN SOVIETIQUE |author= |newspaper= |date= |url=http://www.festival-cannes.com/en/films/azerbaidjan-sovietique |accessdate=2017-07-03 }}</ref> 50-ci illərin sonu—60-cı illərin əvvəllərində "[[Qızmar günəş altında (film, 1957)|Qızmar günəş altında]]", "[[Onun böyük ürəyi (film, 1958)|Onun böyük ürəyi]]", "[[Ögey ana (film, 1958)|Ögey ana]]", "[[Onu bağışlamaq olarmı? (film, 1959)|Onu bağışlamaq olarmı?]]", "[[Böyük dayaq (film, 1962)|Böyük dayaq]]", "[[Telefonçu qız (film, 1962)|Telefonçu qız]]" kimi fərqli peşə sahiblərinin əməyini əks etdirən filmlər çoxluq təşkil etmişdir. 60-cı illərin əvvəllərində [[Koroğlu dastanı]]nın əsasında çəkilmiş [[Koroğlu (film, 1960)|eyniadlı film]] və [[Məhəmməd Füzuli]]nin [[Leyli və Məcnun (Füzuli)|Leyli və Məcnun]] əsəri əsasında çəkilmiş "[[Leyli və Məcnun (film, 1961)|Məhəbbət dastanı]]" filmi ilə Azərbaycan kimetoqrafında rəngli filmlərin istehsalı genişlənir.<ref name="azerifilm"/> Arşın mal alan filmindən sonra "[[Görüş (film, 1955)|Görüş]]", "[[O olmasın, bu olsun (film, 1956)|O olmasın, bu olsun]]", "[[Romeo mənim qonşumdur (film, 1963)|Romeo mənim qonşumdur]]", "[[Əhməd haradadır? (film, 1963)|Əhməd haradadır?]]", "[[Ulduz (film, 1964)|Ulduz]]", [[Arşın mal alan (film, 1965)|1965-ci il "Arşın mal alan" ekranizasiyası]], "[[Qayınana (film, 1978)|Qaynana]]" kimi filmlərlə musiqili komediya janrı Azərbaycan kinematoqrafında üstünlük təşkil etmişdir. 70-ci illərdə "[[Nəsimi (film, 1973)|Nəsimi]]", "[[Dədə Qorqud (film, 1975)|Dədə Qorqud]]", "[[Babək (film, 1979)|Babək]]" kimi tarixi mövzulu filmlər çəkilmişdir. 70-ci illərin sonu—80-ci illərdə İkinci Dünya müharibəsi ilə bağlı "[[Bizim Cəbiş müəllim (film, 1969)|Bizim Cəbiş müəllim]]", "[[Şərikli çörək (film, 1969)|Şərikli çörək]]" kimi filmlər çəkilmişdir. 80-ci illərdə Azərbaycan kinosunda mənəviyyat və əxlaq mövzusu önə çıxmışdır. Bu dövrdə "[[Park (film, 1984)|Park]]", "[[Özgə ömür (film, 1987)|Özgə ömür]]", "[[Ölsəm... bağışla (film, 1989)|Ölsəm, bağışla]]", "[[Gümüşü furqon (film, 1982)|Gümüşü furqon]]", "[[Babamızın babasının babası (film, 1981)|Babamızın babasının babası]]", "[[Bağ mövsümü (film, 1985)|Bağ mövsümü]]", "[[Gümüşgöl əfsanəsi (film, 1984)|Gümüşgöl əfsanəsi]]", "[[Burulğan (film, 1986)|Burulğan]]", "[[Təxribat (film, 1989)|Təxribat]]" kimi filmlər işıq üzü görmüşdür.<ref name="azerifilm"/>
== Mənbə ==
| |||